Asrın felaketinde bir yıl geride kaldı: Sağlıktan çevreye bölgede son durum

6 Şubat’ta Kahramanmaraş tarihe ‘asrın felaketi’ olarak geçen iki büyük deprem yaşadı. 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremler 14 milyon vatandaşı doğrudan etkiledi. Türkiye için 4. seviye alarm verildi. Ülkede 7 gün süreyle milli yas ilan edildi, afet bölgesinde OHAL kararı alındı. 

Afetin yaraları felaketin birinci yıl dönümünde hızla sarılmaya devam ediyor. İşte bölgenin sağlık, barınma, eğitim ve çevredeki son durumu… 

BÖLGEDEKİ SAĞLIK DURUMU

Depremde on binlerce vatandaş yaşamını yitirirken, afetten kurtulanlar sağlık problemleri ile hayatta kalmaya çalıştı. Afette deprem bölgesinin genelinde Sağlık Bakanlığı’na ait 27, üniversitelere ait 6 ve özel sektöre ait 9 olmak üzere toplam 42 hastane binası ağır ve orta hasarlı olarak belirlendi. Depremde onlarca hekim ve çok sayıda sağlık çalışanı hayatını kaybetti.

Kötü barınma koşulları ve ilk etapta hijyen malzemelerine ulaşılamaması gibi faktörler nedeniyle salgın riski fazlaca konuşuldu. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, uyuz vakalarına ilişkin salgın olmadığına dair açıklamalarda bulunurken vakaların yüzde 7 oranında arttığını söyledi. Bakanlık vatandaşlar için uyuz rehberi hazırladı. Afet bölgesinde dönemsel bit salgınlarının yanı sıra salgın düzeyinde olmayan ishal vakaları ile mücadele edildi. 

Deprem bölgesindeki bulaşıcı hastalık vakaları ve salgın olasılıkları anlık olarak Bakanlığın Bulaşıcı Hastalık Sürveyans ve Erken Uyarı Sistemi (İZCİ) üzerinden takip edildi.

HATAY’A 7 HASTANE

Felaketin hemen ardından bölgede yeni hastanelerin yapımına başlandı. Sadece Hatay’da 7 devlet hastanesi hizmete girdi.

Geçtiğimiz günlerde ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da katılımıyla İskenderun Devlet Hastanesi, Gaziantep Şehir Hastanesi ve Hatay Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin açılışı yapıldı. 

ÜÇ AY İÇİNDE ÜÇ YENİ HASTANE DAHA

Ayrıca Hatay'ın ilçeleri Erzin'de 100 yataklı, Altınözü'nde 120 yataklı, Payas'ta ise 100 yataklı devlet hastanelerinin 3 ay içerisinde hizmete açılması planlanıyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Gaziantep Şehir Hastanesi ziyaretinde

Öte yandan 1000 yatak kapasitesine sahip olacak Hatay Şehir Hastanesi'nin de proje çalışmaları tamamlanma noktasına geldi.

EĞİTİMDE SON DURUM

Kahramanmaraş merkezli deprem felaketinde binlerce bina yıkıldı, eğitim öğretim faaliyetleri durdu. Üniversitelerde eğitim uzaktan yapıldı. 11 ilde depremden yaklaşık 3 milyon 920 bin öğrenci ile 220 bin öğretmen etkilendi.

Cumhuriyet tarihinin en çok can ve mal kaybına yol açan felaketlerinden biri olan depremlerin neden olduğu tahribatı ortadan kaldırmak için Milli Eğitim Bakanlığı tarafından başlatılan kapsamlı çalışmalarla afet bölgesi eğitim öğretim faaliyetlerine hızla kavuştu. 

Afet bölgesinde eğitimin ayağa kalkması için yapılan eylemler şu şekilde sıralandı:

*45 bin dersliğin onarımı yapılıp, öğrencilerin hizmetine sunuldu.
*Depremlerin ardından 27 Eylül 2023'e kadar Bakanlığa ait öğretmenevi ve akşam sanat okullarında toplam 754 bin 180 depremzedeye konaklama ve yemek hizmeti verildi.
*Deprem bölgesinde yürütülen çalışmalarda öğrencilerle 1 milyon 59 bin 854 görüşme, velilerle 513 bin 650 görüşme ve öğretmenlerle 954 bin 414 görüşme gerçekleştirilerek bireysel ve grup bazında psikolojik destek çalışmaları yürütüldü.

*Bakanlık, 2023 Mart sözleşmeli öğretmenlik ataması sürecinde 21 bin 569'u deprem bölgesinde bulunan 10 ile olmak üzere toplam 44 bin 573 öğretmenin atamasını yaptı.
*Öğrencilerin istedikleri illere nakilleri gerçekleştirildi, İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Bursluluk Sınavı için ayrılan 70 bin burs kontenjanı, bu yıl deprem bölgesi için 100 bine çıkarıldı.
*26 milyon 885 bin 685 adet ücretsiz ders kitabı ve yardımcı kaynak dağıtıldı.
*Liseye Geçiş Sistemi (LGS) sürecinde tercih döneminde, merkezî sınavla öğrenci alan okullara yerleştirme tercihi yapmış deprem nedeniyle olağanüstü hal ilan edilen illerde kayıtlı olan öğrenciler için her 30 kontenjana 2 öğrenci olacak şekilde ek kontenjan verildi.
*Deprem bölgesinde bulunan öğrencilere toplam 80 bin kırtasiye seti yardımı yapıldı.
*11 il genelinde, 62 e-Sınav salonu yerinde kontrol edildi ve toplamda 29 e-Sınav salonu devreye alındı. Kontrolleri yapılan ve henüz açılmayan 33 e-Sınav salonunun açılması için süreç devam ediyor.

AFETİN ‘ÇEVRESİ’

Tüm Türkiye’yi yasa boğan, ülkeleri dahi etkileyen yüzyılın felaketinde 680 bin civarında konut, 170 bin kadar da ağır veya orta hasarlı bina yıkılacak duruma geldi. Depremlerde ortaya çıkan enkaz atığının 170 milyon metreküp olduğu düşünülürken en fazla atık Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Adıyaman ve Gaziantep’ten çıktı. 

11 ilde enkaz kaldırma çalışmaları yüzde 91 oranında gerçekleşti. Depremin seneyi devriyesinde biriken molozlar enkaz yığınlarına dönüşürken görüntüler yürekleri sızlattı. 

Öte yandan, enkaz atıkları toprak ve su üzerinde ciddi kirliliğe neden oldu. Alınan örnekler asbest riskini ortaya çıkardı. Asbeste ilişkin değerlendirmelerini paylaşan uzmanlar “Çernobil Faciası’ndan 15 yıl sonra tiroid kanserinde patlama yaşandıysa, bundan 15-20 yıl sonra akciğer zarı kanseri patlaması göreceğiz” ifadelerini kaydetti. 

Halk sağlığını tehdit eden etkenlerden biri de moloz yığınlarından havaya yayılan zehirli gazlar ve tozlar. Uzmanlar tehlikeli ağır metallerin ciddi sağlık sorunlarındaki etkenlerine dikkat çekerken yetkililer çevreye zararı en aza indirecek şekilde önlem aldıklarını bildirdi. 

Öte yandan depremin etkilediği 11 şehre yapılacak içme suyu, atık su, kanalizasyon, arıtma tesisi gibi altyapı projeleri için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından İLBANK aracılığıyla yerel yönetimlere 56 milyar lira hibe desteği sağlanacak. Projelendirme çalışmalarının ardından altyapı çalışmaları da hızla başlayacak.

AFET BÖLGESİNDE KONUTLAR YÜKSELİYOR

Yıkılan yüzbinlerce konutun yerine yapılan binalardan pek çoğu ise felaketin birinci yılında hak sahiplerine kavuşturulmaya başladı. 
Hak sahipliği çalışmaları kapsamında, 389 bini konut, 40 bin 658'i iş yeri, ve 11 bin 531'i ahır olmak üzere toplam 441 bin 567 hak sahipliği belirlendi. 

Depremzede vatandaşların yaralarının sarılması çalışmaları kapsamında deprem bölgesinde şehir merkezleri ve köylerde 307 bin konutun yapımına başlandı. Bu kapsamda yerinde dönüşüm projelerinde konutlar için 750 bin lirası hibe, 750 bin lirası kredi, ahırlı köy evleri için 750 bin lirası hibe, 1 milyon lirası kredi ve iş yerleri için 400 bin lirası hibe, 400 bin lirası kredi 2 yıl ödemesiz ve faizsiz 10 yıl vadeyle kullanıma sunuldu.

YIL SONUNDA 200 BİN KONUT TESLİM

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca verilen bilgilere göre ise, şubat ayının ilk 10 günü içerisinde 45 bin 901 konutun kura çekimleri gerçekleştirilecek.

Mart ayının ortasına kadar da diğer konut kuralarının daha çekiminin yapılmasıyla afet bölgesinde 2 ay içerisinde toplam 75 bin 364 konutun kuraları tamamlanmış olacak. Böylece yıl sonuna kadar 200 bin evin teslimi yapılacak.