Deprem değil bina öldürür! Yıkılmadan önce hayat kurtaracak teknolojiler

Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen depremlerin üzerinden tam bir yıl geçti. Asrın felaketinin yıl dönümünde depremde kaybettiğimiz 53 bini aşkın vatandaşımızı yad ederken bir kez daha böyle bir acının yaşanmaması için alınacak tedbirler bire kez daha gündeme geldi. Deprem kuşağında bulunan Türkiye’nin her yerinde böyle bir depremin yeniden yaşanması her an mümkün. Bunun için bir an evvel önlem almak oldukça önemli.

Peki depreme karşı hangi önlemler alınmalı? Binalar nasıl inşa edilmeli? Arama kurtarmada kullanılan ve hayat kurtaran teknolojiler neler? turkiyegazetesi.com.tr olarak depremin hem can hem de mal olarak zararını azaltacak teknolojileri sizin için derledik.

TÜRKİYE DEPREMLERİN TAM MERKEZİNDE!

Türkiye, dünyanın en önemli deprem kuşaklarının tam merkezinde bulunan bir ülke. Türkiye’nin yüz ölçümünün yaklaşık yüzde 92'si depremlerden doğrudan etkileniyor. Nüfusun ise yüzde 70’den fazlası birinci ve ikinci derece deprem bölgesinde yaşıyor. Bu durum depremle yaşamayı depreme uygun yapılar inşa etmeyi şart kılıyor.

Çarpık kentleşme, yerleşim yerlerinin ve sanayi bölgelerinin fay hatlarının üzerine inşa edilmesi depremlerde can kaybının yanı sıra mal kaybını da artırıyor. Depremlerde can ve mal kaybının önüne geçmek mümkün. Bu ilk başta depremle yaşamayı öğrenmekten geçiyor. Klasik bir örnekle Japonya, depremle yaşamayı öğrenmiş, şiddetli sarsıntılarda dahi can kaybı bir yana hiçbir binanın yıkılmamasıyla örnek bir ülke haline geldi.

DEPREM ÖLDÜRMEZ BİNA ÖLDÜRÜR

‘Deprem öldürmez bina öldürür…’ Uzmanlar, bu ve benzeri sözlerle bina sağlamlığının önemine işaret eden birçok ikazda bulunuyor. Depremlerde can kayıpların büyük çoğunluğu inşa edilen binaların sarsıntıya dayanacak güçte yapılmamasından kaynaklı.  Maalesef Türkiye’de inşa edilen binaların çoğunluğu da depreme dayanacak güçte değil. Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen depremlerde 6.624 bina yerle bir oldu. Bu inşa edilen binaların ne kadar dayanıksız olduğunun bir göstergesi.

Deprem riski olan bölgelerde yapılacak binaların, insanların güvenliği için depreme dayanacak teknolojilerde inşa edilmesi oldukça önemli. Teknoloji geliştikçe, depreme dayanıklı binaların yapılması için malzemeler de artıyor. Bunların başında taban izolasyonu (sismik izolasyon) amortisör, sismik görünmezlik pelerini, şekil hafızalı alaşımlar gibi teknolojiler geliyor…

SİSMİK İZOLASYON

Taban izolasyonu diğer adıyla sismik izolasyon, geliştirildiği günden bu yana Japonya başta olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde önemli yapılarda kullanılan binanın depreme dayanıklılığını artıran önemli bir sistem. Sismik izolasyon, depreme direnç göstermesi yerine, elastik bir şekilde hareket ederek binaların yıkılmasını önlüyor. Sismik izolatörler, depremin şiddetinin daha az hissedilmesini ve zarar görmemesini sağlıyor.

Kahramanmaraş merkezli depremde "Elbistan Devlet Hastanesi'nin yıkılmaması sismik izolatörlerin işe yaradığının bir göstergesi. Hastanede bulunan 455 sismik izolatör sayesinde hastane binası depremde zarar görmedi ve yaralı vatandaşlara tam kapasitede destek sağladı.

DEPREM ETKİSİNİ YÜZDE 50 AZALTAN AMORTİSÖRLER

Depremin etkisini yüzde 50 azaltacak ve normal binaların inşasında da kullanılabilecek önemli bir sistem de deprem amortisörleri. Deprem amortisörleri, binaların zemin hareketlerine göre hareket eden ve deprem sırasında yapıdaki hareketi azaltmak için yapıya bir karşı kuvvet uygulayan bir sistem. Böylece, deprem sırasında yapıdaki titreşimler en aza indirgendiğinden ve binadaki hasar da en aza iniyor.

Uzmanlar bu sistemin 5 ila 8 katlı bina yapılara uygulanabildiğini belirtiyor.

DEPREM DALGALARININ ENGELLENMESİ

Depremler, suya atılan bir taşın oluşturduğu dalgalar gibi dalgalar üretir. Yer kabuklarının hareketiyle oluşan bu dalgalar iç merkeze hızla hareket ederken, yer yüzeyinde yıkıcı etkileri olur. Uzmanlar bu dalgaların etkisini azaltmak için çeşitli teknolojiler üretmekte. Sismik dalgaların etkisini kesmek, yer yüzündeki hasarı da en aza indirgenmesini sağlar. Bir binayı sismik dalgalara karşı görünmez hale getirme, yani sismik görünmezlik pelerini hayat kurtaran en önemli teknolojilerin başında geliyor.

Uzmanlar, bir binanın temeline yerleştirilecek 100 adet plastik halka ile "pelerin" oluşturabileceklerini yani sismik dalgaları engelleyebileceklerini düşünüyor. Bu teknoloji hayal olarak gelebilir ancak, yurt dışında birçok binada test edilip az sayıda da olsa binada uygulanmış bir sistem.

ŞEKİL HAFIZALI METALLER

Şekli bozulsa dahi daha sonra eski halini alabilecek bir metal düşünün. Nikel titanyum veya nitinol çeliğe göre 10 ile 30 kat arasında daha fazla esneklik sağlamasıyla binaların yıkılmasını önleyecek bir diğer önemli teknoloji.

Depremde yüksek gerilime maruz kalsa, eğilip bükülse bile eski haline dönebilecek şekil hafızalı alaşımlar depremin etkisini en aza indirebilecek bir diğer önemli teknoloji.

Nevada Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, çelik ve betondan yapılmış köprü kolonlarının sismik performansını nitinol ve betondan yapılmış kolonlarla karşılaştırdılar. Şekil hafızalı alaşım, her seviyede geleneksel malzemelerden daha iyi performans gösterdi ve çok daha az hasar gördü.