Bayraktar TB2, Kızılelma, ANKA… Gabar’dan Ukrayna’ya dünya savaş doktrinini değiştiren Türk SİHA’larının destansı hikayesi
TEKNOLOJİ Haberleri
Ukrayna ve Dağlık Karabağ savaşlarının seyrini değiştiren Bayraktar TB2 SİHA’lar, ilk uçuşuyla tüm dünyada yankı uyandıran Bayraktar Kızılelma, Ege'de Yunan'a Gabar'da teröre göz açtırmayan TUSAŞ AKSUNGUR ve ANKA... Türkiye’nin yerli ve milli savunma sanayi hamlesi kapsamında geliştirilen insansız hava araçları dünyanın gündeminden düşmüyor. Peki, Türkiye’yi insansız hava araçlarında ‘bir numaraya’ taşıyan milli İHA vizyonu nasıl gelişti? İşte yıllar önce Necmettin Erbakan’ın ‘hayalleriyle’ başlayan ve Türk havacılık tarihine geçmesinin yanı sıra dünya savaş doktrinini değiştiren Türk İHA’larının hikayesi…
“Teknolojiyle şu mümkün mü? Ben şimdi şurada bir düğmeye basıyorum. İstanbul Havaalanı'ndan pilotsuz bir uçak havalanıyor. Pilotsuz bir uçak. Bu uçağın önünde görünen ne varsa ben de önümdeki ekranda görüyorum ve karşımdaki santrala düğmeye basar basmaz füzeyi atıyorum. Oturduğum yerde. Ortada insan yok.” Merhum Başbakan Necmettin Erbakan, 30 yıl önce Doğru Yol Partisi ve Sosyal Demokrat Halkçı Partisi Koalisyon hükümetinin başbakan yardımcısıyken, Türkiye’nin kendi savunma sanayisine kavuşması gerektiğini böyle anlatıyordu.
Türkiye’nin de kendi insansız hava araçlarını yapabileceğini söyleyen Erbakan’a gelen tepkiler ise sadece bu alanda değil, tüm savunma sanayinde neden dışarıya bağlı olduğumuzu özetliyordu. Necmettin Erbakan, “Biz Türkiye’de aynı zamanda uçak yapacağız, tank yapacağız. Bizim gerçekleştirdiğimiz şeyleri siz hayal bile edemiyorsunuz. Sizin hafzalanıza Türkiye’de 100 bin motor yapılmanıza sığmıyor. Halbuki biz bunu yapıyoruz.” demişti.
'AMERİKA'DAN DAHA ÜSTÜN PİLOTSUZ UÇAKLAR GELİŞTİRELİM'
Yıllar önce bir konuşmasında Necmettin Erbakan, şu anda Türk milletinin hayali olmayan, gerçekleşmiş olan ve hatta dünya savaş doktrinini değiştiren Türk SİHA'larını anlatmıştı: “Ne yapacağız? Bekleyecek miyiz? Hayır. Gelin biz bir teknolojik araştırma vakfı kuralım. Bu vakıf Amerika’dan da daha üstün füzeleri geliştirsin. Amerika’dan da daha üstün pilotsuz uçakları geliştirsin. Hedef şaşmadan güdümlü mermileri uçaksavarları tanksavarları geliştirsin…”
Necmettin Erbakan’ın yıllar önce ortaya koyduğu vizyon, bugün çizgisini takip eden Türk savunma sanayi şirketleri tarafından bir bir hayata geçiriliyor. Nihayetinde Türkiye savunma sanayi alanındaki çabalarının meyvesini alıyor. Artık Erbakan’ın dediği gibi Türkiye, İHA ve SİHA’larının ekranlarından uzaktaki hedefleri görüp vurabilen yerli ve milli teknolojisiyle dünyanın sayılı ülkelerinden biri.
İLK YERLİ SİHA X-1 ŞAHİT'E GEÇİT VERMEDİLER
Peki, Türkiye'nin İHA ve SİHA geliştirmedeki başarısı nasıl oldu? Elbette, kolay olmadı. Türkiye, İHA ve SİHA geliştirme sürecinde birçok zorlukla ve kısıtlamalarla karşılaştı. 1990 yılının başlarında Türk Havacılık ve Uzay Sanayi Şirketi (TUSAŞ), ülkemizin ilk yerli İHA’sı olacak ‘X-1 Şahit’ adlı İHA çalışmaları için düğmeye bastı.
2 sene sonra 2 adet prototip tasarlandı ancak bürokratik engellerle tüm projeler engellendi. Tasarlanan yerli İHA'lar hiçbir zaman geliştirilmeye ve seri üretime geçemedi. Bu teknolojilerin Türkiye'de geliştirilmesi yerine dışarıdan satın alınmasına karar verilmişti. Tıpkı yerli otomobilin, yerli uçağın, yerli tankın karşısına çıkıldığı gibi. Nuri Demirdağ’ın uçak fabrikasına ‘dışırıdan almak daha iyi’ deyip kilit vuran zihniyet, yerli İHA X-1 Şahit'e de geçit vermemişti.
TÜRKİYE'NİN HERON ÇIKMAZI
Türkiye terörle mücadelede ihtiyaç duyduğu SİHA ve İHA’ları İsrail’den tedarik etme yolunu seçti. Heron’ları üreten dönemin İsrail Savunma Bakanı Ben Elizer, Ankara’da devlet başkanı gibi ağırlandı. Dönemin Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, Başbakan Bülent Ecevit, Genelkurmay Başkanı Hüseyin Kıvrıkoğlu ve Savunma Bakanı Sabahattin Çakmakoğlu ile görüştü, imzalar atıldı, anlaşmalar yapıldı.
O dönem bu hamle, 'terörün kökünü kazıyacak' başlıklarıyla manşetlere taşındı. Türkiye İsrail'den 183 milyon dolar karşılığında 10 adet Heron satın aldı, teslimi ise yılan hikayesine döndü. İsrail anlaşmaya ancak 2008 yılında uydu. İsrail yapımı bu insansız hava aracı 1 tondan fazla yük taşıyarak 24 bin feetin üzerinde 24 saate kadar havada kalabiliyordu. Ancak işler planlandığı şekilde ilerlemedi.
Yabancı teknolojinin, ipleri de yabancının elindeydi. Heronları İsrailli mühendislerin kontrol etmesi, işleri çıkmaza soktu. Türkiye ile anlık istihbarat paylaşımı hiçbir zaman gerçekleşmedi. Heronların kaydettiği görüntüler önce İsrail'e, birkaç saat sonra da Türkiye'ye gönderiliyordu ve bu şekilde gelen istihbaratlarla yapılan operasyonlar başarılı olamadı. İsrail'den gelen yanlış istihbaratla, Türkiye sadece boş arazileri ve dağlık alanları bombalıyordu. Üstelik Heronlar havada kaybolup, arızalanıyordu.
Anlık istihbaratın bir türlü gerçekleşmemesi üzerine Türkiye, ASELSAN'ın geliştirdiği yerli kameraları Heronlara takmayı istedi. Ancak Heronların asıl sahibi İsrail, bu duruma engel oldu. Heronların tek problemi yanlış istihbarat da değildi. Sık sık arızalanan Heronlardan bazıları düşüp kullanılamaz hale geldi. Kısacası, Heronlar Türkiye'nin elinde patladı.
HERONLARDAN SONRA SIRA AMERİKAN SİHA'LARINDAYDI
Terörle mücadelede İHA ve SİHA'ların varlığı bu denli önemliyken, yaşanan bu Heron hezimeti, Türkiye için çok kötü sonuçlar doğurdu. İsrail ile yaşanan bu sorunlardan sonra Türkiye bu defa yönünü Amerika'ya çevirdi. MQ-1 Predatör İHA'SI ve MQ-9 Reaper SİHA'sı için görüşmeler başladı. Ancak Amerikan kongresinden Türkiyeye onay çıkmadı.
BAYRAKTAR SİHA'LARIN DOĞUŞU
Bir kez daha yerli ve milli teknolojinin savunma sanayi için elzem olduğu, acı bir tecrübeyle anlaşılmış oldu. Türkiye artık yerli savunma sanayisi için düğmeye basmak istiyordu. Şırnak'ta tugayın bulunduğu Gabar Dağı'nda İHA'ların üretimi için bir atölye kuruldu ve yerli İHA'larımız için ilk adım atıldı.
2005 yılında Bayraktar Mini İHA sistemi geliştirilmeye başlandı ancak ilk birkaç deneme başarısız oldu. Yine de bu başarısız denemeler Baykar'ı Türk İHA'larını geliştirme çabasında yıldırmadı. 2 yıllık çalışmaların sonucunda 2007’nin ilkbahar aylarında Bayraktar Mini İHA'ların üretimine başlandı. 6 ay sonra Aralık 2007'de Bayraktar Mini İHA sistemleri Türk Silahlı Kuvvetleri'nin (TSK) envanterine giren ilk milli hava araçları olarak Türk havacılık tarihine geçti.
O tarihlerde Baykar Teknoloji Lideri Selçuk Bayraktar, şu şekilde konuşmuştu: "Türkiye bu noktada 5 sene içerisinde şu proje desteklenirse, insansız hava araçları noktasında bu veya bunun gibi projeler desteklenirse beş sene içerisinde dünyada bir numara olabilir. Çok rahat olabilir ben söylüyorum bunu. Türkiye için bu büyük bir fırsat. Ben hayatımı bu konuya adadım."
2009 yılında Bayraktar Taktik İHA prototipinin ilk uçuşuna az bir süre kalmıştı. Tam uçuş gerçekleşecekken 'pistte taş var' denilerek anlamsız bir sebeple uçuşa engel olundu. Bu defa engel devletin kılcal damarlarına sızan FETÖ’ydü. Yıllar sonra Selçuk Bayraktar bir TV programında olayı anlatırken, kendilerinden dünyada hiçbir İHA sisteminin uçuşu için aranmayan sertifikaların bürokrasi tarafından istenildiğini ve FETÖ'nün yerli İHA'lar konusunda işi nasıl zora soktuğunu söyledi.
Aylar sonra başka bir pistten uçuş için izin alındı. Bayraktar Taktik İHA'sı gece şartlarında 8 saatlik uçuşunu otomatik inişle bitirdi ve ilk uçuşunu başarıyla gerçekleştirdi. Bu başarı o dönem dünyada bir ilkti.
2009 yılında Necmettin Erbakan, yerli İHA'ların geliştiricisi Baykar şirketine gizli bir ziyaret gerçekleştirdi. Ancak bu görüntülere yıllar sonra ulaşıldı. Hiçbir yerde yayınlanmadı. Erbakan İHA ve SİHA'ların üretildiği fabrikalara gidip çalışmaları kontrol etti. Şirketin anı defterine ise 'şahsiyetli müessese' notunu düştü.
'HAYAL ETMEDEN HİÇBİR ŞEY YAPILAMAZ'
Necmettin Erbakan, bir konuşmasında "Şimdi geliyorum Sayın Ecevit'in konuşmasında son olarak işaret ettikleri noktaya. Hayalciliğimizden bahsettiler. Teşekkür ederim, çünkü hayal çok kıymetli bir şey. Bir şeyi hayal etmeden hiçbir şey yapılamaz." diyerek yerli üretimin hayalle başlayacağını ifade etti. Erbakan, o gülüşmelere yıllar sonra unutulmayacak bir karşılık vermişti hem de hayal ettiği teknolojinin geliştirdiği fabrikada.
Erbakanın vefatından sonra anlamlı bir cevap daha geldi. 2014 senesinde Baykar'ın 4 sene önce geliştirmeye başladığı Bayraktar TB2 İHA'sı TSK'nın envanterine girdi ancak ilk uçan prototipin kuyruk numarasında çok önemli bir ayrıntı vardı; 'TC-ERB'. Yani Türkiye Cumhuriyeti, Erbakan.
Yazılımı da dahil İHA'nın tüm sistemi yerli ve milli olarak üretilmişti. ABD, İsrail gibi ülkelerin istedikleri zaman kullanılamaz hale getirebildikleri ya da anlık istihbaratı geciktirbildikleri yazılımlar yerine yerli yazılımlar kullanıldı. Bu, ‘milli tam kontrol’ anlamına geliyordu.
TÜRKİYE'NİN MİLLİ SİHA'SI: BAYRAKTAR TB-2
Bayraktar TB2 İHA, 25 bin feat irtifa ve 27 saat havada kalma süresiyle dünya rekorunun sahibi oldu.2015 yılında Bayraktar TB2 silahlandırıldı ve böylece artık milli SİHA’mız oldu. Üzerine ROKETSAN'ın geliştirdiği lazer güdümlü MAM-L ve MAM-C füzeleri yerleştirildi, füzelerle TB2, 8 kilometre uzaklıktaki bir hedefi sıfır hata ile tam 12 den vurmayı başardı.
Daha sonrasında bu mini akıllı mühimmatlar savaş alanlarının vazgeçilmezleri haline gelecekti. Bayraktar TB2'ler Türkiye'nin terörle mücadelesinde tüm dengeleri bozdu, oyunu baştan yazdı. Çünkü Bayraktar TB2 SİHA'ya kadar askeri birimler bir operasyonu başlatmak için önce istihbaratı beklerdi. Ancak yerli SİHA'yla işler değişti.
Yerli SİHA Bayraktar TB2 ilk iki yılda toplam 405 teröristi etkisiz hale getirdi. Ayrıca Bayraktar TB-2, Türkiye tarihinde ihraç edilen ilk yerli hava aracı sistemi oldu. Terörle mücadelenin yanı sıra TB2'ler, Libya'daki operasyonlarda ve Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ zaferinde de kullanıldı. Şu anda ise Ukrayna'nın Rusya'ya karşı devam eden mücadelesinde aktif olarak kullanılmakta.
FÜZE ATAN EN KÜÇÜK SİHA'LARDAN
NATO ülkeleri de dahil yaklaşık 30 ülkeye ihraç edilen ve Türkiye’nin önemli bir ihraç ürünü haline gelen Bayraktar TB2’nin sırrı ise özelliklerinde. TB2, füze taşıyan en küçük SİHA'lardan biri ve üstelik maliyeti de oldukça düşük. Yani fiyat - etkinlik kriterinde dünyada eşi benzeri yok.
Türkiye’nin Bayraktar TB2 ve diğer SİHA ve İHA'larla yakaladığı başarı, diplomaside de elini güçlendirdi. Yani güçlü savunma sanayi - güçlü ülke formülü işlemeye başladı. Ukrayna tarafından adına şarkılar yazılan TB2, Rusya’ya karşı elimizi güçlendirirken, savaşta arabulucu bir rol üstlenmemize önemli bir katkı sağlayacaktır. Libya’da dengeleri Türkiye lehine değiştiren Bayraktar, Dağlık Karabağ’da Ankara’ya, Bakü’ye tarihi yeniden yazdırdı.
Milli SİHA ve İHA'ların serüveninde ‘yerliliğin’ ne kadar önemli olduğu bu süreçte bir kez daha karşımıza çıktı. Türkiye TB2'lerde Kanada şirketine ait elektro optik ve kızılötesi kamera sistemlerini kullanıyordu. Ancak Kanada hükümeti Türk SİHA'larının Ermenistan'a karşı kullanılmasından rahatsız oldu ve Türkiye’ye ambargo uygulamaya başladı. TB2'ler için İHA ekipmanı satışını askıya aldı. Ancak bu ambargo sayesinde Türkiye yine kendi göbeğini kendisi kesecekti.
ASELSAN yerli ve milli imkanlarla bir İHA kamerası geliştirdi. TB2'ler test atışlarında ASELSAN'ın CATS kamerasının yaptığı lazer işaretlemeyle ve ROKETSAN'ın geliştirdiği MAM-L füzeleriyle hedefini tam 12 den vurdu. Türk SİHA'larına bu yerli kameralar yerleştirildi. Kanada, ambargosuyla başbaşa kalırken, dünyanın gözü yine Türk İHA'larına çevrildi.
'UÇAN BALİNA' AKINCI TİHA SAHNEYE ÇIKTI
Türkiye, İHA ve SİHA'larıyla dünyanın en prestijli yayınlarında manşetleri süslüyordu. Yerli SİHA ve İHA hamlesinde takvimler 2019’u gösterdiğinde ise yeni bir aşama daha hayata geçti. Bayraktar ailesine bu defa 'Taarruzi İnsansız Hava Aracı’ Bayraktar Akıncı TİHA katıldı. Bir diğer adıyla 'uçan balina'...
Havadan havaya atış yapan Taaruzi İnsansız Hava Aracı Bayraktar Akıncı, 6 tonluk kalkış ağırlığına sahip. İçinde 100 adet bilgisayar bulunan Akıncı’nın görev bilgisiyarı yapay zekaya sahip. Bu sistemi sayesinde kendi kendine iniş kalkış yapabiiliyor. Ayrıca rotasını kendisi belirleyebilen Akıncı TİHA, insan gözünün göremediği kara hedeflerini tespit edebiliyor.
11 mart 2022 de Akıncı TİHA, 40 bin 170 ft yüksekliğe çıkarak Türk havacılık tarihinin irtifa rekorunu kırdı. En önemli özelliklerinden biri ise F-16'ların taşıyabildiği mühimmatları taşıyabiliyor olması.
İHA ve SİHA'larla gelinen nokta Türkiye’yi insansız savaş uçağı üretme noktasına kadar getirdi. Selçuk Bayraktar’ın ‘harp sahasında dengeleri değiştirecek’ dediği Kızılelma zirve olacak...
TSK'DA ANKA VE AKSUNGUR DÖNEMİ
Baykar'ın yanı sıra Türk Havacılık ve Uzay Şirketi (TUSAŞ) da Heron ve Predator hezimetinden sonra kilometre taşı olarak kayıtlara geçen adımlar attı. Adını yırtıcı kuş türü anka ve aksungurdan alan ANKA İHA ve AKSUNGUR İHA'lar, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin envanterine girerek önemli başarılara imza attı.
30 Aralık 2010 tarihinde ilk uçuşunu gerçekleştiren ANKA İnsansız Hava Aracı Sistemi için Ekim 2013'de 10 uçaklık seri üretim sözleşmesi imzalandı. Katlanabilir ve gövde içine çekilebilir iniş takımları sayesinde, faydalı yük görüş açısına engel olmadan keşif gözetleme görevleri icra edebiliyor. Kanat ve kuyruk bölgelerinde yer alan buz önleme sistemi ile her türlü hava koşullarında görev alabiliyor.
ANKA, sisteminde yer alan çift yedekli bilgisayarlar, yedekli uçuş kontrol algılayıcıları ve yedekli kontrol yüzeyi hareketlendiricileri ile kalkıştan inişe kadar operasyonun otonom olarak emniyetli şekilde devam etmesini sağlıyor. Pilot ve operatör müdahalesine gerek olmadan tam olarak otomatik iniş kalkış yapabiliyor. ANKA, 8.6 metre uzunluğa, 3.25 metre yüksekliğe sahip.
AKSUNGUR İHA ise sisteminde yer alan çift yedekli bilgisayarlar, yedekli uçuş kontrol algılayıcıları ve yedekli kontrol yüzeyi hareketlendiricileri ile kalkıştan inişe kadar operasyonun otonom olarak emniyetli bir şekilde sürdürülmesini sağlıyor. Pilot veya operatör yardımı olmadan tam olarak otomatik iniş, kalkış yapabiliyor. Hava aracı ile yer birimleri arasındaki haberleşmenin kopması durumunda dahi, otonom olarak meydana geri dönüp iniş yapabiliyor. AKSUNGUR, 50 saat havada kalabiliyor ve 25 bin ft irtifaya çıkabiliyor.
Bu arada, geçtiğimiz günlerde TUSAŞ, yeni insansız hava aracının da yolda olduğunu duyurdu. TUSAŞ Genel Müdürü Temel Kotil, katıldığı bir programda, "ANKA ve AKSUNGUR'a 'hızlı bir abi' geliyor" dedi.
Vestel savunmanın ürettiği ilk ve tek taktik insansız hava aracı Karayel, kamikaze İHA'lar Alpagut, Kargu, Deli, Şimşek’i de bu hikayede zikretmek gerekiyor.
'da Takip Edin!
