Evliya görülünce Allahü teâlâ hatırlanır

 

Evliya, "veli" kelimesinin çoğul şeklidir. Veliler demektir. Ancak evliya kelimesi halk arasında teklik manada yani tek veli için kullanılmaktadır. Veli, Allahü tealanın rızasını kazanmış, O'nun sevgisine kavuşmuş, her işini O'nun rızası için yapan, gafletten uzak kimse demektir. Bu hâllere kavuşmuş ve başkasının da kavuşmasına vesile olan evliyaya "Mürşid-i kâmil" denir. Böyle zatların vasıfları kitaplarda geniş olarak bildirilmiştir. Mürşid-i kâmil, tasavvuf ilminde ve diğer dînî ilimlerde mütehassıs olan Ehl-i sünnet âlimidir. Bütün işleri İslamiyet’e uygundur. Mürşid-i kâmilin alameti, itikadının doğru olması, yani Ehl-i sünnet itikadı üzere olması ve İslamiyet’e tam uymasıdır. İtikadı bozuk olan, sözleri, hareketleri İslamiyet’e uygun olmayan bir kimse, havada uçsa, su üzerinde yürüse de mürşid, rehber olamaz. Bid'at ve dalâletin zulmeti, evliyalık nurunun kalbe girmesine mâni olur. Abdulhak-ı Dehlevi hazretleri şöyle buyurur: "Mürşid-i kâmillerin en üstünleri dört mezhep imamlarıdır. Bu dört imam, İslam dininin  dört temel direkleridir."

Evliya zatlar, sünnet-i seniyyeye tâbi olmak, bid'atlerden sakınmak ve dinin edeplerine uymakta çok hassastırlar. Rahatlıkta ve darlıkta bu hallerini her zaman muhafaza ederler.

Bayezid-i Bistami hazretleri, evliya tanınan birinin ziyaretine gider ve dergâhtan çıkmasını bekler. O kişi bir müddet sonra dergâhtan çıkar ve kıbleye doğru tükürür. Bayezid-i Bistami hazretleri bu durumu görünce, "Dinin edeplerinden birine bile dikkat etmeyen nasıl evliya olur?" buyurur.

Evliya zatlarla beraber olmak, onlar hayatta değiller ise isimlerinden bahsetmek, sözlerini ve kitaplarını okumak insana Allahü teâlâyı hatırlatır. Allahü teala hadis-i kudside buyurdu ki:

(Benim evliyam şunlardır ki, ben anılırsam, onlar hatırlanır, onlar hatırlanınca ben anılırım.) [Ebu Nuaym]

Muhammed bin Selam hazretlerine evliyanın özellikleri sorulunca; "Onlar tatlı dilli, güler yüzlüdürler. Güzel huyludurlar, cömerttirler, münakaşa etmezler. Özür kabul ederler. Herkese karşı merhametlidirler" buyurdu.

Bu büyüklerin sözleri, âyet-i kerime ve hadis-i şeriflerin açıklamaları, yaşayışları ise uygulamalarıdır. Mürşid-i kâmillerin eserleri de mürşid-i kâmildir. Çünkü o büyüklerin eserlerini okuyan, ölçü sahibi olur. Doğru ile yanlışı birbirinden ayırma kabiliyeti kazanır. Dinî konularda konuşanın kariyeri ne olursa olsun, onun doğru veya yanlış olduğunu fark eder. Yanlış rehber yanlış yere götürür. Dolaysıyla insanın dünyasını da ahiretini de harap eder.