Bilim insanları uyarıyor: Ay'ın çekimi Dünya'da depremleri tetikleyebilir
TEKNOLOJİ Haberleri
Ay'ın yerçekimi sürekli olarak Dünya'yı çeker. Bu yüzden okyanuslar üzerindeki etkisi yadsınamaz ancak bazı bilim insanları daha az bilinen etkileri üzerinde çalışıyor. Araştırmacılar, Ay'ın bazı depremleri tetikleyebileceğini söylüyor.
Dünya'nın doğal uydusu Ay, gezegenimizin gelgitleri üzerinde yadsınamaz bir etkiye sahiptir. Yerçekimi, gezegenimizin deniz seviyesinin yükselmesine ve düşmesine neden olur. Peki ya Ay'ın gezegenimiz üzerinde daha küçük, daha az görünür bir etkisi olsaydı? Bazı bilim insanları, uydumuzun Dünya'daki depremleri tetikleyebilecek güçte olduğunu söylüyor.
Insider'ın haberine göre bilim insanları Ay'ın gelgitlerinin depremlerle bağlantılı olup olamayacağını araştırıyor. Ne de olsa uydumuz, gezegenimizdeki okyanusların ağırlığını kaydırıyor ve gezegenimizi çekiyor. Araştırmacılar, kademeli olsa bile, tüm bu baskının kesinlikle önemli bir etkiye sahip olacağını tahmin ediyor. Ancak yakın zamana kadar, veri kümeleri Ay ile depremler arasındaki bağlantıyı gösterecek kadar iyi değildi ve çekimin önemli bir etkisi olamayacak kadar zayıf olduğu düşünülüyordu.
KANITLAR ARTTI: AY, DÜNYA DEPREMLERİNİ TETİKLİYOR
Columbia Climate School'da yer ve çevre bilimleri fahri profesörü ve jeolog Chris Scholtz, "Bir süre sadece aptalların çalıştığı bir alandı" dedi. Ancak son 20 yılda daha büyük ve daha kapsamlı veri setlerinin ortaya çıkmasıyla, verilerden Ay'ın etkisi ortaya çıkmaya başladı ve öyle görünüyor ki, bazı durumlarda Ay, dünya çapında depremlerin tetiklenmesine yardımcı olabiliyor.
Scholtz, "Bu devasa veri kümeleriyle, küçük ama önemli bir korelasyon elde etmeye başladılar. Artık inandırıcı" şeklinde konuşarak Ay'ın depremleri tetikleyebildiğine ilişkin kanıtlar olduğunu vurguladı.
Ay'ın etkisinin net olarak görüldüğü yerlerden biri de su altı depremleri. Ay'ın okyanusları çekmesi göz önüne alındığında bu mantıklı. Örneğin, dünyanın en saygın bilimsel dergilerinden Science'da yayımlanan 2004 tarihli bir makale, su altı fay hatları boyunca meydana gelen depremlerin okyanusun gelgitlerini takip ediyor gibi göründüğünü ortaya koydu.
Scholtz ve ekibi, ABD'nin batı kıyısındaki Juan de Fuca sırtındaki Axial Volcano'daki depremlerde Ay'ın gücünü nasıl uygulayabileceğini incelemek için yola çıktı. Scholtz, buradaki depremlerin, gelgit çekildiğinde meydana gelme ihtimalinin yaklaşık on kat daha fazla olduğunu söyledi.
2019'da Nature Communications'da yayımlanan çalışmaları, Ay ve depremler arasındaki bağlantı için bir açıklama buldu. Bir yanardağın magma odasına baskı yapan okyanusun ağırlığından kaynaklandığını öne sürdü. "Olan şey, gelgitlerin aslında magma odasını şişirip söndürmesidir. Depremlere neden olan şey bu." diyor.
Sonra gelgit alçaldığında hazneye daha az su basar ve bu da şişer. Bu da fay hattı üzerinde daha fazla baskı oluşturarak onun sarsılma ve deprem oluşturma ihtimalini artırır.
DAĞLAR, KAYALAR DA AY'DAN ETKİLENİR
Ay'ın tahribata neden olduğu yerler sadece okyanuslarda değil. Biz hissetmesek de, Ay aynı zamanda kayalarda küçük ama önemli gelgitlere neden olur. Dünyanın yüzeyinde dururken, dağların okyanus gibi alçalıp aktığını hayal etmek zor olabilir ancak kayalar Ay'dan gelen çekim altında şişer ve ezilir.
Scholtz, "Katı dünya gelgitleri gelgitlerle aynıdır, sadece katı dünya üzerindedir ve hareketin genliği çok küçüktür çünkü dünya çok serttir. Çok hassas bir aletle ölçebilirsiniz ama fark edemezsiniz" dedi.
Roma Sapienza Üniversitesi jeofizik doktora öğrencisi Davide Zaccagnino, bu gelgitlerin Dünya'yı her gün dikey olarak yaklaşık 55 cm ve yatay olarak yaklaşık 28 cm bozabileceğini söyledi. Bu veri kümelerini araştıran birkaç çalışma, Dünya gelgitleri ile depremler arasında bir bağlantı olduğunu öne sürdü.
Zaccagnino, "Sıvılar akabilirken, kayalar, stres birikimini destekleyen gelgit bozukluğunun yoğunluğuna ve yönüne göre şeklini biraz değiştirebilir" dedi. Devamında, tektonik kuvvetlerin etkisi nedeniyle kayalar zaten aşırı gerilmişse, Ay'ın küçük bir çekiminin bile kayada bir çatlak oluşturarak bardağı taşıran son damla olabileceğini söylüyor. Zaccagnino, "Çevredeki kayalar da kararsızsa, kırılma hızlanarak büyük fay parçalarını içine alabilir. Nihai sonuç bir depremdir." dedi.
Bilim insanları, bir noktaya dikkat çekiyor; Aslında bu depremlere Ay neden olmuyor. Bundan ziyade, Ay, kırılma noktasına gelen durumda bardağı taşıran son damla oluyor sadece. Üstelik bu etki, yalnızca çok özel durumlarda olur, örneğin, Ay'ın yerçekimi kuvveti fay hattıyla mükemmel bir şekilde aynı hizaya geldiğinde.
Zaccagnino, "Gelgitler, depremleri tahmin etmemize yardımcı olamaz. Ancak depremlerin hala büyük ölçüde bilinmeyen fiziklerini daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir. Ay'ın çekiminin bir depremi ne zaman tetikleyebildiğini bilmek, örneğin kabuğun ne zaman kırılma noktasında olduğunu anlamamıza yardımcı olabilir" dedi.
(Kaynak: Insider)
'da Takip Edin!
