Patara’yı yapay zekâ aydınlatacak
KÜLTüR - SANAT Haberleri
Patara Kazı Başkanı Prof. Dr. İşkan: “Artık arkeolojide yapay zekâyı konuşuyoruz. Geleceğin arkeologları elinde aleti nereye vuracağını görerek çalışacak. Biz de Patara’da geleceğin bilimine rezerv alanlar bırakıyoruz.”
MURAT ÖZTEKİN
Anadolu’nun en mühim antik şehirlerinden biri olan Patara, dolambaçlı yollardan giderek ulaşılan Antalya’nın Kalkan ilçesindeki vadide, mavi ile yeşilin buluştuğu noktada karşımıza çıkıyor. Aya Nikola gibi meşhur şahsiyetlerin doğduğu yer olan antik şehirde, ilk yerleşimin sekiz bin sene evvel başladığı tahmin ediliyor. Patara, aslında Likyalılardan beri bir liman şehri. Bu sebeple asırlarca bilgi alışverişinin de merkezi oluyor. Sultan Abdülhamid devrinde, Osmanlının ilk telsiz telgraf istasyonu da bölgeye kuruluyor. Şimdilerde Türkiye İş Bankasının kazılarına destek verdiği antik şehir, geçtiğimiz hafta sonunda tıpkı eski zamanlardaki gibi bir oyuna ev sahipliği yaptı. İş Sanat’ın “Antik Sahne” ismini verdiği yeni faaliyet serisi çerçevesinde, Ayça Bingöl tarafından “Ben Anadolu” oyunu sahnelendi. Biz de bu vesileyle kazı başkanı Prof. Dr. Havva İşkan Işık’la buluştuk...
> Patara’ya ilk kazmayı vurduğunuz günden bu zamana 34 sene geçmiş. Bu size ne hissettiriyor?
Bizim adım attığımız Patara 150 sene öncekinden farklı değildi. Her şey toprak ve yeşilin altında kalmıştı. Bembeyaz olağanüstü bir kumsala sahipti. Bütün yazılı kaynakları tarayan Fahri Işık Hoca, kentin önemini ortaya çıkardı. Kendisine kazı çalışması için ancak sekizinci yılda, 1988’de izin verildi ve birlikte kazmaya başladık. Kazılarda büyüyen 37 yaşında bir oğlum var. Yani bir evlat daha büyüttüm gibi geliyor.
> Patara, arkeoloji açısından niçin önemli?
Patara’da tırnaklarımla kazı yaptığım da vakidir. Sanki üç ömürlük çalışmışım gibi... Benim buraya atfettiğim önem şöyle: Patara bir başkent ve her başkent gibi kendine has dinamikleri var. Bir diğer özelliği Doğu Akdeniz’in en önemli liman şehirlerinden biri… Tarih boyunca inanılmaz yoğunlukta kullanılmış. Bütün limanlar gibi evrensel kültüre açık.
.jpg "Patara’yı yapay zekâ aydınlatacak")
Prof. Dr. Havva İşkan, sorularımızı cevapladı.
YUNANLAR KÜLTÜR GENLERİMİZE EL KOYDU
> Ticaret eşyalarının yanında kültür de taşınmış yani…
Evet, Likya’nın ve Anadolu’nun dünyaya açılan kapısı olmuş. Tabii, biz medeniyetin Anadolu’da doğduğuna inanan bir ekolün içerisindeyiz. Yeryüzünde uygarlık adına ne biliniyorsa kaynağı Anadolu’dur. Özellikle son otuz senede ortaya konan bilgiler ve bulgular, artık medeniyetin Anadolu’da doğduğuna dair en güçlü cevapları veriyor.
> Nasıl?
Batı’daki Yunan merkezli tarih anlatımı kökten yanlış. Yunanistan’a bağlanan kültürün Anadolu’dan aldığı şey sadece kahve ve baklava değil. Yunanlar, Anadolu topraklarının âdeta kültür genlerine el koydular. Bu bütün dönemler için geçerli. Çok merak ediyorum; acaba ne zaman Göbeklitepe’ye dönüp “Orada da biz vardık!” diyecekler!
> Peki; şu an kazılar nasıl devam ediyor, en yeni gelişmeler neler?
Patara’da bulunan deniz fenerinde dünyanın bugüne kadar gördüğü en kapsamlı restorasyon çalışmalarından biri yapılıyor. Nero’nun yaptırdığı Patara Deniz Feneri, Antalya Valiliği tarafından bütünüyle ayağa kaldırılıyor. İnşallah 2023 yılında o fenerin üzerinde ışığımızı yakacağız. Çünkü deniz fenerleri simge yapılardır; onun memleketimin, Türkiye’nin üzerinde bir kültür ışığı olarak tekrar doğmasını temenni ediyorum. Bu fener benim Patara’daki son işim olacak. Ondan sonra kazıları, genç bir meslektaşıma devredeceğim inşallah.
> Mümkün olsa Patara’da sizi en çok heyecanlandıracak keşif ne olurdu? Bir hayaliniz var mı?
Beni MÖ 7’nci-8’inci binli yıllardan, Neolitik Dönem’e ait bir keşif çok heyecanlandırdı ama bizim bulma şansımız yok. O dönem şimdi bataklık içerisinde kalmış durumda. Fakat geleceğin teknolojisiyle o dönemler keşfedilecektir diye ümit ediyorum. Bakın, 10 sene önce kimse yapay zekâyı düşünmüyordu. Şimdi arkeolojide yapay zekâyı konuşuyoruz. Geleceğin arkeologları elinde aleti nereye vuracağını görerek çalışacak. Artık kazılar çok hızlı ilerleyecek. Bu sebeple biz, Patara’da geleceğin bilimine rezerv alanlar bırakıyoruz.
SULTAN ABDÜLHAMİD'İN TELGRAF İSTASYONU MÜZE OLACAK
Prof. Dr. İşkan “Peki, kazılarda nereye odaklanıyorsunuz?” soruma şu cevabı veriyor: Şimdi Erken Patara’yı keşfettiğimiz Tepecik’te “Klasik Dönem”e odaklanıyoruz. Yine Nero Hamamı’nda da çalışmalar devam ediyor. Sultan II. Abdülhamid tarafından yaptırılan Osmanlı Devleti’nin ilk telsiz telgraf istasyonu da Patara’da bulunuyor. İstasyonun restorasyonu devam ediyor ve müze olması için çalışıyoruz, inşallah gelecek sene tamamlanmış.
'da Takip Edin!
