Kültür başkenti Aktau’da…

Kazakistan Halkları Asamblesi’nin davetiyle 2025 yılı Türk Dünyası Kültür Başkenti olan Aktau’dayım. Aktau yeni kurulan, Hazar Denizi kıyısında bulunan güzel bir liman şehri. 

 

Türk annelerinin tarihsel ve günümüzdeki rollerini, ilham veren Türk kadınlarının mirasını ve geleceğe katkılarını paylaşacağım Uluslararası Forum’a çok sayıda davetli katılım gösteriyor. 

 

Bu Forumda Türk annelerinin tarihsel mirasına değineceğim, ardından günümüz Türkiye’sindeki rollerini Türk Dünyası’na önerilerimi sunacağım…

 

Aslında Türk kültüründe anne, aile ve toplumun temel taşıdır. Dünyada kadın her anlamda yok sayılırken Türk kadınlarının kronolojik olarak tarihe nasıl bir miras bıraktığını şu yıldız isimler üzerinden bütün dünyaya anlatmak icap eder…

 

Tomris Hatun (MÖ 6. yüzyıl, Sakalar): Saka Türklerinin kraliçesi ve anne olarak Pers kralına karşı zafer kazandı. Oğlu için yaptığı mücadele, eşinin intikamını alma mücadelesi Türk kadınlarının annelik gücünü simgeler.

 

Raziye Begüm Sultan (1205-1240): Delhi Türk Sultanlığı’nın ilk Müslüman kadın hükümdarı olarak cesaretle liderlik yaptı. Çocuklarına adalet ve sorumluluk aşıladı.

 

Süyüm Bike (16. yüzyıl, Kazan Hanlığı): Kazan Türklerinin lideri ve anne olarak halkını Rus istilasına karşı korudu. Çocuklarına vatanseverlik mirası bıraktı.

 

Hurşit Banu Natavan (1832-1897): Karabağ’ın şair Han’ı Natavan, bir anne olarak şiirleriyle Türk kültürünü zenginleştirdi. Çocuklarına sanat ve vatan sevgisi aşıladı.

 

Şefika Gaspıralı (1884-1975): Kırım Türklerinin eğitimcisi ve yayıncısıdır. Türk dünyasının ilk seçilmiş kadın milletvekilidir. Anne olarak “Âlem-i Nisvan” dergisiyle kadınların sesini duyurdu. Türk Dünyası’nda kadın eğitimine öncülük etti.

 

Sabiha Gökçen (1913-2001): Dünyanın ilk kadın savaş pilotu ve Türk Hava Kuvvetleri subayı olarak tarihe geçti. Türk kadınlarının cesaret ve özgürlük sembolü oldu.

 

Türk Dünyasında Kadınların Seçme ve Seçilme Tarihi: Türk dünyasında kadınların seçme ve seçilme hakkı, 1917’de Kırım Ahali Cumhuriyeti’nde başladı. Dünya tarihinde kadınların bu hakkı ilk kez kullandığı Kırım Tatar Millî Kurultayı’nda, 76 vekilden 5’i kadındı ve Şefika Gaspıralı milletvekili seçildi. Ardından, 1918’de Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, Müslüman ve Türk toplumlarında ilk laik demokratik devlet olarak kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanıdı.

 

Türkiye’de Kadınların Seçme ve Seçilme Hakkı: Türkiye’de kadınlar, 1930’da belediye seçimlerinde, 1934’te ise milletvekili seçme ve seçilme hakkını kazandı. Bu, birçok Avrupa ülkesinden önce gerçekleşti. Günümüzde TBMM’de kadın milletvekillerinin oranı yaklaşık %17’dir (TBMM, 2023).

 

Türkiye’de kadınlar her meslekte görev alıyor. Üniversitelerde görev yapan akademisyenlerin yarısı kadınlardan oluşuyor. Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda 1 milyon 139 bin 673 öğretmenin 684 bin 379’u kadın, yani yarısından fazlası kadın…

 

Hasılı dünden bugüne Türk kadını çocuklarına ‘anne’, evlerine ‘hanım’ olmuştur. Tomris Hatun, Raziye Begüm Sultan, Süyüm Bike, Hurşit Banu Natavan, Şefika Gaspıralı ve Sabiha Gökçen bu mirasın anıtlaşmış isimleridir. 

 

Türk Dünyası Anneler Konseyleri, bu ortak mirası geleceğe ve bütün Türk dünyasına taşıyabilir. “Anneler Okulu” projesi, annelere liderlik ve eğitim becerilerinin yanı sıra kadim kültüre de bir hatırlatma yapabilir. 

 

Şefika Gaspıralı’nın eğitim vizyonundan ilham alarak, Türk Dünyası’nda kadınlar için dijital eğitim platformları kurulabilir.
Türk anneleri, ortak değerlerle geleceği şekillendiren Tomris Hatun, Raziye Begüm Sultan, Süyüm Bike, Hurşid Banu Natavan, Şefika Gaspıralı ve Sabiha Gökçen gibi Türk anneleri geçmişten bugüne toplumu dönüştürdü.

 

Hasılı bugün de Türk anneleri geleceği şekillendirmeli ve geçmişine sahip çıkmalı. Türk Dünyası Anneler Konseyleri olarak bu mirası iş birliğiyle güçlendirerek bu ortak miras genç kuşaklara hatırlatılmalıdır. 

 

Aktau'dan bütün okurlarımıza selamlar...

 

 

 

 

 

Meryem Aybike Sinan'ın önceki yazıları...