Senegal’in kanını içen Fransız ırkçı

Paranızı çalana hırsız diyorlar. Ya evinizi, bahçenizi, ailenizi, kabilenizi, ülkenizi, dilinizi, medeniyetinizi, emeğinizi, ekmeğinizi ve hürriyetinizi çalana ne demeli?

Fransa’da yaşayan Afrikalılar, General Louis Faidherbe heykellerinden hayli bizar. Kaidesi üzerinde kibirle sırıtan Generali görünce sinirleri bozuluyor. Bu iğrenç adamın sıradan bir kapkaççı, tecavüzcü ve caniden farkı yok, fazlası var.
Ona Fransızlar bile öfkeli. Bahsi geçen heykelin sökülmesi için çalışma başlatan Nicolas Butor "Halkı baskı ve terörle yönetti, köyleri yaktı, insanları katletti” diyor.
Dilerseniz biraz etraflıca bakalım haşmetlinin (!) hayatına.
Louis Faidherbe, Kuzeyde Belçika sınırındaki Lille’de doğar (1818). Beş çocuklu bir ailenin çocuğudur, babası ölünce annesi onu askerî okula verir. Muharip sınıftan değil, École Polytechnique mezunu teknik adamdır aslında. Ama çok hırslıdır, maceradan hoşlanır. Çizimle hesapla uğraşmak yerine krallık peşinde koşar.

-Krallık?
Evet, o günlerde bunun bir yolu vardır, gidersin Fransa’nın çöktüğü müstemlekelerden birine, başlarsın devlet adına cinayete, tecavüze, soyguna. Elbette karşı gelenler olur, kimini astırır, kimini kestirirsin ve tiranlaşırsın sonunda. Tacın tahtın olmasa da ferman okutursun. Paris’te es kaza kan döksen giyotine yollarlar, Afrika’da bin kişiyi de öldürsen soran olmaz. Özür bile diletmezler yarım ağızla.

CEZAYİR KADAR BAŞINIZA!
Eh sen bunu istiyorsan amirlerin bayılır önünü açar. Faidherbe’i önce Cezayir'e yollarlar (1843- 1847) bilahare Karayiplerde Guadeloupe adasına gider, baskı ve terör dersleri alır adeta.
1852'de Senegal’e yollanır ve işi kuralına göre oynar. 1854'te chef de bataillon'a (tabur komutanı) olur, derken koloni valisi yaparlar.
O güne kadar kimlerin canını yakar bilmiyoruz ama hükûmet konağına oturunca el kadar bir kız çocuğunu (Sarakolé yerlisi Diocounda Sidibe) kapatır metres tutar. Sidibe 15 Şubat 1857'de Louis Léon Faidherbe'yi doğurduğunda 15 yaşına girmemiştir daha.
Yaşı kemale erdiğinde de ölen abisi Romain'in 17 yaşındaki kızını (öz yeğeni Angele Emilie Marie Sophie) ayartıp evlenecektir. Emilie çocuğu sayılır oysa. Üç çocuğu Gaston ve Mathilde ve Wilhem de ondan doğar.
Paris için önemli olan hâkimiyet alanının genişlemesi ve gelen altın miktarıdır. Yerli ölmüş, yaşamış, gebe kalmış kimin umurunda?
Louis Faidherbe Nijer’e kadar yayılmayı başarır, akasya sakızı (Arap zamkı) tedarikinde aksama yaşanmaz. Hayalinde Atlas Okyanusu’ndan Kızıldeniz'e uzanan bir imparatorluk vardır. Senegal Irmağı boyunca kaleler yaptırır, Njije’e Çad’a Sudan’a uzanır. Rüyasını kısmen gerçekleştirir, tamamen olmasa da.
Zenginliği Avrupa’ya taşımak için St. Louis, Dakar arasında demir yolu kurar, Senagal Nehri’ni köprüyle aşar. Rayların her iki yanına fıstık ektirir, toplattığını attırır vagonlara.
En büyük parayı da insan ticaretinden kazanır, Fransa’nın Karayiplerdeki çiftlikleri için güçlü kuvvetli köleler lâzımdır. Köyleri basar, zincirlediğini tıkar kalyonların küflü ambarlarına. Prof. Dr. Iba Der Thiam ifadesiyle Louis Faidherbe, sekiz ayda 20 bin Senegalliyi öldürerek rekor kırar.


Saint Louis Senegal...

KIRK YILLIK KÂNİ
Peki eskiden burada…
Evet burada %95 Müslümanlar yaşar.
General’in çöreklendiği N’dar eski köklü bir İslam beldesidir. Gelgelelim General Louis şirin şehrin adını “Saint Louis” koyar.
Biliyorsunuz Frenkler Saint ekini aziz manasında kullanırlar. Saint Louis öyle din adamı filan değil Lui adını taşıyan Kralların en zalimi en kanlısıdır (IX. Louis).
VIII. Louis ile "Kastilyalı Blanche’in oğlu olan IX. Louis bağnaz ve mutaassıp bir Katoliktir. 1228'da düzenlediği Haçlı seferi ile Güney Fransa’da yaşayan Albilileri (Katharlar) yok eder, beldeleri ve şehirleri yağmalar, ekinleri yakar. Sadece Beziers'da 15 bin insan kırar. Perpignan, Narbonne, Carcassonne, Toulouse düşer, arkalarında kanlı izler bırakırlar. (bk. Albigeois Haçlı seferi- Avrupa’da yaşanan ilk soykırım!)
Papa II. İnnocentius'a yazdıkları mektupta “Kadın, erkek ve çocuk ayrımı yapılmadan herkes öldürüldü. Artık Tanrı hangisinin günahkâr olduğuna kendi karar versin” diyecek kadar ölçüsüz ve küstahtırlar. Canlarını kurtaranlar daha sonra Engizisyon’da yargılanıp yakılacak, Avrupa üç yüz yıl geriye gidecektir Orta Çağ’da.
Hâlbuki havalide bilim, sanat, mimari Yukarı Fransa'nın çok ilerisindedir. Daha zengindirler, mamur şehirler kurarlar. Yunanca, Latince, İbranice ve Arapça okur, Endülüs’ten çok şey alırlar.
IX. Lui bu seferde kaldırdığı paralarla gider Paris'te gotik tarzı bir kilise (Sainte-Chapelle) yaptırır ve papanın gözüne girmeyi başarır.
Yağmacılık hoşuna gitmiştir, 1248 - 54 arası Dimyat ve Mısır'a saldırır (7. Haçlı Seferi), sekizinci Haçlı Seferi için gittiği Tunus'ta hayatını kaybeder (1270).
St. Louis Katolik Kilisesi tarafından aziz ilan edilen tek Fransız hükümdarıdır, bir çok şehir mekân onun adını taşır.

MÜCAHİT HACI ÖMER
Dönelim Senegal’e... Faidherbe, 1852’den 1865'e kadar koloninin sınırlarını genişletmeye çabalar.
Daha evvel burada gayet medeni bir devlet (Murabıt) vardır. Hem mahallî lisan Volofçayı konuşur hem de Arabi okuyup yazarlar.
Halvarlı el-Hâc Ömer el-Fûtî hac farizasını eda ettikten sonra Mekke’de kalan ve Ahmed et-Ticânî Hazretlerinin Hicaz Halifesi Şeyh Muhammed el-Gālî’den feyz alan bir ilim adamıdır. Halife sıfatıyla Batı Afrika’ya yollanır, irşat faaliyetine başlar.
Hacı Ömer el-Fûtî ve müritleri Dinguiraye merkezli Tekrûr Devleti’ni kurar, Fransızlara karşı çıkarlar. Kâh savaşır kâh anlaşma yaparlar. Ancak General, attığı imzaları tanımaz, güç eline geçince tekrar yıkıma kıyıma başlar.
Fransızlar dinî hayata da müdahele eder, çocukları kendi okullarına gitmeye zorlarlar. Mücahitler de onların ticaretlerine ket vurur, Senegal Nehri’ni kullanan sömürge gemilerine mâni olurlar.
Hacı Ömer, işgalcilere karşı topyekûn bir saldırı hazırlığı içindedir ki Bandiagara Ormanlarında suikasta uğrar. Şehadetinden sonra yerine oğlu Ahmed el-Kebîr el-Medenî geçer ve 30 sene kök söktürür Fransızlara. (Nur içinde yatsınlar)
Fransızlar kibirli ve müstehzidir, Afrikalıları zavallı sefiller olarak görür, asimile etmeye çalışırlar. İş maaş vererek, çocukları okullara alarak beyin yıkayacaklarını sanırlar.
Yerli halk salih mümin ve müminelerdir, misyonerlerden nefret eder, dinlerinden dönmezler asla. Limana yanaşan gemileri minareler değil katedraller karşılar o başka.

Dinsizin hakkından...
Fransa çok ah alır ve zulüm kalınlaştığı yerden kopar.
Afrika'da işler yolunda giderken Prusyalılar musallat olur onlara. Değişik cephelerde yener, Paris kapılarına dayanırlar.
Sedan düşünce merkezin gözü Senegali görmez olur, Faidherbe ivedi kaydıyla Fransa’ya çağrılır.
Bizimki Kuzey Ordusu Komutanı olarak (1870-1871) Pont-Noyelles ve Bapaune'da küçük zaferler kazansa da Saint-Quentin'de çuvallar. Tamamen imha olur, dağılırlar. Çaresizdirler, Almanların karşısında el ovuşturmaya başlarlar.
Faidherbe, harbi müteakiben Mısır ve Cezayir’e gider. Genç subaylara sömürge tecrübelerini aktarır. 1879'da senatör seçilir, kahraman edasıyla girer Parlamento’ya.
Fransızlar, Afrikalıları köle gibi kullanmakla kalmaz, riskli cephelere sürer, iterler ateş hattına.
Mesela Çanakkale’ye de Senegalli kardeşlerimizi getirir, Mehmetçiğin karşısına çıkarırlar.
Onlara Almanlar üzerine gidiyoruz denmiştir, Seddülbahir tepelerinden ezan sesi yükselince tutulup kalır, “Biz ne yapıyoruz” derler “Ne işimiz var burada?”

General Faidherbe

Yıkılası kazınası...
General Faidherbe iğrenç işlerine rağmen Légion d'honneur (onur liyakati), Chevalier (şövalye), Officier (subay) ve Commandeur (komutan) ve Grand Croix (büyük haç) madalyalarına layık bulunur, urbası vitrine döner, düğmelerine bile yer kalmaz. Irkçı Paris iktidarları Lille, Bapaume, Saint-Quentin, Saint-Louis, Senegal'de putlarını heykellerini diker, birçok caddeye, metro istasyonuna (Faidherbe-Chaligny) adını koyar.
Demek ki, heykeli dikilenler de de arıza çıkabiliyor.
Eee yıksınlar mı yani?
İnsanlara acılarını hatırlatıyorsa elbette. Geç bile kaldılar.

İrfan Özfatura
irfan.ozfatura@tg.com.tr