Usta sanatçı Savaş Çevik: Ressamlar hat sanatını kullandı!

MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ - Savaş Çevik, Türkiye’nin akademili usta hat sanatçılarından biri. Yarım asır önce sıra dışı şekilde mahallelerindeki çeşme kitabesi sayesinde hatla tanışan Çevik, yeni formlar keşfederek bu sanata yenilikler kattı ve adını dünyaya duyurdu. Şimdilerde ise Üsküdar’daki Boğaz manzaralı atölyesinde hem duramadan eser meydana getiriyor hem de genç sanatçılar yetiştiriyor. Biz de kendisiyle buluştuk… 

1950’li yılların Türkiye’sinde büyümüşsünüz. O devirde bir gencin hat sanatına merak duyması mümkün müydü?
Evet, tarihî eserlerdeki tuğraların kazınması, yazıların kapatılması gibi abuk sabuk bir dönemin havası devam ediyordu. İnsanlar geleneksel sanatlara küçümseyerek bakarlardı. Aydın’da doğup Çine ilçesinde büyüdüm. Çocukluğumdan beri resme kabiliyetim vardı ama o zamanlar etrafımda bana örnek olacak bir hat sanatçısı yoktu. 

“ESKİ HARFLER ZOR  ÖĞRENİLİR” SÖZÜ BOŞ

Sonra ne oldu?

İlk olarak mahallemizde eski çeşme kitabesinde ne yazdığını merak ettim. 15 günde kendi kendime eski harfleri okumayı öğrendim. Bazı kişilerin “Eski harfler zor öğrenilir” sözleri falan boştur yani.

Peki yazmaya nasıl başladınız?

Hat sanatıyla esas tanışmam üniversite yıllarımda oldu. Liseden sonra şimdiki adıyla İstanbul Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesini kazandım. Resim okuyacaktım sonra bölüm değiştirip grafikte karar kıldım. İkinci sene dersimize Emin Barın diye kerli ferli bir hoca geldi. Bize Latin harflerini gösteriyordu. Aynı zamanda hat sanatçısıydı; kendini tutamaz, hattat hikâyeleri anlatırdı. Böylece hatta merakım artmaya başladı. Derken hoca bir gün “Evladım Kemal Bey atölyemde ders veriyor, istersen sen de gel” dedi. Haftada bir gün Kemal Batanay’dan ders almaya başladım. Tam elli sene oldu. O gün bugündür hat yapıyorum. 

HAT SİZİNLE ÖZDEŞLEŞİYOR

Hat sanatında ne buldunuz? 

Ne bulmadım ki… Hat, öyle bir şey ki, yazmadığınız gün aç ve susuz kalmış gibi ruhunuzda bir istek meydana geliyor. Sizinle o kadar özdeşleşiyor ki yazmadığınız zaman, suçlu hissediyorsunuz. 

Sanat yolculuğunuz nasıl devam etti? 

Kemal Batanay’dan sonra kendisi yaşlı her an kaybedebiliriz diye Hamid Aytaç’a devam etmeye başladım. Tabii, o devirde güzel sanatlarda okuyanların hat sanatına rağbeti azdı. Bu yüzden üstatlar kapılarını çaldığımız için mutlu oluyorlardı.

RESSAMLAR ATÖLYEYE GELİRDİ

Hâlbuki Picasso hat sanatına alaka duyuyor, kapısını çalan ressam Nurullah Berk’e “Hat sanatını iyi incelediniz mi?” diye soruyordu...

Evet, enteresan. Nurullah Berk, arada Emin Hoca’nın atölyesine gelir hat sohbetlerine katılırdı. Muhtemelen Picasso’yla görüşmesinden sonra hatta ilgi duymaya başladı. Cevat Dereli, Şefik Bursalı ve Malik Aksel gibi ressamlar da o isimler arasında yer alırdı. Hatta olan peşin hükümler o senelerde kırılmaya başladı. 

DEVLETTE HATTI MÜDAFAA YOK 

Savaş Çevik “Devletin hattı koruyan ve yaygınlaştırmak isteyen bir politikası henüz tam olarak oluşmadı. Geleneksel sanatlarımız daima bazı hedeflere alet edildi. Yapılan işler de tekrar ve ticari olmak durumunda kadı. Bu yüzden Türkiye’de çok güzel sergiler açılıyor ama hat sanatını Batı’ya tanıtacak doğru düzgün bir sergi veya faaliyet olmuyor” diye konuşuyor.

ESER SATMAYI DÜŞÜNEMEZDİK

Hat eserleri alınıp satılan bir şey hâline ne zaman geldi?

Koleksiyoncular 1970 ve 1980’lerde eski hat sanatı eserlerini alırlardı. Yeni hat sanatçıları ise eser satmayı tahayyül bile edemezdi. Sonra  bu değişti. 

Peki grafik sanatçıları ve ressamlar, hat sanatından yeterince istifade ettiler mi?

Kötülemek için söylemiyorum ama ressamlar, toplumda ilginin artması ve gerçekten büyük bir sanat olduğunun ortaya çıkmasından sonra hattı gücünden istifade etmek için kullandılar. Sadece eklektik şekille ele aldılar. Resim tekniği hat sanatına uygun değil ki! Dünyanın en iyi ressamı bile bir hattı anatomisiyle doğru şekilde tuvale aktaramaz. 

HAT İLE GRAFİK HEP AYNI ESTETİK

Eserlerinizde grafik ile hat sanatıyla iç içe geçiyor… Niçin bunu tercih ediyorsunuz?

Grafiğin uyduğu kurallarla hat sanatınınkiler aynı. Yazının temeli optik kurallardır. Özünde aynı estetik var. Bu yüzden yabancı sanatçılar tanımasalar da hat sanatına soyut bir çizgi olarak bakıyorlar, estetiği görünce hayran kalıyorlar. Grafiği hat sanatıyla bütünleştirmem aslında bir şans. Akademide okumasam belki böyle şeylere cesaret edemezdim. İnsan bilmediği bir alanda at koşturamaz. Fakat modern hat yapmak için sanatçının klasik olanı iyi hazmetmesi gerekiyor. Çarpık çizgiler çekmek ve harf anatomilerini bozarak bir şey yapmak, modern hat değildir.