AYM'den emeklilik bekleyenlere ve sendikasız çalışanlara müjde

Yüksek mahkeme hizmet akdine bağlı olarak çalışan sigortalının, Sosyal Güvenlik Kurumundan (SGK) yaşlılık aylığı talebinde bulunabilmesi için çalıştığı işten ayrılmasını öngören kuralı iptal etti. Bugünkü Resmi Gazete'de yer alan karara göre, başvurucu, hizmet akdine bağlı olarak çalışan sigortalının yaşlılık aylığı talebinde bulunabilmesi için çalıştığı işten ayrılması şartını öngören kuralın, çalışma hak ve özgürlüğünü ihlal ettiği gerekçesiyle anayasaya aykırı olduğunu ileri sürdü.
Başvuruyu değerlendiren yüksek mahkeme, kuralda, hizmet akdine bağlı çalışan sigortalıya yaşlılık aylığı bağlanması için SGK'ye yazılı başvurudan önce çalışılan işten ayrılma şartının öngörüldüğünü, böylece sigortalılık statüsünde meydana gelen değişikliğin iş yeri ile SGK kayıtlarına sağlıklı olarak işlenmesi ve sosyal güvenlik sisteminin düzenli bir şekilde işleyişinin sağlanmasının amaçlandığını belirtti.

Ayrılmadan da yapılabilir
Sigortalının çalıştığı işten ayrılmadan da pasif sigortalı statüsüne geçirilerek prim ödemelerini buna göre düzenlenmesinin sosyal güvenlik sisteminin düzenli işleyişi üzerinde olumsuz bir etki oluşturmayacağını bildiren Anayasa Mahkemesi, kararında şu ifadelere yer verdi:
"Yaşlılık aylığı tahsis talebinde bulunan sigortalının ya da SGK'nin, tahsis talebinde bulunulduğunu işverene bildirmesi ve SGK ile işveren kayıtlarının buna göre düzenlenmesi mümkündür. Öte yandan 506 sayılı Kanun'un mülga 31. maddesi ile 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 42. maddesinde yaşlılık aylığı bağlanacak sigortalıların tahsis taleplerine SGK tarafından gerekli belgelerin ve incelemelerin tamamlandığı tarihten itibaren en geç üç ay içinde yazılı olarak cevap verilmesi öngörülmüştür.
İtiraz konusu kural uyarınca sigortalının yaşlılık aylığı talebinde bulunabilmesi için işten ayrılması gerektiği gözetildiğinde kural, sigortalının söz konusu üç aylık dönemi herhangi bir gelir elde etmeksizin geçirmek zorunda kalmasına neden olmaktadır. Her ne kadar daha sonra aylık bağlandığında sigortalıya aylık bağlanmayan dönemlerin ödemesi yapılabilmekte ise de bu durum sigortalının aylar boyunca hiçbir gelir elde edememesinin neden olduğu mağduriyetleri tümüyle ortadan kaldırmamaktadır. Dolayısıyla kural orantılı değildir."
Anayasa Mahkemesi, bu gerekçelerle hizmet akdine bağlı olarak çalışan sigortalının, SGK'den yaşlılık aylığı talebinde bulunabilmesi için çalıştığı işten ayrılması şartını öngören kuralın anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline karar verdi.

Sendikasız çalışan işçiye müjde
Yüksek mahkeme bir önemli kararı da sendikasız çalışanlarla ilgili oldu. Anayasa Mahkemesi toplu iş sözleşmesine taraf olmayan sendika üyesi işçilerin sözleşmeden doğan geçmişe dönük haklardan yararlanabileceğine karar verdi. 
AYM'nin Resmi Gazete'de yayımlanan kararına göre, toplu iş sözleşmesinin tarafı olmayan sendikanın avukatı, vekili olduğu sendika üyesi işçiler adına sözleşmeden geçmişe dönük yararlanmaları talebiyle dava açtı. 
Davaya bakan mahkeme, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 39. maddesinde yer alan "imza tarihinden önceki talepler, imza tarihi itibarıyla hüküm doğurur" ifadesinin Anayasa'ya aykırı olduğu gerekçesiyle söz konusu kuralın iptali için AYM'ye başvurdu. Mahkeme itirazını değerlendiren AYM, oy çokluğuyla söz konusu "imza tarihinden önceki talepler, imza tarihi itibarıyla hüküm doğurur" ifadesinin Anayasa'ya aykırı olduğuna hükmetti. 
Yüksek mahkemenin kararında, Anayasa'nın 51. maddesinin birinci fıkrasında, "Çalışanlar ve işverenler, üyelerinin çalışma ilişkilerinde ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluş kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz" denildiği hatırlatıldı.

Kabul edilemez
Yerel mahkemenin itiraz ettiği kuralın toplu iş sözleşmesine taraf sendikanın üyesi olmayıp dayanışma aidatı ödemek suretiyle sözleşme hükümlerinden faydalanmak isteyen işçiler yönünden imza tarihi itibarıyla hüküm doğurduğu ifade edilen kararda, "Bu nedenle toplu görüşme ve pazarlık sürecinde toplu iş sözleşmesi kapsamındaki iş yerinde çalışan, süresinde talepte bulunan ve dayanışma aidatı ödeyen taraf sendikası olmayan işçilerin toplu iş sözleşmesinde yer alan ve toplu görüşme ve pazarlık süreçleri nedeniyle geçmişe yönelik parasal haklar bahşeden hükümlerden yararlanmaları mümkün olmayacaktır. Bu sonuçla karşılaşmak istemeyen işçilerin ise toplu iş sözleşmesi öncesinde taraf sendikaya üye olmaları gerekmektedir. Dolayısıyla kural hem olumsuz sendika hakkını, hem de toplu iş sözleşmesi hakkını sınırlamaktadır" denildi. 
Kararda, taraf sendika üyesi olmayıp sözleşmeden yararlanmaya ilişkin diğer şartlara haiz olan işçilerin toplu iş sözleşmesinin geriye dönük hak bahşeden parasal hükümlerinden mahrum bırakılmalarının bu kapsamdaki işçileri sendikaya üye olmaya zorlayacağının açık olduğuna dikkat çekilerek, "Bu itibarla kuralla getirilen sınırlamanın Anayasa'nın 51. Maddesi kapsamında bir toplumsal ihtiyacı karşılamadığı, aksine demokratik bir toplumda bulunması gereken çoğulculuğa zarar verdiği, sendikalar arası rekabeti taraf sendika lehine haksız şekilde bozduğu anlaşıldığından demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun bir sınırlamanın varlığından söz edilemez" ifadelerine yer verildi.