AB yeni iltica reformu imzalıyor: Türkiye'den AB'ye göç daha da zorlaşacak

AB'nin iltica reformu, başvuru kabul oranı yüzde 20'nin altında olan ülkelerin vatandaşlarının sınırdaki kamplarda tutulmasını ve sınır dışı edilmelerini kolaylaştıracak yeni bir sistemi öngörüyor. Türkiye için bu oran %15'lerde.

Avrupa Birliği'ne üye olan 27 ülke arasında, uzun bir süredir devam eden zorlu müzakerelerin sonucunda, iltica süreçlerinde reformları içeren bir paket Avrupa Parlamentosu'nda onaylandı. Sekiz yasadan oluşan bu iltica reformu, özellikle Avrupa'ya iltica talebinde bulunan kişi sayısını azaltmayı, iltica süreçlerini hızlandırmayı ve bu süreçleri kısmen AB'nin dış sınırlarına taşımak amacını taşıyor.

DIŞ SINIRLARIN KONUMU, TÜRKİYE'DEN YAPILAN İLTİCA BAŞVURULARINI ETKİLİYOR

Türkiye'den gelen iltica taleplerinin oranı yüzde 20'nin altında olduğu için, bu kişiler sınırlarda kurulacak kamplarda 12 haftaya kadar tutulabilecekler. Yunanistan, İtalya, Malta, İspanya, Hırvatistan ve Güney Kıbrıs'ta kurulacak kamplarda, hangi kişilerin doğrudan ülkelerine geri gönderileceği ve hangilerinin başvuru belgelerinin inceleneceği belirlenecek. AB genelinde, bu kampların toplam kapasitesinin 30 bin kişi olması planlanıyor.

Başvuruların kabul oranı yüzde 20'nin üzerinde olan ülkelerden gelenler için ise normal iltica süreçleri işletilecek. Ancak, mevcut süreçlerde yıllar süren karar alma süreçlerinin hızlandırılması ve başvuruları reddedilen kişilerin daha hızlı bir şekilde sınır dışı edilmesi, yeni yasayla mümkün olacak.

TÜRKİYE'NİN ORANI %28'DEN %15'E DÜŞTÜ

Son dört yıl içinde Avrupa Birliği'ne yapılan iltica başvurularında büyük bir artış yaşanıyor. AB İstatistik Dairesi Eurostat'ın verilerine göre, 2023 yılında AB ülkelerine ilk kez iltica başvurusunda bulunanların sayısı, 2022'ye göre %20,1 artarak 1 milyon 49 bin kişiye yükseldi. Bu rakama, yaklaşık dört milyon Ukraynalının savaştan kaçmak amacıyla yaptığı başvurular dahil değil.

Özellikle Almanya'ya yapılan iltica başvurularında Türk vatandaşlarının oranında dikkate değer bir artış gözlemleniyor. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları, Suriyeliler ve Afganlarının ardından AB'ye en çok başvuru yapan üçüncü grup olarak yer alıyor. Eurostat verilerine göre, 2023 yılında AB ülkelerine başvuru yapan Türk vatandaşlarının sayısı, 2022'ye göre 41 bin 370 kişi artarak 89 bin 970'e ulaştı. Türkiye'den gelenler, AB'ye yapılan toplam iltica başvurularının %8,6'sını oluşturdu. Türkiye'den gelenlerin en çok tercih ettiği ülke ise Almanya oldu, bu başvuruların %68'i Almanya'ya yapıldı.

Alman Federal Göç ve Mülteciler Dairesi (BAMF) verilerine göre, Türkiye'den yapılan iltica başvuruları 2022'de toplam başvuruların %11'ini oluştururken, bu oran 2023'te %18,6'ya yükseldi. 2023 yılında, 61 bin 181 Türk vatandaşı Almanya'ya iltica başvurusunda bulundu. Türkiye'den iltica başvuruları, bu yılın ilk üç aylık döneminde de devam etti. Ocak-Mart döneminde Türkiye'den yaklaşık 10 bin başvuru kaydedildi. Türkiye'den gelenler, Suriyeliler ve Afganlarının ardından üçüncü sırada yer aldılar.

Ancak, Almanya ve diğer AB ülkelerine yapılan iltica başvurularıyla birlikte ret oranları da artmakta. BAMF verilerine göre, Almanya'da 2023 yılında karara bağlanan 24 bin 131 Türk vatandaşından 14 bin 555'ine ret cevabı verildi, yani ret oranı %60,3'e yükseldi. 2019'da Türkiye'den gelen başvuruların %47,7'si kabul edilirken, 2022'de bu oran %28'e ve 2023'te ise %15'e düştü. Türkiye'den gelen başvuruların %85'i Kürt kökenli kişiler tarafından yapılmakta.

SINIR DIŞI EDİLMELER KOLAYLAŞACAK

Sınır dışı süreçlerinin kolaylaştırılmasıyla ilgili olarak, iltica reformu, başvurusu reddedilen kişilerin "güvenli" olarak kabul edilen menşe ülkelerine veya transit ülkelere daha hızlı bir şekilde geri gönderilmesini öngörüyor.

AB, bu hedefi gerçekleştirmek için üçüncü ülkelerle yapılacak anlaşmalara bel bağlıyor. Örneğin, Tunus ile yapılan anlaşma bu çerçevede dikkat çekiyor. Tunus, kendi vatandaşlarını geri kabul etme taahhüdünde bulunarak AB'den mali yardımlar ve ekonomik avantajlar elde ediyor. Tunus hükümeti, Sahra Altı Afrika ülkelerinden gelen ve Tunus üzerinden Avrupa'ya geçen kişileri topraklarına sokmayı reddediyor.

Benzer bir anlaşma örneği, 2016'da Türkiye ile imzalanan Mülteci Mutabakatı'dır. Bu anlaşma sayesinde AB, Ege Denizi üzerinden yapılan geçişlerde önemli bir azalma gördü. Ancak Türkiye'nin artık Yunanistan'dan geri gönderilen Suriyelileri kabul etmemesi, anlaşmanın yenilenmesi ve yeniden müzakere edilmesi gerekliliğini ortaya çıkardı.

REFORMUN YASAL SÜRECİ

Avrupa Parlamentosu'nun onayı aldıktan sonra, AB Konseyi, yani AB devlet ve hükümet başkanlarından oluşan kurul, yasa paketini Nisan ayı sonunda oylayacak. Ancak paketin onaylanmasına kesin gözüyle bakılıyor.

İltica reformunu oluşturan çeşitli yasalar ve düzenlemeler yürürlüğe girdikten sonra, üye ülkelerin yeni yükümlülüklerini ne ölçüde yerine getireceği önemli olacak. Örneğin, İtalya kapalı sınır kampları oluşturacak mı? Ya da kuzey ve doğu Avrupa ülkeleri gerçekten dayanışma yükümlülüğünü yerine getirecek mi? Yeni yasaların ve düzenlemelerin uygulamaya konması yaklaşık iki yıl sürebilir. Dolayısıyla, iltica reformunun başvuru sayılarını gerçekten azaltıp azaltmayacağı ancak önümüzdeki birkaç yıl içinde görülebilecek.