Travma kuşaktan kuşağa miras

CANAN ERASLAN

Bedensel rahatsızlıklar nasıl kuşaktan kuşağa aktarılıyorsa, yaşanan travmalar da insanların peşini bırakmıyor. Çocuğunu doğuran ve yetiştiren kadınlar da hem yetiştirme dönemindeki yanlışları, hem de kendi yaşadığı olumsuzlukları çocuğuna aktarıyor. Kadınlar, her ne kadar günümüzde çocuk yetiştirmeyle ilgili daha çok kitap okuyor, geçmişteki yanlışları tekrar etmiyor gibi görünse de travmadan kurtulamıyor. Çocuğunu ihmal eden kadının, annesi tarafından ihmal edildiği ortaya çıkıyor. Bu kısır döngünün bilimdeki karşılığına dikkat çekmek için, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Adli Tıp Enstitüsü Sosyal Bilimler Anabilim Dalı için bir araştırma yapan Uzman Psikolog Görkem Derin, torun, anne ve anneannelerden oluşan 108 kadınla bire bir görüştü. Görüşmeye katılan torunların yaş ortalaması 24, annelerin 49 ve anneannelerin yaşı ise ortalama 72 oldu ve kuşaklar arasındaki travma geçişi de ön plana çıktı.

ANNE-KIZ İLİŞKİSİ KRİTİK
Çalışmayı değerlendiren Prof. Dr. Erdinç Öztürk ise çocuk yetiştirme tarzları, çocuk istismarı ve ihmali gibi pek çok konsepti ele alan, psikotarih konusunda Türkiye’deki ilk olan araştırmanın, sorunların kuşaktan kuşağa geçtiğini gösterdiğini söyledi. Öztürk “Çocuğa bakış açısının gelişiminde anne-kız ilişkisinin kritik bir önemi bulunuyor. Kız çocukları küçükken negatif yöntemlerle yetiştirilir, kötü muameleye maruz kalırsa, anne olduklarında kendi travmalarını çocuklarına yansıtırlar. Çocuk yetiştirme stillerindeki yanlışlar, anne-çocuk arasında bağlanma sorunu yaşanmasına, çocukluk çağı travmalarına ve çeşitli psikolojik bozukluklara sebep olabilir. Yapılması gereken ise ‘empatik’ merkezli çocuk yetiştirme stillerini ebeveyn ve bakım verenlere doğru şekilde anlatılması ve yaygınlaştırılması. Pof. Erdinç Öztürk, aile ve ebeveyn farkındalığı eğitimlerinin de çocukluk çağı travmalarını önlemede önemli bir yere sahip olacağını vurguluyor.

Anneannede olan torunda da görülüyor
¥ Anne ve anneannelerin yüzde 29,2’si 6-12 ay arasında çocuklarını anne sütünden kesmiş. Yüzde 23,6’sı 0-6 ay, yüzde 22,2’si de 12-15 ay arasında çocuğunu emzirmeyi bırakmış.
¥ Anne ve anneannelerin yüzde 37,5’i çocuğunu 0-3 ay arasında, yüzde 25’i de 4-6 ay arasında kundakladığını beyan etti.
¥ Bu üç kuşak bireyine travma soruldu. Anne ve anneannelerin yüzde 100’ünde, torunların da yüzde 94,4’ünde en az 1 çocukluk travması
görüldü.
¥ Torunların yüzde 88,9’unda en az 1 duygusal ihmal, yüzde 7’sinde en az bir fiziksel ihmal, yüzde 86,7’sinde en az bir duygusal istismar, yüzde 66,7’sinde en az bir fiziksel istismar, yüzde 19,4’ünde ise en az bir cinsel istismar yaşandığı görüldü.
¥ Anneannelerin ise yüzde 100’ünde en az bir duygusal ihmal görüldü. Yüzde 86,1’i fiziksel, yüzde 2,8’inde ise cinsel istismar belirlendi.
¥ Torunlar ile anneler, anneler ile de anneanneler birbirine yakın duygusal ihmal tecrübesi yaşarken, cinsel istismarda oranlar birbirine yakın.
¥ Yaşanan ihmal ve istismarların güvenli bağlanmayı getirdiğini gösterdi.
¥ İhmal ve istismarların ise anne-çocuk arasındaki bağlanmayla ilgili olduğu da belirlendi.

TEHDİT ETMEYİN
Yaşı ve seviyesi ne olursa olsun, iletişimde söz değil, beden dili etkili aslında. Psikolog Meriç Erkılınç, beden dilinin yüzde 60, ses tonunun yüzde 30, kelimelerin ise yüzde 10 etkili olduğunu ifade ediyor ve ekliyor: Çocuğunuzla aynı fikirde olmayabilirsiniz ama hislerini kabul ettiğinizi gösterin. O bir şeyler anlatırken dikkatinizi ona yoğunlaştırın. Bir yetişkinle konuşur gibi davranın. Çocuk, onu dinlemediğinizi gördüğünde saldırganlaşabilir. Bu ‘beni dinlemiyorsun’ demenin başka hâlidir. Onun için ona emir vermeyin, tehdit etmeyin, eleştirmeyin, ad ve lakap takmayın, küçük düşürmeyin, kıyaslamayın. Bu hatalar çocuğunuzu uzaklaştırır, onunla köprü kurmanızı engeller.

Çocuğunuz için doğruyu öğrenin ve eğitim verin
Araştırmayı yapan Uzman Psikolog Görkem Derin, çocukluk travmalarının 3 kuşak yaklaşık aynı oranlarda ortaya çıktığını görmüş. Bireyler, kendi travmalarını yönetemediklerinde bunu çocuklarına aktarıyor. Yanlış çocuk yetiştirme stilleri de ruh sağlığı üzerinde olumsuz etkiler yapabiliyor. Yapılan yanlışlar ve eksiklikler, çocuğunuza geçiyor ve onların da kendisini koruyamamasına sebep oluyor. Ebeveynler, travma oluşumunu engellemeye çalışırken, çocuklarına da destek olmalı. Aileler, doğru çocuk yetiştirmeyi öğrenmeli, bu doğrultuda çocuklarına da eğitim vermeli.