Ülkeyi uçuracak motorlara yerli ve millî dalga

Türkiye'nin havacılık motorlarında lider şirketi TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI), 35'inci yılını kutladığı 2020'de özgün ve uluslararası motor projelerinde çalışmalarına hız kesmeden devam ediyor. 1985 yılında F16 uçaklarına güç veren F110 motorlarının montajı için kurulan TEI, zaman içinde kazandığı teknoloji ve kabiliyetlerle motor ve parça imalatı, bakım-onarım-revizyon, tasarım ve AR-GE faaliyetleriyle Türkiye'nin en önemli havacılık sanayi şirketlerinden biri konumuna geldi. TEI, 35'inci yılını kutladığı 2020'de dünya çapında yaygın şekilde kullanılan 50 farklı havacılık motoru için 1.500'ü aşkın farklı parça imal ediyor. Şirket, özellikle Airbus A320neo, Boeing 737 Max ve COMAC C919 uçaklarına güç veren LEAP motoru için ürettiği 40'tan fazla parça çeşidiyle bu motorlar için dünyanın en büyük tedarikçisi konumunda bulunuyor. TEI, zamanında teslimat ve üstün parça kalitesiyle 2017 ve 2018'de üst üste dünyadaki ‘en iyi tedarikçi firma’ seçildi.

KARA ŞAHİN İÇİN 14 TESLİMAT
Türkiye'nin en önemli havacılık programlarından Genel Maksat Helikopteri Programı (GMHP) dâhilinde ise T-70 Kara Şahin helikopterlerine güç veren motorları T700-TEI-701D isim plakasıyla TEI üretiyor. GMHP kapsamında şirket, bu motorları General Electric lisansı altında yüzde 50'nin üzerinde yerlilik katkısıyla üretip, aynı zamanda motorun nihai montaj ve testini de Eskişehir tesislerinde gerçekleştiriyor. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii'ne bu sene 25 motorun teslimatını planlayan şirket, bunlardan 14'ünü teslim etti. Son altı yılda geliştirdiği üçü dizel, ikisi benzinli ve dördü jet yakıtlı olmak üzere dokuz motor projesiyle Türkiye'nin gurur kaynağı hâline gelen TEI, global düzeyde rekabetçi ve özgün güç sistemleri sahibi olmayı hedefliyor.

MİLLÎ İHA'LARIN YERLİ MOTORU
Anka, Akıncı ve Aksungur insansız hava araçlarına (İHA) güç vermek için tasarlanan TEI-PD170 motorunun 13 motorluk ilk parti seri imalatı 2019'da tamamlandı. Dizel yakıtla sağladığı 40 bin fit irtifa yeteneğiyle kalkış anında 225 beygir ve 20 bin fit kritik irtifada 170 beygir güç üreten TEI-PD170 motoru dünya çapında sınıfının en iyisi olarak dikkati çekiyor. TEI'nin Hafif Genel Maksat Helikopteri Gökbey için Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı himayesinde geliştirmekte olduğu, Türkiye'nin ilk millî helikopter motoru TS1400'de çalışmalar hızla devam ediyor. TÜBİTAK desteğiyle geliştirilen TEI-PG50 Türkiye'nin ilk iki zamanlı havacılık motoru olma özelliği taşıyor. 300 kilogram altı İHA'lar için üretilen motor, 50 beygir kalkış gücü ve 16 bin fit irtifadaki 30 beygir gücüyle dikkati çekiyor.

KENDİ SINIFINDA DÜNYADA İLK
Haziran ayında test edilen Türkiye'nin ilk Orta Menzilli Gemisavar Füze Motoru TEI-TJ300, tamamen yerli ve millî imkânlarla tasarlanarak üretildi. 30 kilogramdan daha az ağırlığa sahip motor, kendi itki sınıfında 1.300 nevton itki üretebilen dünyadaki ilk turbojet motoru olma özelliğine sahip. TEI-TJ300, 400 beygire yakın güç üretiyor.