Otel lobisi Babıali’yi yedi! Bir zamanlar kitabın ve kültürün adresi Cağaloğlu’ydu
Kültür - Sanat Haberleri / Türkiye Gazetesi
Babıali önce bürokrasinin ardından basın ve matbuatın merkezi olması sebebiyle yakın tarihin bizzat kendisiydi. Yakın dönemde çok köklü yayınevlerinin de taşınmasıyla artık bölge eski hüviyetini kaybetmeye başladı. Zamana direnmeye çalışan Cağaloğlu verdiği kayıplarla otellere teslim oluyor.
Türkiye’nin en önemli kültür merkezlerinden biri şüphesiz Cağaloğlu ve Babıali’ydi.
Son 100-150 yılda Babıali veya Cağaloğlu denilince Divanyolu caddesinde Sultan Mahmud Türbesi'yle başlayan ve Sirkeci'ye kadar inen bölge akla gelir.
Babıali esasında şimdi valilik binası olarak kullanılan, eskiden sadrazamlık ofisi olan Vilayet Konağı’nın adıdır.
Sadrazamlık şimdiki tabirle 'Başkanlık ofisi'ydi. Bütün bürokratik makamlar bu binanın etrafında yer alıyordu.
Bürokrasinin merkezi olması sebebiyle de basın ve matbuat burada mevzilenmişti.
Ankara’nın başşehir olmasından sonra bu durum yerini yalnız basın ve matbuata bıraktı. Cağaloğlu her türlü yayıncının bulunduğu bir muhit oldu.
YAYINEVLERİ, SAHAFLAR VE GAZETELERİN MERKEZİ
1870'li ve 1880'li yıllarda, Babıali'de yayınevlerinin sayıları artmaya başlar. Yayıncılığı da edebiyatçı olan gazeteciler şekillendirmiştir zaten.
Zamanla yeni gazete ve dergilerin idare merkezleri, matbaacılar, kırtasiyeciler, ciltçiler ve ilan büroları bölgede faaliyet göstermeye başladı.
Yayın dünyasının merkezi haline gelen Babıali’deki yoğun neşriyat zor dönemlerden de geçti. 1928'deki Harf İnkılabı bu dönemlerden biridir.
Yayınevleri yeni kitap basamaz hale geldi ve depolarındaki kitaplar boşa çıktı. Zira çoğunu ya inkılaba muhalefet ediyor denilmesin diye imha ettiler ya da okuyucu bulamadıkları için satamaz hale geldiler.
Bu durum 40-50 yılı devirmiş bazı yayınevlerinin ve kitapçıların iflas etmesine yol açtı.
YENİ HAREKETLER, KAVGALAR, POLEMİKLER
Necip Fazıl Kısakürek otobiyografik eseri olan Babıali eserinde “Babıâdi” tabirini kullanır. ÇÇünkü 1930’lar sonrasında burada matbuat hayatının her türlü çirkin vukuatı yaşanır hâle gelmiştir. "Babıali; hakikat avcılığı adına, hilâlin suda aksini yutmaya çalışan balıkların akvaryumu..." der Necip Fazıl.
Ayrıca kitabında Nazım Hikmet, Yahya Kemal, Abidin Dino, Peyami Safa, Sait Faik, Ahmet Hamdi Tanpınar’dan bahseder. Başka eserler de yazılmıştır benzer şekilde Babıali’ye dair. Beyazıt'ta Küllük Kahvehanesi bu tartışmaların, edebiyat dedikodularının döndüğü yerlerden biridir.
Asaf Halet Çelebi ile Küllük Kahvesinde edebiyat sohbeti
DİNİ YAYINCILIK
1950’lere kadar Babıali’de Ankara’nın otoritesi de yoğun bir şekilde hissedilir. Dini yayıncılık ayağa düşmüş, sahaflar tarafından bir nebze yapılmaktadır. Kimileri latin harflerine aktardıkları kitapları kendi ismiyle neşreder mesela.
Çok partili hayata geçildikten sonra 60'lı yıllarda yayıncılık hızlanmaya başlar. Bu devirde yeni fikri hareketlerle birlikte muhafazakar yayınevleri de baş gösterecektir.
Ali Fuat Başgil, Mahir İz gibi isimlerin sorumluluk üstlendiği Sönmez Neşriyat, Necip Fazıl'ın Büyük Doğu'su, Mehmet Şevket Eygi’nin Bedir Yayınları -ve gazeteleri-, Büyük Doğudan ayrılan Sezai Karakoç’un Diriliş Yayınları, Dergah Yayınları ve daha pek çok yayıncı bu dönemde ortaya çıkar.
Babıali’deki yayınevleri, gazete ve dergiler üzerine birkaç cilt kitap yazılabilir. Çünkü zaten hepsi yüzlerce, binlerce eseri vücuda getirmektedir. Burada yeni çıkan kitapların, dergi ve bültenlerin bile müstakil katalogları basılmaktadır artık.
ARKASI KESİLMEYEN KAYIPLAR
Yakın tarihin büyük yayıncıları arasında ilk kaybı Tercüman Gazetesi’dir. Topkapı dışında, Basın İlan Kurumu'nun kullandığı, yakın zamanda yıkılan binaya geçer.
Tercüman’dan sonra Babıali’den taşınan büyük gazetelerden biri Türkiye Gazetesi’dir. Diğer gazeteler ve matbaalarda yavaş yavaş sur dışına çıkmaya başlar. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Orhan Erinç bu durumu şöyle izah eder:
''Gazetelerin Babıali'yi terk etmelerinin nedeni; dönemin belediye başkanı Bedrettin Dalan'ın matbaaların Cağaloğlu'ndan çıkarılması projesi kapsamında oldu. Bu dönemde, gazeteler için İkitelli'de yer ayrıldı. Türkiye Gazete Sahipleri Sendikası aracılığıyla bir kooperatif oluşturuldu ve o kooperatifte gazetelere yerler ayrıldı. Bu yer ayrılması gazete sahipleri için çekici hale getirildi, bunun yanında bir de teşvik uygulaması söz konusuydu. Bu çalışmalar 1984 yılında başladı. O dönemde gazetelerin kadroları o kadar genişlemişti ki, Cağaloğlu'na sığmaz duruma geldiler. Cağaloğlu'nda trafik yükü de artmıştı.''
Son olarak Anadolu Ajansı’nın da 2012’de gidişiyle birlikte bölgede aktüel yayıncı neredeyse kalmadı.
Matbaaların pek çoğu Topkapı’nın ötesine, gazeteler holding binalarına, yayınevleri de bulabildikleri en uygun bölgelere çekildi. Dijitalleşmeyle birlikte mekanın önemi kalmamıştır zira.
Eski Tercüman binası 1974'te yapıldı. Basın İlan Kurumu tarafından kullanıldı. 2023 yılında yıkıldı.
ESKİ GÜNLER NEREDE?
150 yıldan fazla bir zaman sonra Babıali artık o eski günlerin çok uzağında. Kitapla yakın münasebeti olan okuyucuların uğrak yeri olan Babıali’yi son 5 yıllık dönemde pek çok yayınevi de terk etmiş durumda.
Son büyük yayınevi Timaş Yayın Grubu da 60 yıllık binalarını “deprem riski” sebebiyle bırakarak Çengelköy’e taşındı.
Bölgedeki yayınevlerinin çoğunun kiracı durumunda olduğunu söyleyen Timaş Yayın Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Osman Okçu “Biz binamızı son kontrollerde çıkan deprem riski sebebiyle terk etmek durumunda kaldık. Ancak diğer yayınevlerinin durumu çok farklı. Pek çoğu kiracı konumundaydı. Bölgedeki turizm sebebiyle oteller daha yüksek teklifler vererek binaları devraldılar. Merhum Kadir Topbaş’ın Cağaloğlu’nda bir bölgeyi ‘edebiyat ve kültür caddesi’ yapmak gibi bir projesi vardı. Ama tabi ne kadar yapabilecekti meçhul. Netice olarak artık Cağaloğlu bir oteller bölgesine dönüşmüş durumda” diyor.
Uzun yıllar gazetenin, kitabın; bilgi ve kültürün merkezi olan Babıali'de yayıncılığının sona ermesi, aslında 150 yıllık geleneğin de sonu demek oluyor... Zamana direnmeye çalışan Cağaloğlu verdiği kayıplarla otellere teslim oluyor.
'da Takip Edin!
