Kami Suveren

Yıllardır oyunlarını büyük bir takdir ve sevgiyle izlediğim Turgut Özakman'ın -şimdilik- son oyunu. Bu velût kalemden, hiçbir gereksiz uzatmaya ve yersiz eleştiriye yer vermeyen, tipik bir hiciv. Daha evvel izlediğim "Fehim Paşa Konağı" ve "Resimli Osmanlı Tarihi" gibi son izlediğim oyunla daha önce gördüğüm oyunu karşılaştırsak, Özakman çok iyi bildiği, karakteristik yapılarını çok iyi tanıdığı bir çevreyi hicvederek, aşırı bir saplantıdan uzak kalmayı başarmış olduğunu görüyoruz.

Tek bir cümleyle özetlemek gerekirse; tatsız, zayıf, yetersiz bir oyun elimizdeki. Arşivimızde Goldoni'nin birkaç oyunu var ve bunların hemen hemen hepsini gördük diyebilirim. Bunlarında büyük bir bölümü beğenilmenin sınırlarını aşmış, takdirle ve sevgiyle izlenmişti. Arşivimizde 1926 tarihinde yazılmış "Gelin ile Kaynana" adlı oyunla ilgili pek bilgi yok. Şimdi gelelim bu oyuna.

Yaklaşık olarak, kırk yıllık dostum, ahbabım Gazanfer Özcan, uzun soluklu bir maratonun mutlak birincileri arasındadır. Şehir Tiyatroları'nda başlayan onurlu savaşın kahramanlarından, günümüzün en sevilen, en beğenilen aktörlerinden -mutlak- biridir aynı zamanda.

Oyun, bütün karakterleriyle belli olduktan, kimlikler netleştikten sonra, politik bir yorum, uzak bir çağrışımla aklımıza takıldı. Yıllar evvel yaşamış bir yazar olan "Matchievel'in, hiçbir zaman ve hangi şartlar altında olursa olsun onaylamadığımız "bencil" bir inancı hatırladık: "Gaye kutsaldır, ulaşmak için her yol mubahtır."

Bu zarif komedi, bu yaşadığımız olaylar zincirinde, herhangi bir insanın hazin-gerçek yansımasıdır. İstanbul'un bir semtinde, bu semtin de bir köşesinde... Bu mekânı, enine-boyuna genişleyerek herhangi bir isim verebilirsiniz Neyzen Tevfik'in işaret ettiği gibi, numarasız gözlük.. Herkese uyar türünden. Kimi çerçeve içine alırsanız, aradığınız kişi de olur. Tıpkı Çetin Altan'ın bir toplantıda, verdiği cevap misali. Altan, vâki bir soru üzerine, mealen şeytanın her gör dediğini yazmak için zaman az gelir.

Oyunun başarılı yazarı Sadık Şendil merhumla dostluğumuz yıllar öncesine küçük, fakat mutlu bir dost toplantısına rastlar. Masamız yanyanaydı. Uzun zamanın dar ölçüsünde, uzun uzun konuştuk. Sonra, sık sık dertleşmek fırsatı da bulduk. Ortak konumuz sinema, tiyatro ve değerli usta Muammer Karaca'ydı. Sadık Şendil'e, "Unutamadığım bir oyunum var, sen de bilirsin;

Abdal... Bu sözcük, iddia edildiği gibi, kasıtlı olarak yanlış değiştirilmiş. Tasavvufî bir terimdir, "Birinin yerine geçmek, bir şeyi, başka bir şeyin yerine koymak" anlamlarına gelen "bedel" ve "bedil"in çoğulu... Tasavvufî inanca göre ise, ölen erenlerden birinin yerine geçen, ondan sonra gelen erene "abdal" denmiş... G

Muhteşem bir trajedi olan bu devâsa oyunu, birçok sahnede izledik. Değişik sanatçıların yorumlarıyla gördük. Hepsinin de bir başka yanı, bir başka üslûbu vardı. Hepsinde müşterek bir karakter ve inanç mevcuttu, bir tanesi dışında...

Şimdi, aradan kaç yıl geçti. Pek hatırlamıyorum. Şehir Tiyatrosu'nun Tepebaşı'ndaki salonundaydık. Hocamız Mazhar Beyin girişimiyle Komedi Tiyatrosu'na götürülmüştüm. Bu gece Vasfi Rıza Zobu'yla Bedia Muvahhit Hanımın oynadıkları bir komediyi görecektik. Bizim lise yıllarımızda Beyoğlu'nda iki tiyatro vardı.

Yaşımızın, yetmişbeşi aşmağa başladığı bu günlerde zaman zaman geçmişe dönmek, bazan hüzün verse de, gene de buraya kadar gelebildiğimiz için mutluyuz.

Hiç unutmam: Büyük yazar Refii Cevat Ulunay'la, yıllarca önce Gazeteciler Cemiyeti'nde tesadüfen karşılaşmış, birkaç arkadaşla sohbet ediyorduk. Konu aşk ve meşkti. Bir arkadaş, "Üstad, aşk mı meşk mi?" diye sordu. Ulunay'ın cevabı bir yankı gibiydi: "Bu iş zaman durumuna ve bir de titreşime bağlı, anladınız mı?"

Arkadaşlık, dostluk, fedakarlık... Bunların hepsi güzel kavramlar. Saygıyla, takdirle karşılanacak davranışlar... Acaba, yaşadığımız gerçekler ne ölçüde geçerlidir? İşsizlik ve sonunda açlık.

Vakit akşama çok yakındı. Sokak çatışmaları hafiflemiş, sonra yavaş yavaş dinmişti. Dağlarda vahşi bir sükûn vardı. Genç Teğmen, uzandığı siperden hafifçe doğruldu, gülümsedi. "Yaşamak güzel be!.." diye mıraldandı. Uzaklardan, ünlü bir şarkının nağmeleri duyuluyordu.

Oyun hakında düşüncelerimizi anlatmadan evvel, Başkan Saffet Bulut'u kutlamak istiyoruz. Küçük bir bütçeyi, mümkün olan bir ekonomik düzen içinde kullanması, başarısına giden tek yoldur. Şimdi "gelelim bu oyuna..."

Muhayyelemin karanlık köşelerinde kımıldayan gölgeler vardı. Ve sessiz, sakin bir hasta odasında, uyumak için savaşıyordum. Van Devlet Hastanesi'nin hazık birkaç doktorunun gözetimindeydim. Sonra yavaş yavaş, yaşadığım dünyaya döndüm.

Bu yıl yeni dönemin ilk oyunları.. İki yeni uyarlama eser ve bir operet... Taksim Sahnesi'nde Nazım Hikmet'in bir oyunu.. BU BİR RÜYADIR... 1934 yılında sahneye konan bu operette SEMİHA BERKSOY da rol almıştı. Klasik bir Nazım Hikmet üslûbunun dışında yeni bir kurgu ve yorumla sahneye konan oyunu MUSTAFA AVKIRAN sahneye koyuyor.

Geçen yıl ilgimizi çeken güzel bir oyun izledik. Yılmaz Karakoyunlu'nun ÖNCE İNSAN..

Otobüsümüz, köşeyi döndüğü an, aşina bir müzik parçası duyuldu. İvanoviç'in ünlü Tuna Dalgaları. Sonra hayran olduğumuz küçük, ama çok küçük bir nefesli sazlar orkestrasını gördük. En büyüğü 13-14 yaşlarında, mini bir orkestra üyelerini hayranlıkla, takdirle izledik.. Orkestra Şefi İsmet Demirel'in "çocukları!"

Bu olağanüstü oyunun adını da, tarihini de değiştirebilirsiniz.. Ülkemizde "hiçbir şeyin" değişmediğine tanık oluruz..

Uçsuz, bucaksız görünen sahne, keşfedilmemiş ülke, bir gezegen gibiydi.. Bir efsanenin engin boyutlardaki sonsuzluğunu düşünüyorduk. İçimizde, bilinmeyen bir yönden gelen müzik ve hareketin yankısı vardı.