Filistin ekonomisi de abluka altında! İsrail ticari kısıtlamalarıyla milyarlarca doları da havaya uçuruyor

İşgal altındaki Filistin, dış ticaretinde İsrail’e bağımlı kalmaya devam ederken, Filistinlilerin ithalat ve ihracatının neredeyse tamamı İsrail’den ya da İsrail kontrolündeki noktalardan yapılıyor. Gergin siyasi durum, malların hareketine getirilen kısıtlamalar ve Gazze’ye uygulanan abluka, ticaretin önündeki temel engeller arasında bulunuyor. Uluslararası Ticaret Merkezi (ITC) verilerine göre, Filistin ithalatının yarısından fazlasını, ihracatının da neredeyse tamamını İsrail ile gerçekleştiriyor. Ülke ithalatını en çok Türkiye ve Çin ile yapıyor.  2022 verilerine göre Filistin 9 milyar doların biraz üzerinde ithalata imza attı. Filistin; İsrail’den 4,75 milyar dolar, Türkiye’den yaklaşık 1 milyar dolar, Çin’den de 700 milyon dolarlık mal satın aldı. Filistin, 1,5 milyar dolarlık ihracatının 1,3 milyar dolarlık kısmını ise İsrail’le gerçekleştirdi.

Filistin’in ihracatını da ithalatını da kendine bağımlı hâle getiren İsrail, ticaretini engellediği ülkede 20 yılda 50 milyar dolarlık kayba yol açtı.

FİLİSTİN’E VERGİ TOPLADI, ÇOĞUNU KENDİNE ALDI

İsrail, Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile 1994’te Paris Ekonomi Protokolü imzaladı. İsrail bu protokolle; kontrolü altındaki sınır kapılarından Filistin hükûmeti adına gümrük vergisi topluyor. Topladığı aylık yaklaşık 190 milyon doları bulan bu vergileri, Filistin hazinesine aktarıyor. Ancak İsrail Bakanlar Kurulu yaklaşık iki sene önce aldığı kararla Filistin hükûmeti adına topladığı vergilerden, protokole aykırı olarak, Gazze ile Filistinli tutuklulara ayrılan miktarda kesintiye gitti. Filistin Maliye Bakanlığı ise İsrail’in vergi fonunun çoğunu kestiğini, bu sebeple fonu almayı reddettiklerini açıklayarak karara tepki gösterdi.

GSYH’NİN ÜÇ KATI ZARAR ÖDETTİ

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın (UNCTAD) yayımladığı rapora göre; İsrail, Batı Şeria C Bölgesi’ndeki işletmelere faaliyet kısıtlaması getirdi. Ticari engel 2000-2020 yılları arasında Filistinlilere 50 milyar dolara mal oldu. Filistin hazinesi için her sene 2,5 milyar dolar kayba yol açarak bedel ödettiren kısıtlamaların kümülatif maliyeti, 2020’deki Batı Şeria GSYH’nin üç katına eş değerken, Filistin GSYH’sinin de 2,5 katından fazla.

B BÖLGESİNDE DAVUL FİLİSTİN'DE TOKMAK İSRAİL'DE

Filistin ile İsrail arasında 1995 yılında 2. Oslo Antlaşması imzalandı. Antlaşma, işgal altındaki Batı Şeria’yı A, B ve C bölgelerine ayırdı. Antlaşmayla kent sadece üç parçaya bölünmekle kalmadı, idari yönetim ve güvenlik açısından da iki ayrı görevle bölündü. 

A Bölgesi; Batı Şeria’nın yüzde 18’ini kapsıyor. A’nın yönetimi ve güvenliğinden sadece Filistin sorumlu oldu. 

C Bölgesi; şehrin yüzde 61’ini içeriyor. C’nin yönetim ve güvenliğinden sadece İsrail sorumlu oldu.

B Bölgesi de şehrin yüzde 21’ini kapsıyor. B’de daha farklı bir uygulamaya gidildi. Burada Filistin’e sadece yönetim devredilirken, İsrail’e ise güvenliği sağlama görevi verildi.

İŞGAL YARIN DURSA GAZZE'NİN EKONOMİSİ 2092'DE KENDİNE GELİR

UNCTAD, Gazze ekonomisinin 2023’ün ilk 3. çeyreğinde yüzde 4,5 küçüldüğünü tahmin ediyor. Yıl genelinde ise GSYH’de yüzde 24’lük daralma bekleniyor. İşgal derhâl durur, yeniden yapılanma hemen başlar, 2007-2022 büyüme trendi ortalama yüzde 0,4 ile devam ederse, Gazze’nin kişi başı GSYH’sinde 2022 seviyesine geri dönüşü ise ancak 2092 yılında mümkün. Dünya Bankası ile BM’nin AB’nin mali desteğiyle hazırladığı “Gazze Geçici Hasar Tespit Raporu”na göre; Gazze’deki kritik altyapılara verilen zararın maliyeti, 2024 Ocak itibarıyla yaklaşık 18,5 milyar dolar. Tutar Batı Şeria ve Gazze’nin 2022’deki toplam GSYH’sinin yüzde 97’sine denk geliyor.