Büyüleyici Özbekistan! Ata yurdunu ziyaret için 10 sebep

Tarihî şehirlerden inanç turizmine, büyük şahsiyetlerden emsalsiz müzelere, doğa harikalarından ihtişamlı festivallere, ortak geleneklerden zengin pazarlara, enfes yemeklerden çeşitli zanaat eserlerine eşsiz güzelliklere sahip kardeş Özbekistan sizleri 2024’te ağırlamayı bekliyor.

1. Ata Yurdu Özbekistan’ı ziyaret etmenizi gerektiren nedenlerin başında her karışı tarih kokan özgün şehirler yer alıyor. Orta Asya’nın kalbinde bulunan ülkenin kadim kentleri, sizi farklı ve keyifli bir keşfe davet ediyor. Afrasyab kalıntıları, Şah-ı Zinde Mezarlığı, Uluğ Bey Rasathanesi, Gur-i Emir Külliyesi gibi tarihî anıtları barındıran Semerkant; Pay-ı Kelan, Eski Buhara, Tim Çarşısı gibi tarihî yapıların, İsmail Samani Makberesi’nin, Şah-ı Nakşibendi ve diğer ünlü mürşidlerin (Yedi Pir) türbelerinin bulunduğu Buhara; Emîr Timur’un doğduğu şehir Şehrisebz; 2021 yılında Türk Devletleri Teşkilatı Turizm Başkenti seçilen Hokand;  açık hava altındaki bir Orta Çağ müzesi diyebileceğimiz 2.500 yıllık Hive gibi şehirler bunların başlıcalarıdır.

2. Özbekistan’ı seyahat bakımından cazip kılan bir diğer önemli özellik de kültür turizmidir. Buradaki hemen her bölgede İslam uygarlığına katkı sağlayan büyük ulemanın ziyaret yerleri bulunuyor. Son dönemde ülkede bunun gibi ziyaretgâhların geliştirilmesi için önemli adımlar atılırken kadim şehirlerde bulunan türbe, tarihî medrese ve camilerin civarı imar edilerek Müslüman seyyahlar için gerekli tüm koşullar sağlanmıştır. Yeni Özbekistan’da uygulanmakta olan Teberrük Ziyaret Projesi sayesinde Türk-İslam medeniyetiyle ilgili tarihî, manevi ve kültürel mirasa ait objelerin korunması, tanıtımı ve ihya edilmesine dönük büyük çalışmalar yapılıyor.

3. Özbekistan dünya biliminin gelişimine büyük katkılar sağlamış ünlü şahsiyetleri yetiştiren ülke olarak da çok değerlidir. Günümüzde Üçüncü Rönesans adı altında bilim ve inovasyonlar alanında büyük atılımlar yapmayı hedefleyen Özbekistan aslında zengin tarihî birikimlerinden güç alıyor. Ülkede çeşitli tarihî devirlerde iki büyük rönesansın başka bir deyimle aydınlanma dönemlerinin yaşandığı biliniyor. Birinci Aydınlanma olarak adlandırılan dönemde buradaki Türk boyları Karahanlı, Gazneli ve Selçuklu gibi devletleri kurmuş, bilim ve sanat alanlarında büyük yükselişe imza atmışlardır. İkinci Aydınlanma ise bölgede Timurlu Devleti’nin kurulmasıyla XIV-XV. yüzyıllarda gözlemlenen her alandaki kalkınma dönemidir. İlgili dönemlerde yetişen büyük şahsiyetler Maveraünnehir’in gökbilimi, matematik, jeoloji, tıp, kimya, musiki, sosyal bilimler ve felsefe gibi hemen her alanda en ileri bilgiye sahip olmasını sağlamış, bilimdeki son gelişmeler dünyaya buradan türemiştir. Özbekistan’ın tüm dünyaya armağan ettiği böylesi kişiler arasında algoritma kavramına ismini veren Muhammed Harezmî, hayal edilemeyecek bir isabetlilik ile dünyanın çevresini hesaplayan Ebü’r-Reyhân Bîrûnî, daha sonra Avrupa’da tıbbın temelini oluşturacak eserler üreten ve dünya üzerindeki en muhteşem şiirlerin birçoğunu yazan İbn Sina gibi harika şahsiyetler bulunmaktadır.

4. Özbekistan’ın tarihiyle ilişkili maddi ve manevi mirasın toplanması, korunması ve sergilenmesi için ülkenin çeşitli bölgelerinde kurulan yüzlerce müze geçmiş değerleri günümüz insanına tanıtıyor, maziye ışık tutuyor. Buralardaki müzeler, emsalsiz koleksiyon sergilerinin yanında eğitim, araştırma, iletişim gibi birçok yöntemle ziyaretçilerine hizmet veriyor. Bu sayede müzelere gelen turistler hem tarihi bilgileri yerinde öğreniyor hem de mazinin derinliklerine seyahat ederek keyif alıyor. 1876’dan beri faaliyet gösteren Özbekistan Tarihi Müzesi, UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’ne giren Buhara Ark Kalesi Müzesi, ülkedeki sanatçıların eserlerini sergileyen Özbekistan Uygulamalı Sanatlar Müzesi, Semerkant Afrasyab Müzesi, Termiz Arkeoloji Müzesi, İçan Kale Açık Hava Müzesi, Nukus’taki Savitsky Sanat Müzesi, Timurlu Tarihi Müzesi, Şehitleri Anma Müzesi ve İslam Uygarlık Müzesi gibi müzeler ziyaret edebileceğiniz önemli mekanların başında yer alıyor.

5. Diğer ülkelerde olduğu gibi Özbekistan’ın da kendine özgü güzel manzaraları, eşi benzeri olmayan doğa harikaları ve keşfedilmeyi bekleyen güzel doğası insan ruhuna dokunmayı başarıyor. Ülkenin hârikulâde doğal noktalarına örnek olarak Taşkent yakınında dağlık bölgede bulunan Urungaç Yeşim Gölleri, Surhanderya’daki Gurgur Ata Dağ Kültesi ve Derbent Dağ Geçidi, Semerkant’tan 30 kilometre güneydeki Şeytan Yaylası, Nevai’deki Jarakuduk Taş Ormanı, Kaşkaderya’daki Kuruksoy Menzili, ülkenin kuzeybatısında yer alan Üstyurt Platosu söylenebilir. Bunların yanı sıra insanoğlunu düşündüren ve ders almaya sevk eden doğa harikası değil de bir doğa faciası diyebileceğimiz bir bölgesi daha var burasının. O da Moynak Gemi Mezarlığı’dır. Şöyle ki Aral Gölü’nün kurumasıyla büyük bir alanda gemi mezarlığı denebilecek bir tablo ortaya çıkmıştır. Buraya gelen ziyaretçi, fışkıran denizlerin nasıl da çöle dönüşebileceğini yerinde görür, doğayı korumak gerektiği dersini alır.

6. Özbekistan’da yılın her mevsimi şenlikli kutlama ve festivallerle doludur. Özellikle son 5 yıllık dönemde ülkede turizm alanını geliştirmeye dönük çalışmalar yoğunlaşırken kültürel değerleri yansıtan festivaller düzenleme deneyimi büyük ölçüde artmış bulunuyor. Böylesi etkinlikler ülkenin belirli bölgelerine özgü kültürel ve sanatsal değerleri teşvik ediyor, turistler için de Özbek medeniyetinin incilerini yakından müşahede etme imkânı sağlıyor. Müzik sanatını yansıtan Ozancılık (Bahşiçilik) ve Makam (Türkü) Festivalleri, ipek kumaşları ve baharat çeşitlerini meraklılarıyla buluşturan Buhara İpek ve Baharat Festivali, turistleri geleneksel Özbek dans sanatlarıyla yakından tanıştıran Harezm Lezgi Dansı Festivali, yerli zanaat eserlerinin sergilendiği El Sanatları Festivali, Özbek halkının yaşam biçimlerini anlatan Baysun Baharı Folklor Festivali, ülkenin lezzetli kavunlarının tanıtıldığı Kavun Seyli Festivali, geleneksel Özbek doğaçlama sanatı olan Askiya mizah sanatına dönük Temessüm Festivali, Nemengan’da her yıl düzenlenen Çiçek Festivali bunların başlıcalarıdır. Çeşitli kültürel olguları yücelten ve tanıtan söz konusu festivaller 2024 seyahat planlamanıza Özbekistan’ı dâhil etmeniz için önemli nedenlerdendir.

7. Yüzyıllar boyunca Orta Asya’dan geçen kervan yollarındaki kadim şehirlerde perçinlenen Özbek gelenek ve görenekleri zenginliğiyle herkesi hayran bırakıyor. Özbek halk inançları kardeş olmaları hasebiyle birçok açıdan Türkiye Türklerinin gelenek ve örflerine doğal olarak çok benziyor. Bu durum Özbekistan’a gelen Anadolu Türklerinin hiç yabancılık çekmemeleri, tıpkı kendi evlerinde hatta gerçek evlerine dönmüş gibi izlenim kazanmalarını sağlıyor. Bu bakımdan Özbekistan’ı ziyaretiniz sırasında izleyeceğiniz Özbek düğünleri, gelin selam ve gelin görme merasimleri, Ramazan ve Kurban Bayramı’nda uygulanan geleneksel davetler, Özbek güreşi ve dövüş sanatları, oğlak (ulak) veya gökbörü olarak bilinen at yarışları, geleneksel okçuluk sporları seyahatinizi daha eğlenceli yapacaktır.

8. Özbekistan’da ziyaretçilerin ilgisini çeken bir diğer önemli olgu, asırlar boyunca ticaretin ve alışverişin merkezi olan pazarlardır. Özbek halkı geçmişte olduğu gibi günümüzde de pazar kültürünü önemser. Ülkenin çeşitli şehirlerinde bulunan semt ve merkez pazarları sadece alışveriş yeri değil Özbek kültürü ve değerlerini yansıtan birer mevzi olarak da ortaya çıkıyor. Örnek olarak Taşkent şehrinin “Eski Şehir” olarak adlandırılan semtinde Çorsu Pazarı bulunur. Orta Asya’nın en eski ve en büyük pazarlarından biri sayılan bu pazar Orta Çağ’da da biliniyor ve Büyük İpek Yolu üzerinde büyük önem taşıyordu. Pazarın tam ortasında yaklaşık 300-350 metre çapında Özbek mimarisi süslemeleriyle kaplı büyük bir kubbe şeklindeki yapı yer alır. Üç katlı bu binanın her katında ticaret tezgâhları bulunur. Sıraları, satılan malların türüne göre sebzeler, meyveler, kuru yemişler, doğuya özgü tatlılar, baharatlar, tahıllar reyonu şeklinde bölünmüştür. Pazarın içinde giyim ve ev eşyaları için de ayrı bölümler vardır. Ülkenin hemen her bölgesinde bulunan böylesi tarihî pazarlar sizin de ilginizi mutlaka çekecektir.

9. Her bir turist için gittiği ülkenin el sanatları, hediyelik veya dekoratif bir eşya olarak oldukça büyük önem taşıyor. Özbekistan’ın bu bakımdan da çok zengin bir ülke olduğu tartışılmazdır. Burada asırlardır yaşatılan oyacılık, bıçakçılık, çömlekçilik, ipekçilik, ahşap ve metal işleme zanaatlarının ustaları el emeği göz nuru ürünleri meraklılarına sunuyor. Öyle ki ülkenin hemen her köşesinde belli zanaat dallarına ihtisaslaşan marka ilçeler oluşmuş durumda. Örneğin Çüst bıçakları, Riştan seramikleri, Merğilan ikat kumaşları, Konigil kâğıtları, Buhara kaftanları, Hokand ahşap oymacılık ürünleri, Hanka’nın el yapımı geleneksel kuklaları sıradan bir zanaat eseri değil benzersiz bir kültürün unsuru, ülkenin geleneklerini ve halk sanatını öğrenmek isteyen her gezgin için iyi bir hatıralık hediyedir.

10. Özbekistan’ı ziyaret etmenizi gerektiren bir diğer önemli neden binlerce yıllık deneyimin sonucu eşsiz lezzetleriyle tanınan Özbek mutfağıdır. Türk mutfağında önemli yeri bulunan kebaplara Özbekistan’da da rastlayabilirsiniz. Büyük buhar kazanlarında pişirilen Özbek mantıları da ilginizi mutlaka çekecektir. Ayrıca bol malzemeli Özbek çorba çeşitleri de her damağa hitap eden tadıyla sizi bekliyor. Özbek Samsa böreğini de bir kez tattıktan sonra kendinizi durdurmak mümkün olmuyor. Bir de hayatınız boyunca sıklıkla duyduğumuz ve belki de kendi mutfağınızda da pişirmeyi denemiş olduğunuz Özbek pilavının en enfes çeşitlerini yine Özbekistan’da keşfedeceksiniz. Çünkü ülkede hemen her bölgeye özgü 40’ın üzerinde pilav bulunur. Başlı başına ana yemek sayılabilecek kadar zengin içeriği olan Özbek pilavı için etin yanında Özbekistan’da yetişen sarı havuç da olmazsa olmaz. Özel havucun pilava kattığı hafif şekerli lezzet et ile buluşunca tadına doyum olmuyor, yedikçe yiyesiniz geliyor. Zira bir Özbek atasözü de boşuna demiyor: “Bir pulun kalsa da pilav ye, bir günün kalsa da pilav ye”.

Bu vesileyle Özbekistan’a uçuşlar noktasında birçok alternatiflerin bulunduğu ve özellikle geçtiğimiz yıl itibarıyla bilet fiyatlarının gayet makbul hale geldiğini belirtmek isteriz. İstanbul, Ankara, İzmir ve Antalya’dan Özbekistan’ın çeşitli destinasyonlarına doğrudan ulaşım olanağı bulunurken önümüzdeki yıl Adana’dan da direkt uçuşların başlaması bekleniyor. Dolayısıyla 2024 yılı büyüleyici Özbekistan’ı keşfetmeniz için en doğru karar olacağına inanıyoruz!

SEMERKANT'IN İNCİSİ ŞÂH-I ZİNDE KÜLLİYESİ

Semerkant şehrinin en eski bölgesinde bulunan Şah-ı Zinde Külliyesi inanç turizmi bakımından ülkedeki önemli ziyaret yerlerinin başında geliyor. Burası Hazreti Muhammed’in yeğeni Kusam bin Abbas’ın Semerkant’ın fethi sırasında şehit düştüğü ve defnedildiği yerdir. İslamiyet uğruna can verenler ölmediği için Kusam bin Abbas halk arasında Şah-ı Zinde yani “Yaşayan Şah” olarak anılmaya başlamıştır. Zamanla burası genişlemiş ve döneminin ünlü insanlarının defnedildiği yere dönüşmüştür. Orta Asya’nın en gözde ziyaret yerlerinden biri olan Şah-ı Zinde Külliyesi’nde 40’a yakın türbe, iki mescid, bir de medrese yer alıyor. Külliye’nin duvarları ayet ve hadisler ile süslüdür. Günümüzde de günün her saatinde yüzlerce insan Külliye’yi ziyaret ederek, atalarına dua ediyor. Ayrıca ülkede bulunan İmam Buhari, İmam Tirmizi, İmam Maturidi, Bahaeddin Şah-ı Nakşibendi, Ubeydullah Ahrar, Abdulhalik Goncduvani, Arif-i Rivegeri, Ali Ramitani, Emir Külal, İnciri Fagnevi gibi zatların türbeleri de kültür turizmi bakımından büyük önem taşıyor.