Bulut tohumlama kuraklığı çözmez! Uzmanlar'a göre yağmur artırma konusunda kesin sonuçlar allınıyor

CEMAL EMRE KURT - Bölgesel yağmur yağışını artırmak için ABD, Çin, Birleşik Arap Emîrlikleri ve Hindistan’ın da aralarında bulunduğu birçok ülkede uygulanan ‘bulut tohumlama’ yönteminin, kuraklığın iyice arttığı Türkiye’de uygulanıp uygulanamayacağı tartışılmaya başlandı. Bulut tohumlama teknolojisi Türkiye’de 1990’lı yıllardan itibaren belirli aralıklarla Ankara, İstanbul ve İzmir’de sınırlı ve kısa süreli olarak uygulanan bir yöntem.

KESİN SONUÇ ALINAMIYOR

Konuyu gazetemize değerlendiren İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu, Türkiye’de yağış eksikliğinin genellikle iç kısımlar, düz arazilerde görüldüğünü dile getirdi. Kadıoğlu “Bulutu doğru zamanda, doğru sıcaklıkta ve doğru miktarda tohumlamak çok zor. Bu yüzden bulut tohumlamanın kuraklıkla mücadelede günlük kullanımına izin verilmiyor. ABD’de yıllardır bu konuda bilimsel deneyler yapılıyor. Ama Kaliforniya gibi sık sık kuraklık ve orman yangınları yaşayan bölgelerde bile bu yöntem bir çözüm olarak kullanılmıyor. Bununla birlikte, bulut tohumlamanın bazı alanlarda etkili olduğu biliniyor. Mesela dolu önlemede, bulut dağıtmada ya da soğuk sisi azaltmada kullanılabiliyor. Ancak yağmur artırma konusunda kesin sonuç almak mümkün değil. Türkiye’nin su problemi sadece yağış azlığı ve kuraklık değil. Yanlış su kullanımı, nüfus artışı, çevre kirliliği ve su havzalarının tahribi gibi birçok faktör birleştiğinde ortaya çıkan çok daha büyük bir su kıtlığı oluyor. Kuraklığa çözüm, sadece bulut tohumlama gibi yöntemlere bağlanamaz” dedi. Uzmanlar kalıcı çözümün mevcut suyun doğru yönetimi, yağmur suyu hasadı ve su tasarrufu gibi uygulamalarla mümkün olacağını ifade etti.

GERÇEKÇİ OLMAZ

Su Politikaları Derneği Başkanı Dursun Yıldız da, bu teknolojilerle başarılı bir sonuç yakalamak için birçok şartın bir araya gelmesi gerektiğini belirterek kuraklığa karşı kalıcı bir çözüm sunmadığını söyledi. Su politikalarının yeni bir su kaynağı geliştirilmeden önce mevcut suyu en verimli şekilde kullanılmasının öncelikli olması gerektiğini belirten Yıldız şöyle konuştu: Bu teknoloji ile başarılı sonuçlar elde etmek birçok şartın bir araya gelmesi ile mümkündür. Bu nedenle kuraklık öncesi alınacak tedbirler arasında sayılabilse de her zaman güvenilir sonuçlar vermediği için kuraklığa sürdürülebilir bir çözüm sağlamayacak. Su politikaları, tam bir fiziksel su sıkıntısı yaşamayan ülkelerde yeni ilave bir su kaynağı geliştirmeden önce mevcut suyu en verimli şekilde kullanılmasını öncelemeli. Teknoloji destekli ilave su temin edilmesi çözümleri ikincil çözümler olarak düşünülebilir. Bu ikincil çözümlerin yaygın kullanımı ve etki alanları sınırlı olur. Tamamen güvenilir ve garantili bir yöntem değil. Uzmanlar daha çok ‘yağış ihtimalini artıran destekleyici bir teknoloji’ olarak görüyor. Etkinlik yerel şartlara çok bağlı olduğu ve sonuçları güvenilir olmadığı için sürdürülebilir su yönetiminin bir uygulaması olarak kabul görmüyor. Bu nedenle su politikalarını bulut tohumlama yöntemine bağlı olarak şekillendirmek çok gerçekçi olmaz.

BULUT TOHUMLAMA NEDİR?

Bulut tohumlama, bulutlardan düşecek yağış miktarını ya da türünü değiştirmek için havaya çeşitli maddeler yayılmasıyla yapılan yapay bir hava müdahalesidir. Temel amaç yağışı artırmaktır, ancak havaalanlarında sisi dağıtmak için de kullanılabilir. Bu işlemde bulutlarda yoğunlaşma veya buz çekirdeği görevi gören maddeler kullanılır. En yaygınları gümüş iyodür, potasyum iyodür, kuru buz ve nem çekici özelliği nedeniyle tercih edilen sofra tuzudur. Havadan yapılan tohumlamada uçaklar, bulutun tipi, sıcaklığı ve düşey hava akımlarına göre üç şekilde madde bırakabilir: Tepeden, bulutun içine girerek veya tabandan yukarı akımlarla. Örneğin, sıcaklığı -5 °C üzerinde olan bulutlar tabandan tohumlanarak damlacıkların büyümesi sağlanabilir, ancak sonuçlar her zaman güvenilir değildir. Uçak kanatlarına takılan brülörlerle gümüş iyodür dumanı yayılırken, yerden yapılan uygulamalarda havan topları, roketler veya tanklardaki gümüş iyodür yer jeneratörleriyle buluta püskürtülür. Hedef bölgeyi doğru belirlemek ve dikey hareketlerden kaçınmak zor olduğu için, en pahalı ama en isabetli yöntem roketle yapılan tohumlamadır.