TUSAŞ'ın temelleri böyle atıldı! Turgut Özal'la başlayan Türkiye'nin uçak macerası (29 ekim 1984) — BİR ZAMANLAR TÜRKİYE
Türkiye'nin kendi uçağı TUSAŞ Kaan'ı üretmesi için atılan ilk temel 1984 yılında atıldı. Yerli ve milli uçak üretilmeden önce bunu yapabilecek tesislerin kurulması gerekiyordu. Turgut Özal hükümetinin desteğiyle Eskişehir Müsted'de kurulan uçak fabrikasının temel atma töreni manşetlerde kendine yer buldu. İşte TEKNOFEST'ten 40 yıl önce başlayan uçak macerası...
55 yıllık yayın hayatı boyunca Türkiye gazetesi, ülkemizin millî değerlerini savunarak, bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeleri manşetlerinden kamuoyuna aktardı. Savunma sanayii ve askerî teknoloji konusunda da her dönemde öncü bir yayıncılık yaptı.
Bunun en çarpıcı numunelerinden biri, 1980’li yıllarda TUSAŞ’ın kuruluşu ve Mürted’de temeli atılan F-16 uçak fabrikasının birinci sayfadan duyurulmasıydı.
Turgut Özal'ın öncülük ettiği bu gelişme Türk havacılık ve uzay sanayii için tarihi bir dönüm noktası olarak kayıtlara geçti.
Türkiye’nin ilk modern uçak üretim sürecini adım adım takip eden gazetemiz, yapılan çalışmaları da yakında takip etti.
TEKNOFEST heyecanının yaşandığı, gençlerin milli teknoloji hamlesiyle gökyüzüne imza attığı bir dönemde, arşivlerdeki bu haberler çok daha derin bir mana kazanıyor.
TÜRKİYE'NİN UÇAK MACERASI
Vecihi Hürkuş'un 1925'te imal ettiği "Türkiye'nin ilk yerli uçağı" Vecihi K-6 ne yazık ki şahsi bir gayretten öteye gidemedi.
Uçak üretmek uzun yıllar bir hayal olarak görülerek engellendi. Bu kompleksli fikrin ciddi manada kırılması askeri vesayetin gözetiminde görev yapan Turgut Özal sayesinde olacaktı.
Eskişehir Mürted'de uçak fabrikası kurulacak, yeni kurulan devlet destekli Türk firmalar da aktif rol alacaktı.
Bu gelişme 29 Ekim 1984 tarihli Türkiye gazetesinde şöyle duyuruldu:
İLK UÇAĞIMIZ 1988'DE HAZIR
"Türk Hava Kuvvetleri'nin savaş uçağı ihtiyacını karşılamak amacıyla, ABD'li General Dynamics firması ile ortak yapım halinde gerçekleştirilecek "F-16 C/D" savaş uçaklarının yapılacağı Mürted'deki uçak fabrikasının temeli, 30 Ekim Salı günü Cumhurbaşkanı Kenan Evren tarafından atılacak.
Milli Savunma Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Şubesi'nden yapılan açıklamaya göre:
Fabrika, kısa adı TUSAŞ olan Türk Uçak Sanayii A.Ş. tarafından istimlâk edilen 5 milyon metrekarelik arazi üzerinde inşa edilecek. Fabrikada, 63 bin 400 metrekarelik uçak imal ve montaj binası dahil toplam 72 bin 600 metrekarelik alan imalat tesislerine, 31 bin 700 metrekarelik alan yardımcı tesislere, 165 bin 300 metrekarelik alan da sosyal ve idari binalara ait olmak üzere, toplam 311 bin metrekarelik kapalı saha bulunacak. Tesislerde 46 milyon dolarlık tezgâh ve teçhizat kullanılacak.
1984 Şubat ayı değerleriyle, 21 milyar lirası iç, 20.1 milyar lirası da dış para olmak üzere, 41.1 milyar liraya mal olacak uçak fabrikası tesislerinde toplam 1500 personel istihdam olunacak."
İLK UÇAK 1988'DE HAZIR
"Uçak fabrikasına ait bütün imalat tesislerinin 1987 yıl sonunda tamamlanması bekleniyor. 1990 yılında gövde ve kanat imalatında maksimum kapasiteye ulaşılacak.
Uçak yapımına 1987 yılında başlanılması planlanan fabrikada üretilecek uçaklar, 1988 Ocak ayında Türk Hava Kuvvetleri'ne teslim edilecek."
ORTAKLAR
"F-16 uçaklarının yapımını gerçekleştirmek, havacılık ve uzay sanayiinde teknik gelişmelerin ortaya çıkardığı yeni teknolojileri kısa zamanda Türkiye'ye aktarabilmek amacıyla 27 Mart 1984 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla "TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayii Anonim Şirketi" kuruldu. Şirketin ortakları arasında TUSAŞ Genel Müdürlüğü'nün yanı sıra, Türk Hava Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı, Türk Hava Kurumu ile ABD'li General Dynamics ve General Electric firmaları da yer aldı.
15 Mayıs 1984 tarihinde faaliyete başlayan şirketin, başlangıçta 250 milyon lira olan sermayesi, yatırıma paralel olarak artırılarak 137 milyon ABD doları karşılığı Türk lirasına yükseltilecek."
ÜRETMEYE LASTİKTEN BAŞLADIK
Temeller atılmış, fabrika kurulmuştu. Ancak planlanan projelerin müstakil bir uçak üretmeye evrilmesi vakit, imkan ve istikrar istiyordu.
Eskişehir'deki fabrikada uçak motorları üretilmeye çalışılırken, Kırşehir'de de lastikleri üretilecekti.
Lastik üretimi 1 Ocak 1985 tarihli Türkiye gazetesi sütunlarında şöyle duyurulmuştu:
"Petlas tarafından, Kırşehir'de kurulacak olan ilk uçak lastiği imalat tesislerinin 1985 yılı içerisinde faaliyete geçeceği bildirildi.
F-16 UÇAKLARININ LASTİK İHTİYACI DA KARŞILANACAK
İlk planda Hava Kuvvetlerinin ihtiyacı nispetinde uçak lastiği ile kara taşıtları için lastik imal edilecek. 8 ayrı özellikte uçak lastiği yapılacak olan bu tesislerin yapımı için şimdiye kadar 40 milyar liralık harcama yapıldı. Sağlanan dış kredilerle birlikte projenin toplam maliyetinin yaklaşık 60 milyar lirayı bulacağı bildiriliyor.
Petlas'ın Kırşehir'deki tesislerinde, F-16 uçaklarının lastik ihtiyacı da karşılanacak. Yetkililer, projenin bu teknolojiye uygun olarak hazırlandığını, ileride yapımı gerçekleşecek olan bu uçakların ihtiyacı olan lastiklerin de tesislerde imal edileceğini belirttiler.
UÇAK YAPMAK İÇİN HER ŞEYİMİZ VAR MI?
Uçak fabrikasının kurulması, lastiklerinin imal edilmesi ve yapılan çeşitli çalışmalar millilik tartışmalarını da beraberinde getiriyordu.
F-16 Projesi'nin Başkanı Tuğgeneral Vural Sezer bu sanayii dalının "beynelmilel" olduğunun altını çizdi.
Uzun yıllar F-16'ların yazılımı ve pek çok patentli parçası yurt dışından getirilerek Eskişehir'de birleştirilecekti.
2 Mayıs 1987 tarihli Türkiye gazetesi haberinde Sezer'in açıklamaları şöyle yer aldı:
"Türk Uçak Sanayii'nin yeterli altyapıya sahip bulunduğu bildirildi.
F-16 Projesi'nin Başkanı Tuğgeneral Vural Sezer, "Türkiye'de Milletlerarası Savunma Teknolojisi İşbirliği Seminerine" sunduğu bildiride, dünyada uçak sanayiinin artık yüzde yüz milli olanına rastlanmadığını belirtti. Tuğgeneral Vural Sezer, "Uçak ve Hava Sanayii üstün teknoloji ihtiyaçları ve çok süratli gelişme kabiliyeti sebebiyle mahalli sınırlarını parçalamış, kelimenin tam anlamıyla beynelmilel olmuş bir sanayii dalıdır" dedi.
Türk Hava Kuvvetleri'nin bakım, onarım ve modifikasyon kabiliyeti bakımından yeterli tecrübeye ve altyapıya sahip olduğunu kaydeden Tuğgeneral Vural Sezer, şöyle konuştu:
"Askeri kanat içerisinde meydana gelen bu kapasitenin özel sektöre de yaygınlaşması, Milli Havacılık Sanayii olarak gelişip milletlerarası teşebbüsler şeklinde faaliyet gösterebilmesi için, geniş tecrübelerin ışığı altında devamlılığı olan bir sanayii kurulması azmindeyiz."
F-16 savaş uçaklarının üreticisi Dynamics firmasınca imâl edilen uçak, tek motorlu, 9 ton ağırlığında, sesin iki katı hız yapabiliyor."
'da Takip Edin!
