Tohumda sessiz devrim! Net ithalatçıydık, ihracatçı olduk
Tarımın en önemli bileşeni tohumculukta 20 yılda âdeta devrim yaşandı. 2000’li yılların başında 53 milyon dolarlık ithalata karşılık 17,3 milyon dolarlık ihracat yapıyorduk. Bugün ise tohumculuk sektörümüz hem ülke ihtiyacını karşılıyor hem de 117 ülkeye ihracat yapıyor...
KAAN ZENGİNLİ - Bir dönem “İsrail’e bağımlı, ithalata bağımlı” diye eleştirilen tohumculukta atılan adımların meyveleri alınıyor. Son 20 yılda büyük adımların atıldığı sektör, hem ithalat ihtiyacını bitirdi hem de 117 ülkeye ihracat yapar hâle geldi.
2000’li yılların başında Türkiye, ihtiyacının önemli bir bölümünü ithalatla karşılıyordu. 2002’de yalnızca 17,3 milyon dolar olan tohum ihracatı, aynı yıl 55,3 milyon dolarlık ithalat karşısında oldukça düşük kalmıştı. Ardından kararlı adımlarla uygulanan politikalar, araştırma enstitülerinde yürütülen ıslah çalışmaları ve özel sektörün yatırımları sayesinde üretim de hızla arttı. Bugün Türkiye, 1,3 milyon tona ulaşan sertifikalı tohum üretimiyle, kendi ihtiyacını büyük ölçüde karşılayan ve fazlasını ihraç eden bir ülke hâline geldi.
İHRACATTA REKOR KIRDIK
Tohumda sağlanan gelişim rakamlara da yansıdı. 2022’de 232,7 milyon dolar olan ihracat, 2023’te 326,7 milyon dolara çıktı. Aynı yıl ithalat 249,5 milyon dolar seviyesinde kalsa da, ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 130’u aşarak Türkiye’yi net ihracatçı konumuna taşıdı.
Bugün Türkiye 117 ülkeye tohum ihraç ediyor. 2024 yılı sonu itibarıyla 383 milyon dolarlık tohum ihracatı gerçekleştirildi. Bu ihracatta özellikle tahıllar, bakliyatlar ve bazı sebze türleri öne çıkarken; yerli hibrit çeşitlerin geliştirilmesiyle birlikte sebze tohumlarındaki dışa bağımlılığın da azalması hedefleniyor. Her ne kadar genel tabloda ihracat fazlası verilse de, sebze tohumlarında ithalatın baskısı sürüyor. 2023 verilerine göre sebze tohumu ithalatı 107 milyon dolar civarındayken, ihracatı yaklaşık 36 milyon dolarda kaldı.
Uzmanlara göre bu alanda yerli üretimin artırılması, hem gıda güvenliği hem de çiftçinin maliyet yükünü azaltmak açısından stratejik bir önem taşıyor.
İSRAİL'DEN TEK TOHUM SATIN ALMIYORUZ
Yıllardır bir türlü vazgeçilmeyen, kasıtlı iddia “İsrail tohumuna bağımlıyız” iddiası. Bu iddia hem tohum üreticileri hem de Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından kesin dille yalanlandı. Sektör hem bağımlı değil, aksine ihracatçı konumda. İsrail ile ticaretin tamamen durmasıyla bu ülkeden tek bir tohum alınmıyor. Tarım Bakanı İbrahim Yumaklı da “Türkiye’de kullanılan her 100 tohumun 97’si yerli üretimdir. İsrail’den bir adet bile tohum almıyoruz” sözleriyle tartışmalara nokta koydu.
HEDEF BÖLGESEL MERKEZ OLMAK
Tohumda yüzde 97 yerli üretim gerçekleşirken, sektör tohumculuğu gıda arz güvenliğinin de teminatı olarak görülüyor. Kuraklık ve küresel krizler de göz önüne alındığında yerli ve dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi, geleceğin en önemli stratejik yatırımlarından biri olarak görülüyor.
121 BİN TOHUM GELECEK NESİLLERE
Hibrit ve ata tohumun kendi içinde avantaj ve dezavantajları var. Bakanlık projelerinde tescilli ata tohumu sayısı 4’e çıkıyor. Ulusal Tohum Gen Bankası’nda ise 121 binden fazla tohum örneği gelecek nesiller için muhafaza ediliyor. Ata tohumu, muhtemel gıda krizi, kıtlık ve ambargo dönemlerinde de çiftçiyi kurtaracak bir hazine olarak değerlendiriliyor.
HİBRİT TOHUMUN ARTILARI
- Yüksek verim: Normal (açık tozlanan) çeşitlere göre daha fazla ürün verir.
- Hastalık ve zararlılara dayanıklılık: Özellikle seracılıkta avantaj sağlar.
- Uniform ürün: Sebzeler (domates, salatalık, biber vs.) aynı boyut ve kalitede olur.
- Kısa sürede hasat: Pazara daha erken ürün sunma imkânı verir.
HİBRİT TOHUMUN EKSİLERİ
- Tohum saklanamaz: Hibrit bitkiden elde edilen tohum bir sonraki yıl aynı verim ve kaliteyi vermez (çünkü genetik özellikler bölünür).
- Çiftçi bağımlılığı: Her yıl yeni tohum satın almak gerekir.
- Maliyetli: Yerli açık tozlanan çeşitlere göre pahalıdır.
- Biyoçeşitliliği azaltma riski: Çok kullanılan hibritler yerel çeşitlerin azalmasına yol açabilir.
'da Takip Edin!
