Kadim kültürün kodları! Desenlerimizde bilimle sanat iç içe

MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ-

Serap Ekizler Sönmez, yaklaşık 10 yıl çalışarak Topkapı Sarayı’ndaki 500 senelik “Topkapı Parşömeni”nin geometrik desenlerini analiz etti. Çalışma çerçevesinde Özbekistan, İran, Hindistan, Kazakistan, Azerbaycan, Fas, Mısır ve Türkiye’deki mimari eserlerde yer alan geometrik desenleri de inceledi ve “İslam Mimarisinde Hendesi Desenler” adıyla iki ciltlik bir eser yazdı. Böylece desenlerin dili yekpare olarak ortaya kondu. Geometrik desenlerin sadece sanat tarihinin çalışma alanı içerisinde olmadığını söyleyen Serap Ekizler Sönmez “Geometrik desenler, geometri yönüyle bilime, desen yönüyle sanata bakıyor.

Yani bu desenler bilim ve sanatı kesiştiriyor. Dolayısıyla geometrik desenlere sadece süsleme olarak baktığımızda çok büyük bir hataya düşüyoruz. Oysa eserlerin geometrik mantığı iyi anlaşılırsa, İslam dünyasının yüzey kaplama sistemlerinde ortaya koyduğu üst gerçeği çok daha iyi idrak edeceğiz. Çünkü 13. yüzyılda İslam dünyasında çok kompleks tasarımlara imza atılmış.

BİLİM TARİHÇİLERİNE BİR YOL HARİTASI SUNMAK İSTEDİM

 Ben de eserimle bilim tarihçilerine bir yol haritası sunmak istedim. Geometrik desenlere bütüncül şekilde baktım” diyor.  İslam sanatlarının bilimden de beslendiğini söyleyen Sönmez “Bunu ben bir pergele benzetiyorum. Zemine basan ayağı geometri yani bilim, dönen kısım ise coğrafya ve malzemeye göre değişen sanat… Bugün bilim ve İslam’ın çatıştığı düşüncesi dayatılıyor. Geometrik desenleri algılama şeklimiz bile bilimden uzak kalıyor.

Müslümanların sadece suret yapmamak için ‘şekil şükül’ şeyler yaptıkları zannediliyor. Hâlbuki bilim tarihinde İslam dünyasının meydana getirdiği değerler, yadsınamaz şekilde ortada duruyor. Uluğ Bey’in astronomi çalışmalarının üzerinde şu an bile çalışıldığını kimse inkâr edemez. Geometrik desenlerin gelişimi bilimin ilerlemesiyle paralel olmuş. Eğer biz geometrik desenlerin dilini doğru olarak anlayabilirsek, kültüre dair de çok şey öğreneceğiz” ifadelerini kullanıyor.

YENİ DESEN ÜRETMEK YERİNE KOPYALAMA YAPILIYOR

Desenlerin bilim dünyasındaki yeni gelişmelerle şekillenmeye devam ettiğini de kaydeden Serap Ezikler Sönmez “Kuazi kristallerinin 2011’de keşfi yle yani kimyadaki kristal ile amorfun arasında bir form olduğunun öğrenilmesiyle başka sistemlere ulaşıldı ve sanata uygulanabilir hâle geldi. Ancak bugün sanat dünyası geometrik desenlerden kesinlikle doğru ilham alamıyor. Sanatçılar sadece daha önce yapılmış desenleri kopyalayarak eserlerine uyguluyorlar. Ancak yeni geometrik desenlerle hem sanatta hem mimaride bizi biz yapan değerleri dünyaya ilan edebiliriz. Dilini bilenler yeni desen üretilebiliyor” şeklinde konuşuyor. 

TOPKAPI PERŞOMENİ'NİN SIRRI

Topkapı Sarayı Kütüphanesinde bulunan ve Topkapı Parşömen olarak bilinen eserde zamanının geometrik desenlerinin kayıt altına alındığını kaydeden Serap Ekizler Sönmez “Topkapı Tomarı'nın km tarafından hazırlandığı bilinmiyor. İran kökenli eserin yazarı muhtemelen Fatih Sultan Mehmed devrinde Akkayonluların yıkılmasıyla birlikte İstanbul’a getirilen bilim adamları arasında yer alıyordu. Eserde İslam dünyasında gördüğümüz desenlerin yanında hiç görmedğmz farklı desenler de yer alıyor. Ben de daha önce çalışılan eser, analizlerle daha farklı açılardan ele aldım. Bu eserdeki desenler bugün kullanabiliriz ve çok güzel olur” diye konuşuyor.