Rusya’nın kalbindeki dev nükleer santral Kalinin: Hem güvenli hem çevreci

EMRAH ÖZCAN / MOSKOVA - Rusya’nın merkezinde yer alan en büyük nükleer güç santrali Kalinin, kapılarını gazetemize açtı. Ziyaret esnasında Mersin’de yapımı süren ve bitme noktasına gelen Akkuyu NGS hakkında kamuoyunda oluşturulan “çevreye zararlı” iddialarına cevap aradık. Tver Oblastı’nda, Udomlya Gölü kıyısında 1984’ten bu yana faaliyet gösteren Kalinin, yalnızca enerji üretmekle kalmıyor; bölge için önemli bir istihdam kaynağı. Bugün bölgede neredeyse her haneden bir kişi santralde çalışıyor. Santralde 4.100 kişi çalışırken yan kuruluşlarla birlikte 6 bin kişiye istihdam kapısı oluyor. Aynı zamanda Akkuyu’da çalışan Türk mühendisler burada eğitim alıyor. Santral, bulunduğu bölgenin elektrik ihtiyacının yüzde 80’ini, Rusya’nın merkez bölgesinin elektriğinin ise yüzde 14’ünü karşılıyor.

ÇEVRE ÖLÇÜMLERİ: 40 YILDIR DOĞAL SEYİR

Yetkililer, 40 yıla yakın süredir düzenli olarak yapılan radyasyon ölçümlerinde doğal seviyelerde hiçbir değişiklik tespit edilmediğini vurguluyor. Ölçümler hem karada hem suda hem de havada 7/24 hâlen devam ediyor. Santralin bulunduğu gölde 1982 yılında 480 bin ton balık var iken şuan 740 bin ton balık bulunuyor. Balık sayısının yanı sıra çeşitlilikte de artış gözlemleniyor. 40’a yakın balık çeşidinin bulunduğu gölde Mozambik’ten getirilen egzotik balık türleri dahi yaşam alanı buluyor. Tatlı su karideslerinin dahi çoğaldığı gözlemlenirken, bu durum, nükleer santrallere yönelik en büyük endişelerden biri olan çevre kirliliği iddialarına karşı somut bir örnek olarak gösteriliyor.

Kalinin NGS Başmühendisi Ruslan Aliyev, soğutma için kullanılan göl suyunun analizlerde “en temiz su” olarak kayda geçtiğini söyledi. Aliyev, “Tesisin bulunduğu gölde balıkçılık yarışmaları yapılıyor. Doğal radyasyon seviyesi santral kurulmadan öncesiyle aynı. 17 istasyonla desteklenen otomatik radyasyon izleme sistemi, 7/24 ölçüm yapıyor ve verileri kamuoyuna açık şekilde yayımlıyor. Bu da NGS’nin çevreye hiçbir zarar vermediğini gösteriyor. ROSATOM olarak eğitim, sağlık, altyapı ile kültürel ve sosyal projelere destek veriyoruz. Bölgenin vergi rekortmeniyiz. Son yedi yılda şehre 1,6 milyar ruble destek sağladık” dedi.

EMİSYON YASAL SINIRIN ALTINDA

Çevre Koruma Dairesi Uzmanı Gvay Irina Andreyevna ise, “Çevre dostu enerji gelişimini önemsiyoruz. Güvenlik seviyesini çok yüksek tutuyoruz. Çevrenin, bölge halkının ve personelin korunmasına dikkat ediyoruz. Su, toprak, hava ölçümleri çok sık ve kesintisiz yapılıyor. Uzun yıllardır yaptığımız gözetlemeler ile çevreye bir zararının olmadığını gördük. 2024 ölçümlerine göre karbondioksit salınımı bin 103 CO2/ton. Çevre yasasına göre 50 bin ton sınır var. Karbon izi analizi de yapıldı. En fazla 5 g CO2 izi ölçüldü. 1 kW/sa. için 100’ün altında ise bu enerjinin temiz ve çevre dostu olduğu kabul ediliyor. Çevre için en ufak zararı olabilecek bir şey gözlemlenmiyor” değerlendirmesini yaptı.

AKKUYU DAHA MODERN VE TEKNOLOJİK

Santralin sahası 287 hektardan fazla bir alanı kaplıyor. Yedi çıkış hattından biri 230 kilovat, beşi 750 kilovat olmak üzere Rusya’nın kuzeydoğusundan güneybatısına anlık ihtiyaca göre enerji dağıtımı yapılıyor. Dört üniteden oluşan ve toplam 4 bin megavat kurulu güce sahip tesis, Tver, Moskova, St. Petersburg ve Vladimir gibi stratejik şehirlere elektrik sağlıyor. Tamamen bilgisayar kontrollü olan tesiste en ufak arıza veya sızıntıda otomatik alarm sistemleri devreye giriyor.

Kalinin yetkilileri, Akkuyu’nun Kalinin’e kıyasla daha modern ve ileri teknolojiye sahip bir tesis olarak tasarlandığını, özellikle güvenlik ve dijital kontrol sistemlerinde son nesil çözümler içerdiğini vurguluyor.

AB YAPTIRIMLARI YERLİLEŞMEYE TEŞVİK ETTİ

Kalinin NGS sahasında 2018’de kurulan Kalinin Veri İşleme Merkezi, Rosatom’un yüksek güvenlikli veri merkezleri ağının ilk halkası. Nükleer santrallere ve stratejik sektörlere ait en kritik bilgiler bu merkezde tutuluyor.

Merkez, toplam üç binadan oluşuyor; her binada dört ana makine ve her modülde yaklaşık 400 sunucu bulunuyor. Burada Rosatom’un e-Posta yazışmalarından telefon görüşmelerine, stratejik projelerden nükleer projelerin veri tabanlarına kadar devlet güvenliğini ilgilendiren tüm bilgiler saklanıyor.

Ukrayna savaşı başladığında AB ülkeleri yaptırım uyguladı ve Rusya birçok serverdan mahrum kaldı. Rusya çözümü yerli ve millî veri merkezi kurmakta buldu. Gizlilik nedeniyle veriler artık yurtdışına aktarılmıyor. Özellikle kriz ve savaş dönemlerinde bu sistem hayati önem taşıyor.

Merkez, yüksek enerji tüketimi sebebiyle nükleer santral sahasına yakın kurulmuş durumda. Böylece arıza riski, iletim mesafesi ve maliyet azalıyor. Güvenlik için elektrik, soğutma ve iletişim kanalları yedekli çalışıyor. İki hatta ek olarak üçüncü hat da acil durumlarda devreye giriyor. Bilgiler başka santrallerde de yedekleniyor. Mobil operatörler ve federal güvenlik servisleri de bu merkezden yararlanıyor.

Yapay zekâ uygulamalarının büyük enerji ihtiyacını da karşılayan Kalinin Veri İşleme Merkezi, Rosatom’un 400 bin çalışanı ve 400 yan kuruluşunu kapsayan dev bir veri ağına hizmet veriyor. Veri merkezi yetkilileri, Türkiye’nin de ileride bu ölçekte bir veri merkezine ihtiyaç duyabileceğini, talep edilmesi hâlinde bu konuda Türkiye’ye gerekli desteğin sağlanacağını vurguluyor.