Yabancılardan 2023’te tersine göç rekoru! Pandemi dönemini bile geçti

2023 yılı yabancıların tersine göç yıl oldu. Bu bağlamda geçen sene ikamet izni sahibi yaklaşık 250 bin yabancı Türkiye’den ayrıldı. Pandemi döneminde bile Türkiye’den ayrılan yabancı sayısı 214 bin olmuştu. Geçen yıl yaklaşık 63 bin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ise Almanya’ya iltica başvurusu yaptı. Uzmanlar sebeplerini değerlendirdi.

Türkiye’de ikamet izni ile bulunan yabancıların sayısı 2023 yılında yaklaşık 250 bin kişi azaldı. Göç İdaresi Başkanlığı, 2023 yılında ikamet izni ile Türkiye’de bulunan yabancıların sayılarını ve illere göre dağılımını açıkladı. Başkanlığın verilerine göre ikamet izni ile Türkiye’de bulunan yabancıların sayısı 2023 yılında 247 bin 62 kişi azalarak 1 milyon 107 bin 32 oldu. 2022 yılında bu sayı 1 milyon 354 bin 94’tü. Türkiye’den ayrılan yabancıların sayısı, 2023 yılı itibarıyla verinin açıklanmaya başladığı tarihten bu yana en büyük düşüşü yaşamış oldu. Bundan önceki en fazla düşüş pandemi yılı 2020’de yaşanmış, ikamet izni ile kalan 214 bin 377 kişi Türkiye’den ayrılmıştı.

2019’DA 1 MİLYON KİŞİYİ AŞTI

İkamet izni ile kalan yabancıların sayısı, 2011 yılına kadar ortalama 200 bin civarında seyrederken, aynı yıl başlayan Suriye iç savaşı sonrası yabancıların sayısı artmaya başladı. Yıllık ortalama 50 bin kişi artarak 2016 yılında 460 bine ulaşan yabancıların sayısı, 2017’de 132 bin kişi artarak 593 bine, 2018’de 263 bin kişi artarak 856 bine yükseldi. İkamet izini sahibi yabancıların sayısı 2019 yılında eklenen 245 bin kişi ile birlikte ilk kez 1 milyon sınırını aşarak 1 milyon 101 bine ulaştı.

Kovid 19 pandemisinin patlak verdiği 2020 yılında üniversitelerin kapanması ve işyerlerinde uzaktan çalışmaya geçilmesiyle birlikte ülkesine dönenler arttı. Bu dönemde yabancı sayısı 214 bin kişi azalarak yeniden 1 milyonun altına indi ve 886 bin olarak açıklandı. 2021 yılı, Türkiye tarihinde en fazla sayıda ikamet izninin verildiği dönem oldu. 427 bin 528 kişinin eklenmesiyle yeniden 1 milyonu aşan ikamet izinli yabancıların sayısı 1 milyon 314 bine, 2022’de ise 40 bin yeni izinle 1 milyon 354 bine ulaştı.

250 BİN YABANCI AYRILDI

Geçen yıl başta İstanbul ve Antalya olmak üzere Türkiye’nin çeşitli kentlerinde yaşayan 247 bin 62 yabancı kendi ülkesine ya da başka ülkelere gitmek zorunda kaldı. Yabancıların ayrılmasında artan hayat pahalılığı ve ekonomik sorunların yanı sıra Rusya Federasyonu’na yönelik uluslararası yaptırımlar, Rus gençlerin askere çağrılmaları ve ikamet izinlerinin zorlaştırılması etkili oldu.

2023 yılında Türkiye’den ayrılan yabancıların 148 bin 555’i İstanbul, 44 bin 383’sı Antalya, 14 bin 248’i Ankara’da ikamet ediyordu. Bu üç ilin dışında Muğla’da 6 bin 705, Samsun’da 5 bin 339, Konya’da 3 bin 170 yabancının ikamet izni geçen yıl sona erdi. Türkiye’de ikamet izni ile yaşayan yabancı sayısında İstanbul 556 bin 578 ile ilk sırada yer alırken Antalya 117 bin 52 ile ikinci, Ankara 70 bin 98 ile üçüncü, Bursa 51 bin 537 ile dördüncü ve Mersin de 43 bin 944 ile beşinci sırada yer alıyor. 10 binin üzirinde yabancının ikamet ettiği iller ise İzmir, Muğla, Yalova, Sakarya, Kocaeli, Gaziantep ve olarak sıralanıyor. Uyruklarına göre dağılımda ise Türkmenistan, Rusya Federasyonu ve Irak vatandaşları ilk sıralarda yer alıyor. İkamet izni çeşidine göre ise 638 bin 764 kişi ile kısa dönemli ikamet izni sahipleri en büyük grubu oluştururken 161 bin 426 kişi öğrenci izniyle, 117 bin 579 kişi ise aile izniyle bulunuyor.

İLTİCA BAŞVURUSU SAYILARI

Almanya Federal Göç ve Mülteciler Dairesi (BAMF) 2023 yılında iltica başvurusunda bulunanların sayısının bir önceki yıla göre yüzde 51 artarak 351 bin 915’e ulaştığını açıkladı. BAFM’ın verilerine göre iltica başvurusu yapanlar içinde ilk sırada 104 bin 561 başvuru ile Suriyeliler yer alırken, Türkiye’den başvurular 62 bin 624 başvuruyla ile ikinci sırada yer aldı. Türkiye’yi 53 bin 582 başvuru ile Afganistan, 12 bin 360 başvuru ile Irak ve 10 bin 206 başvuru ile İran’dan gelenler izledi. Almanya İçişleri Bakanı Nancy Faeser, “2023 yılına ait iltica başvurusu verileri, düzensiz göçü sınırlama konusundaki adımlarımızı tutarlı bir şekilde sürdürmemiz gerektiğini gösteriyor” dedi. Almanya’daki kamuoyu yoklamalarına göre sağ partilerin gerisinde kalan merkez sol koalisyon hükümet göç konusundaki tutumunu sertleştirmişti. Almanya son aylarda sınırlarında geçici polis kontrolleri yapmaya başlarken sınırdışı işlemlerini hızlandırmak amacıyla göç anlaşmaları imzalamaya çalışıyor.

“SEYRETME POLİTİKASI ETKİLİ OLDU”

2023 yılında yaşanan rekor “tersine göç” hareketini değerlendiren İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi Başkanı Metin Çorabatır, açıklanan verilerin detaylı olmaması nedeniyle net bir analiz yapmanın mümkün olmadığını ancak Rusya Ukrayna savaşından sonrası Türkiye’ye 150 bin kadar Ukraynalı ve Rus vatandaşının geldiğine dikkat çekti. Özellikle Ukraynalıların Türkiye’de “ikincil koruma” adı verilen statü ile kaldıklarını vurgulayan Çorabatır, “O insanların bir kısmı ya ülkelerine döndüler ya da Batı ülkelerine gittiler” dedi. Metin çorabatır, rekor tersine göçün ikinci bir nedeninin de hükümetin yürüttüğü yabancı sayısını seyreltme çabaları olduğu görüşünü paylaştı. Bu politikanın daha çok “ikameti olmayan” yabancılar için uygulandığını hatırlatan Çorabatır, “İltica ve Göç Araştırmaları Merkezimize gelen çok sayıda bilgiden yeni ikamet ve ikameti uzatma konusunda da hükümetin eli sıkı davrandığını anlıyoruz, bazılarını uzatmıyor. Düzensiz göçle mücadele çerçevesinde uzun vadeli ikamet zorlaştı. Bu da bir faktör olabilir” dedi.

“KISA SÜRELİ İZİNLER SONLANDIRILDI”

Dış Politika Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. M. Murat Erdoğan, Rusya- Ukrayna savaşı nedeni ile Türkiye'ye gelen özellikle Ukraynalıların çok büyük bölümünün ya Avrupa'ya ya da kendi ülkelerine döndüklerini söyledi. Geçen yıl yaşanan radikal düşüşü Türkiye’nin son dönemde ikamet verme konusunda daha hassas davranmasına bağlayan Erdoğan, özellikle ‘turist ikameti’ gibi izinlerin sonlandırıldığına dikkati çekti. Türkiye'de savaş öncesinde de Rus ve Ukraynalıların ikamet ettiğini hatırlatan Erdoğan, “2022 sonunda 150 bine çıkan Rus sayısı 2023 sonunda 100 bine, 47 bin olan Ukraynalı sayısı da 26 bine geriledi. Düşüşün nedeni özellikle turist ve kısa dönemli ikametlerin azaltılması” dedi.

“GÖÇ POLİTİKASI ‘REAKSİYONER”

Türkiye'nin planlı bir göç ve entegrasyon politikası bulunmadığını savunan Antalya Bilim Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nermin Aydemir, “Göç yönetimi trendleri öngörüp politika geliştirmekten ziyade olaylara reaksiyon göstermek üzerine kurulu” dedi. Rusya'dan veya eski Sovyet coğrafyasından gelen göçe yönelik “açık kapı” politikasının sorunlar ortaya çıktıkça kısıtlayıcı politikalara dönüştüğünü dile getiren Aydemir, göç ve entegrasyon politikalarının istihdam, barınma ve eğitim gibi çok temel alanlardaki yansımalarının göz ardı edilmesinin ciddi zafiyetlere işaret ettiğini vurguladı.