Yahudi efsanelerinden DC evrenine… Süpermen’de bir canavar saklı!
Süpermen, Hollywood’un ikonlarından birine dönüşüp kültür tarihinin önemli unsurlarından oldu. Oysa süper kahramanların atası olan bu karakterin kökenlerinde bambaşka hikâyeler saklıydı. Mesela Orta Avrupa Yahudilerinin Golem efsanesi gibi…
MURAT ÖZTEKİN -Süpermen bugünlerde James Gunn’ın yönettiği hisli bir filmle tekrar beyazperdede arzıendam ediyor… Kırmızı pelerini ve “S” harfli kostümüyle süper kahramanların atası olan bu karakter, günümüzde global bir fenomene dönüşse de aslında Yahudi efsanelerine dayanan oldukça enteresan kökenlere sahip…
GOLEM’İN DOĞUŞU
Kilden meydana gelen ruhsuz bir varlık olan Golem, Aşkenaz Yahudi mitolojisine göre, alnında “emet” yani doğruluk yazan bir mahluktu. Özellikle Prag’daki Yahudiler onun antisemitik (Yahudi düşmanı) kişilerden acımasızca intikam alan, kontrolsüz bir varlık olduğuna inanmaktaydı. Golem karakteri, efsanelerden sonra Grimm Kardeşler Masalları’na girdi. Daha sonra Mary Shelley’nin Frankenstein’ı meydana getirmesine yol açtı ve nihayetinde çizgi romanlardaki süper kahramanlara ilham kaynağı oldu.
YAHUDİ İNANCINDAN İZLER TAŞIYOR
1930’larda, Avrupa’daki pogromlardan ABD’ye kaçan Yahudi göçmenlerin oğulları Jerry Siegel ve Joe Shuster’ın meydana getirdiği “Süpermen” karakteri de birçok tarihçiye göre hem Golem’den hem de temel Yahudi inancından izler taşıyordu. Yok olmak üzere olan Kripton gezegeninden bebekken Dünya’ya gönderilen Süpermen’in ilk adı İbranice “Tanrı’nın Işığı” veya “Tanrının gücü” manasına gelebilen “Kal-El” olarak seçilmişti. Sonradan Clark Kent olarak anılacak olan kahraman, dünyaya huzur için gönderilmesi ve uzun zaman saklı kalması hâliyle Hazreti Musa’yı hatırlatıyordu. Bazı yönleriyle ise Yahudiliğin Mesih itikadını yansıtıyordu. Öte yandan Süpermen’in gazeteci olarak kimliğini saklaması, Batı’daki Hristiyan toplum içerisinde gizlice var olmaya çalışan Yahudilerin temsili olarak yorumlanabilirdi. Aynı zamanda Süpermen hem Avrupa’da antisemitik kıyımlarla katledilen hem ABD’de dışlanan Yahudilerin umut ihtiyacını yansıtıyordu. Ancak zamanla bundan çok daha fazlasına, belki de propagandaya dönüşecekti!
SÜPER KAHRAMAN PATLAMASI
Aslında Siegel ve Shuster, eserlerini birçok yere satmayı başaramamış DC’nin Action Comics dergisi ise risk alarak Süpermen karakterini 1938’de yayımlamıştı. Fakat çizgi roman karakteri beklenmedik şekilde popülerleşerek benzerlerinin türemesine sebep oldu. Kaptan Marvel, Flash, Green Lantern, Atom, Starman, Green Arrow, Aquaman, Bulletman, Cat-Man, Plastic Man… 1940’lı yılların başında âdeta süper kahraman patlaması yaşandı. Bu meşhur çizgi romanların üreticilerinin yanı sıra MAD dergisinin kurucularının çoğu Yahudi olduğu biliniyordu.
Böylece Yahudi efsanelerinin modernleştirilmesi ve sekülerleştirilmesiyle meydana getirilen karakterler, dünyayı kurtarmaya başladılar! Mesela Süpermen, 1940 yılında Look dergisi için hazırlanan özel bir çizgi romanda diktatör Adolf Hitler’i yakalıyor ve ümüğünü sıkıyordu!
Kendisi de Yahudi olan çizgi roman uzmanı Arie Kaplan, “Krakow’dan Kripton’a” adlı eserinde “İlk çizgi romanı Yahudiler oluşturdu ve hem çalışmalarına hem de çizgi roman endüstrisine bir Yahudi bakış açısı getirdiler” ifadelerini kullanacaktı. Rabbi yani Yahudi din adamı olan Simcha Weinstein da “Süpermen, Yahudilerin güç, adalet ve kurtuluş fantezisiydi” diyecekti.
Yahudi çizerlerin oluşturduğu semitik karakterler, antisemitik dünya ile mücadele ettiği gibi zaman zaman Amerikan menfaatlerinin de savunucusu oldu. Mesela Stalin gibi düşmanlarla mücadele ettiler. Tabii, eserlere bazen Hristiyanî vurgular da eklendi.
SİNEMA MI EĞLENCE Mİ?
Ancak son yıllarda süper kahraman filmleri, kökenleri sebebiyle ABD’nin muhafazakâr çevrelerinde tartışılmalarının yanı sıra salt eğlenceye benzeyen hâlleriyle de çok tenkit ediliyor. Martin Scorsese ve Francis Coppola gibi usta yönetmenlerin yanı sıra birçok film eleştirmeni süper kahraman yapımlarının sinema olmadığını savunuyor. Onlara katılmayan isimler de bulunuyor.
Ancak her ne olursa olsun Süpermen gibi Yahudi efsanelerinden beslenen karakterlerin beyazperdede tesirli olmaya devam edeceği anlaşılıyor!
'da Takip Edin!
