‘Matrak’ bir Osmanlı ressamı: Matrakçı Nasuh
Türkiye Cumartesi Haberleri
Osmanlı coğrafyasını minyatürleriyle kayıt altına alan Matrakçı Nasuh’un eserleri gibi renkli ve bir o kadar da esrarlı bir hayat hikâyesi var...
MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ - Tarihin sayfalarını karıştırdığımızda karşımıza enteresan sanatçılar çıkıyor... Osmanlı İmparatorluğu’nda da nevi şahsına münhasır sanatçılardan ziyadesiyle var! Matrakçı Nasuh ise onların başında geliyor... Nasuh Efendi, aslında -pek çok eski zaman dâhisi gibi- hezarfen bir şahsiyet; sanatçı, matematikçi, tarihçi, silahşor ve dahası…
KABİLİYETLİ ÇOCUK…
Hayatı hakkında elimize çok az bilgi ulaşan Matrakçı’nın 1400’lü yılların ortasında Bosna topraklarında doğup Osmanlının devşirdiği kabiliyetli çocuklardan biri olarak Sultan II. Bayezid zamanında payitaht İstanbul getirildiği ve saraydaki enderunda okutulduğu biliniyor. Büyük bir matematikçi olarak yetişen Matrakçı, el kitabı olacak hesap kitapları yazıyor ve Napier gibi matematikçilere ilham kaynağı oluyor.
Ancak onun isminin başındaki ifade farklı bir yerden geliyor. Nasuh Efendi, bir ucu yumuşak aletle oynanan “Matrak” adlı savaş oyununu keşfediyor ve adı Matrakçı diye kalıyor. İyi bir silahşor olan Matrakçı Nasuh, Kanuni Sultan Süleyman zamanında seferlere katılıyor.
Matrakçı’nın Marsilya tasviri…
Matrakçı evvela 1534 yılında Sultan Kanuni’nin çıktığı ilk İran seferiyle Doğu’ya, sonra aynı padişahın Fransa Kralı I. François’ya destek maksadıyla Barbaros Hayrettin Paşa komutasında gönderdiği deniz seferi ve Macaristan seferiyle Batı’ya doğru ilerliyor. Hâliyle imparatorluk coğrafyasının farklı coğrafi ve kültürel tonlarını gören Matrakçı, gittiği yerleri ise yazdığı kitaplarla anlatıyor.
Tebriz çizimi…
Sanatçı kişiliği ise eserlerinin içerisine işlediği minyatürlerle ortaya dökülüyor. Böylece “bol renkli” eserler meydana geliyor. Onun tasvir ettiği şehirler arasında ise Nice, Toulon, Marsilya ve Cenova gibi liman şehirlerinin yanında İstanbul, Tebriz ve Halep gibi yerler de yer alıyor.
ESERLERİNİN GEOMETRİK DOĞRULUĞU VAR
Evler, kaleler, vasıtalar, dağlar, tepeler… İnsan ve hayvan suretleri az olmak üzere ne görüyorsa resmini yapıyor! Matrakçı’nın eserleri, aşina olduğumuz şehirlerin beş asır öncesine dair renkli ve masalsı dünyayı bugüne taşıyor.
Aynı zamanda harita gibi olan minyatürlerini yakın zamanda inceleyen Türk uzmanlar, geometrik doğruluğunu “dönem şartları dikkate alındığında oldukça iyi” ifadesiyle değerlendiriyor.
Onun eserleri, elbette sadece kayıt için yapılmış şeyler değil; sanatsal değerleri de yüksek! Bu yüzden Matrakçı’yı “Türk resminin ilk kilometre taşları arasında” görenler de yok değil. Matrakçı, bazı sanat tarihçileri tarafından resim olarak da kabul edilen minyatürlerinde devrindeki alışılmış üslubun biraz dışına çıkıyor ve kendine has bir tarz da buluyor.
Hat sanatında da mahir olan Nasuh Efendi, divani ve nesih yazı stillerine yenilikler katıyor.
MODERN SANATÇILARA İLHAM VERDİ
Matrakçı’nın ne zaman vefat ettiği ve kabrinin nerede olduğuna dair ne yazık ki kaynaklarda bir kayda rastlanmıyor. Buna rağmen dâhi sanatçının Batı ile Doğu arasındaki sanat güzergâhını asırlardır pek çok sanatçı takip ediyor. Bugün de Matrakçı Nasuh’un minyatürleri yeni sanatçılara ilham veriyor. Erol Akyavaş gibi cumhuriyet devrinin meşhur ressamlarının da onun tesiri altında kaldığı biliniyor. Matrakçı adına son yıllarda açılan sergiler ise dünyanın farklı yerlerinde tıpkı onun gibi dolaşıyor...
AJANDA
> Müzede “Sanat Zamanı”
Hat ve tezhip sanatçılarının eserlerinin yer aldığı “Sanat Zamanı” sergisi, Sultanahmet’teki Türk ve İslam Eserleri Müzesinde 17 Haziran’a kadar görülmeye devam ediyor.
> Kadıköy’de kitap günleri
Kadıköy Tepe Nautilus, binlerce kitabı ve sevilen yazarları ziyaretçileriyle buluşturuyor. “Kadıköy Tepe Nautilus Kitap Günleri” 18 Haziran’a kadar ziyaret edilebiliyor.
> “Kibritin Ucunda”…
Murat Mahmutyazıcıoğlu’nun yazdığı Kayhan Berkin’in yönettiği, Rıza Kocaoğlu’nun oynadığı “Kibritin Ucunda” adlı dramatik oyun, 13 Haziran’da Zorlu PSM %100 Studio’da seyirciyle buluşuyor.
> AKM’deki “ateş”
Üç bin yıllık halk dansı figürü ve halk müziğini içinde barındıran “Anadolu Ateşi”, AKM’de yanmaya devam ediyor. Özel performans, 12 Haziran akşamı AKM Türk Telekom Opera Salonunda sanatseverlerle buluşacak.
KİTAP
> Matematiğin hikâyeleri
İngiliz matematikçi ve popüler bilim yazarı Ian Stewart’ın kaleme aldığı “Büyük Matematik Problemleri” adlı eser, matematik tarihinin en önemli problemlerini ele alıyor. Alfa Yayınları etiketiyle okura sunulan eserde; 350 senedir ispatlanamayan Fermat teoremini çözen Andrew Wiles’tan, Poincaré varsayımı ispatıyla milyon dolarlık ödül kazanan ama ödülü reddeden Grigori Perelman’a kadar enteresan kişi ve hikâyeler yer alıyor. Eğlenceli bir üslup kullanan yazar Stewart, okurlarının matematiğe alakasını artırıyor.
> Ağırbaşlı’nın portresi
Mehmet Ali Ağırbaşlı’nın babası ÖDTÜ’nün ilk mezunu babası Adnan Ağırbaşlı’nın hayatını anlattığı eser, Arı Sanat Yayınları tarafından neşredildi. “Mimar Adnan Ağırbaşlı Hayatı ve Anıları” adlı kitap, 1936’da Konya’da doğup 2015 yılında vefat eden Ağırbaşlı’nın hayatını ve hayır faaliyetlerini işliyor. Eserde bir porte üzerinden cumhuriyetin ilk yıllarının “kültürel karmaşası” da yansıtılıyor.
'da Takip Edin!
