NASA, Dünya'ya doğru yüksek enerjili jet püskürten süper kütleli kara delik buldu
TEKNOLOJİ Haberleri
NASA, Dünya'ya doğru oldukça güçlü bir enerji jeti püskürten süper kütleli bir kara delik buldu. Bu 'blazar'ın 400 milyon ışık yılı uzakta olduğu belirlendi.
ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), kısaca IXPE (Görüntüleme X-ışını Polarimetri Gezgini) olarak adlandırılan ve Aralık 2021'de uzaya fırlatılan aracıyla, yüksek enerjili jetini doğrudan Dünya'ya yönlendiren süper kütleli bir kara delik gözlemledi. 'Blazar' denilen cisim, Markarian 421 olarak adlandırılıyor ve Büyük Ayı takımyıldızında bulunuyor. Bu kozmik olay ne kadar ürkütücü olsa da, yaklaşık 400 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alıyor.
Aktif olarak beslenen süper kütleli kara delikler, zaman içinde yavaş yavaş onları besleyen, toplanma diskleri adı verilen dönen madde diskleriyle çevrilir. Yutmadıkları malzemenin bir kısmı daha sonra kutuplarına doğru yönelir ve ardından ışığa yakın veya göreli hızla dışarı püskürtülür. Bu, oldukça enerjik ve son derece parlak elektromanyetik radyasyon oluşturur. Bazı durumlarda, NASA'nın bulduğu bu son cisimde olduğu gibi, enerji jeti doğrudan Dünya'ya püskürtülür. İşte bu olaylar 'blazar' olarak bilinir.
IXPE uzay aracının temsili görüntüsü (İllüstrasyon: NASA)
BİLİM İNSANLARI SÜRPRİZLE KARŞILAŞTI
IXPE, manyetik alanların polarizasyon adı verilen ve alanların yönünü ifade eden bir özelliğini gözlemler. Markarian 421 tarafından püskürtülen jetin kutuplaşması gökbilimciler için bir sürprizi ortaya çıkardı ve jetin parçacıkların hızlandığı kısmının da sarmal yapıya sahip bir manyetik alana ev sahipliği yaptığını gösterdi.
Blazar jetleri uzayda milyonlarca ışık yılı uzayabilir ancak onları fırlatan mekanizmalar henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Yine de Markarian 421'in jetini çevreleyen bu yeni keşifler, bu aşırı kozmik fenomene biraz ışık tutabilir.
Keşfin arkasındaki baş araştırmacı ve İtalyan Uzay Ajansı astrofizikçisi Laura Di Gesu yaptığı açıklamada, Markarian 421'in astronomlar için 'eski bir dost' olduğunu belirterek, "Blazar'ın IXPE için değerli bir hedef olacağından emindik." dedi. Astrofizikçi, keşfin, beklentilerinin de ötesinde olduğunu sözlerine ekledi.
NEDEN BU KADAR PARLAKLAR?
Süper kütleli karadelikleri besleyen jetlerin bu kadar parlak olmasının ana nedeni, ışık hızına yaklaşan parçacıkların muazzam miktarda enerji yaymaları ve Einstein'ın özel görelilik kuramının fiziğine göre davranmalarıdır. Blazar jetleri ayrıca bu parlaklıkta ekstra bir artış elde ediyor çünkü bize doğru yönelimleri, jetleriyle ilişkili ışık dalga boylarının 'birikmesine' neden olarak hem frekanslarını hem de enerjilerini artırıyor. Bu, yaklaşan bir ambulansın sireninden gelen ses dalgalarının, sesi daha tiz hale getiren frekansta bir artışa neden olmak için 'bir araya gelmesine' benzer.
Bu iki etkinin bir sonucu olarak, blazarlar genellikle onları barındıran galaksilerdeki her yıldızın birleşik ışığını gölgede bırakabilir. Şimdi, IXPE bu ışığı Markarian 421'in jetinin kalbinde meydana gelen fiziğin bir resmini çizmek ve hatta parıldayan ışının başlangıç noktasını belirlemek için kullanıldı.
Blazar jetleri uzayda milyonlarca ışık yılı yol alabilir. Markarian 421'le ilgili yeni keşiflerin söz konusu kozmik fenomen hakkında daha fazla bilginin ortaya çıkmasına yardımcı olması bekleniyor. Ekip, Markarian 421'i incelemeye devam edeceklerini ve benzer blazarları tespit etmeye çalışacaklarını belirtti.
Çalışma, Nature Astronomy dergisinde yayımlandı.
(Kaynak: Live Science)
'da Takip Edin!
