Atilla Yayla

Gezi isyanlarının yeni bir yıl dönümünü daha idrak ediyoruz. Her seferinde olduğu gibi Gezi güzellemesi yapan genellikle sol ve kategorik muhalif çevreler isyanları bir demokrasi şöleni olarak görüyor ve sunuyor. İsyan günlerini özlemle anıyor, yâd ediyor. Oysa, Gezi isyanları demokratik değildi, tam tersine, demokrasiye karşı yapılan isyanlardı.

Gazze halkına insani yardım sağlama amacıyla İtalya’dan yola çıkmış olan ve içinde ikisi Türkiye vatandaşı on iki aktivist bulunan Madleen adlı gemiye önceki gün İsrail tarafından baskın düzenlendi. Gazze halkına sembolik olduğu söylenebilecek bazı yardım malzemeleri taşıyan gemiye Gazze’ye yaklaşık 180 kilometre mesafede ve uluslararası sularda yol almakta iken el konuldu. Aktivistler gözaltına alınarak İsrail’e götürüldü ve hücrelere atıldı. Bu olay İsrail’in ne insan haklarına ne de uluslararası hukuka saygısının olmadığının bir kere daha görülmesini sağladı.

Türkiye’de zaman zaman yaşanan bazı olaylar Türkiye’nin temel problemlerinden birini bütün çıplaklığıyla ortaya seriyor. Hukuk nedir, nasıl oluşur ve hangi fonksiyonları üstlenir? Hukukçunun hukuktaki yeri ve hukukla ilgisi ve ilişkisi nedir?

Siyaset Biliminde ve Anayasa Hukukunda pek gündeme alınmayan bir konu hakkında 12 Ocak 2023’te bir yazı yayınlayarak siyasi partilerin meşruiyet şartlarını ele almıştım(*) Yazıda hangi oluşumların siyasi parti adı altında yapılanmış olsa bile meşru bir parti olarak görülemeyeceğinden bahsettim. Bunlardan biri, suç işlemek üzere siyasi bir yapı oluşturmaktı. Siyasi pozisyonları yaygın biçimde adi suçlar işlemek için kullanmanın siyasi meşruiyeti ciddi biçimde erozyona uğratacağı açık bir gerçek.

Irkçılık ne yazık ki dünyadaki en önemli problemlerden. Japonlar ve Almanlar gibi ırkçılığıyla meşhur ve tescilli toplumlar var, ama bu, ırkçılığın sadece onlara mahsus olduğunu göstermiyor. Özünde psikolojik sebeplere dayanan ama ideolojik biçimler de alabilen ırkçılık bir ırkın diğer ırklardan üstün görülmesine dayanıyor. Buna göre, ırkçılığı yapılan toplum dünyadaki tüm veya yaşanan toplumda var olan diğer ırklara göre üstün özelliklere sahip olan bir insan türüdür. Irklar arasında var olması gereken hiyerarşide en üsttedir.

Ne yazık ki Türkiye’deki sığınmacılara yapılan muameleler bazen Erdoğan'ın yaptığı açıklamalarla çelişebiliyor. Bu tür vakalardan biri Özbekistanlı âlim Alisher (Alişir) Tursunov’un başına geldi. Bu konuda Av. Kaya Kartal’dan gelen bir bilgi notunu okuyucularımla paylaşmak istiyorum:

Kürtçenin eğitim dili olması talebi çeşitli itirazlarla karşılaşabilir. İlki, buranın Türkiye, Türkiye’nin ise ana dili Türkçe olanların vatanı olduğu. Bu yaklaşıma göre, ülkede yaşayan herkes Türkçe konuşmalı ve eğitim dili olarak Türkçe kullanılmalı. Bu, elbette, ırkçı, faşist bir iddia. Tarihî ve sosyolojik realiteleri reddeden bir yaklaşım. İkinci bir itiraz ise Kürtçenin yeterince gelişmiş bir dil olmadığı iddiası. Bu, linguistik bir argüman. Ancak, bu hususta iki şey söylenebilir. İlki, Kürtçenin mesela Irak Kürdistanı’nda hâlihazırda eğitim dili olarak kullanılmakta olması. İkincisi, argümanı kullananlar tuhaf bir çelişki içinde. Madem Kürtçe bir eğitim dili olamayacak kadar namevcut veya çok zayıf, o hâlde, neden korkuyorsunuz?

Bir zamanlar dünyada yirmi bin civarında dilin yaşadığı tahmin ediliyor. Bugün ise yaşayan dillerin sayısı altı bin kadar ve bu sayı gitgide azalmakta. Bazı diller, tabiri caizse, ölmekte. Bunda dünyanın globalleşmesi, bazı ülkelerin ve kullandıkları dillerin öne çıkması ve bazı dillerin diğer dillere nispetle daha zayıf olması önemli bir faktör. Bu açıdan, mesela, Fransızca ile İngilizceyi karşılaştırmak ilginç olabilir. 19. yüzyıl dünyasında Fransızca global bir dil iken zamanla bu statüsünü İngilizceye kaptırdı ve tahttan düştü. Her ne kadar Fransızlar hazmedemese de durum bu. Bugün de çoğu lisan İngilizce karşısında zor durumda. İngilizce biliyorsanız bütün dünyada yaşamanız ve iş yapmanız mümkün. Diğer taraftan, İngilizce dâhil tüm diller başka bir problemle de yüzleşmek zorunda. İnternet çağında daha ziyade emojilere dayanan bir tür yeni bir lisan özellikle gençler arasında gitgide yayılmakta.

Terörsüz Türkiye yolunda PKK'nın kendisini feshettiği açıklamasıyla yeni bir sürece girdik. PKK'nın daha önce de silah bıraktığı ama bunun bir işe yaramadığı hatırlanarak karamsar olunabilirse de bu sefer daha umutlu olmak için sebeplerimiz var. PKK, İspanya’nın ETA’sı, İngiltere’nin IRA’sı ve Kolombiya’nın FARC’ı gibi yolun sonuna gelmiş görünüyor.

Ülkemizde egemen olan ve cumhuriyet fikrini âdeta kutsayan "cumhuriyetperest" kültür görülmesini büyük ölçüde engelliyor olsa da cumhuriyet üç şekilde hayat bulabilmektedir: Otoriter cumhuriyet, totaliter cumhuriyet ve demokratik cumhuriyet.

AYM, 5199 sayılı Sokak Hayvanları Kanununda değişiklik yapan ve belediyelere sokak köpeklerini barınaklarda toplama görevi veren 7527 sayılı kanuna ilişkin iptal ve yürürlüğünün durdurulması talebini esastan reddetti. CHP tarafından yapılan başvuru 7 Mayıs Çarşamba günü AYM’de görüşülürken ben eşimle birlikte Beşiktaş Cemevi’nin sosyal tesisinde oturmaktaydım. Yan masada yanında iki küçük süs köpeği bulunan ve evinde bir de kedisi olduğunu arkadaşlarına anlatan bir hanım oturmaktaydı. Sabah veterinere gittiğini ve hayvanlarını muayene ettirdiğini söyledi. Kopeklerden biri ciddi biçimde hasta çıkmış, kalbinde bir problem olduğu anlaşılmıştı. Köpeğin ilaçlarının bedeli 11 bin lira tutmaktaydı. Kadın önümüzdeki günlerde ilaçları alacağını ve Tekirdağ’daki yazlığına gideceğini söyledi. Bir ara hayvanlarına işaret ederek “biz ne hissediyorsak onlar da aynı şeyleri hissediyorlar. İnsanlar ya hiç köpek sahibi olmamalı ya da oluyorlarsa onların sorumluluğunu üstlenmeli” dedi. Sevimli köpeklerden biri bana özel bir ilgi sergiledi. Sandalyemin yakınına geldi ve oturdu. Ben de yavaş yavaş başını okşayarak hayvanı sevdim. Yaklaşık iki saatlik oturma süremiz boyunca bu birkaç defa tekrarlandı.

Sevilen ve sayılan bir şahsiyet olan Sırrı Süreyya Önder bütün çabalara rağmen kurtarılamadı ve vefat etti. Sevenlerinin ve yakınlarının başı sağ olsun. Önder'in vefatı ister istemez bazı temel insani gerçekleri hatırlamamıza vesile oldu.

Bazı kişi ve kesimler İmamoğlu’nun diplomasının yok sayılmasının ve hakkında yürütülen yolsuzluk davasının tamamen keyfî olduğu ve İmamoğlu’nun önünün kesilmek istendiği kanaatinde. İddialarına göre İmamoğlu, Erdoğan’ın en önemli rakibi ve bütün bu hukuk dışı adımlar onun Erdoğan ile yarışmasına engel olmak için atılmakta...

İnsanların ve toplumların hayatında birden çok beşerî kurum var. Bu kurumların belli başlıları olarak ahlak, din, hukuk, bilim, ideoloji, gelenek ve görenekler, felsefe sayılabilir. Bunların hepsinin insan ve toplum hayatında bir yeri ve birbirinden nispeten faklı fonksiyonları bulunur.

23 Nisan 2025 Çarşamba günü İstanbul’da yaşanan 6,2 büyüklüğündeki deprem bir tartışmayı tekrar gündeme getirdi. Tartışma beton kullanmaya ilişkin. Bu konuda hayli yaygın ve aynı ölçüde yanlış bir görüş görüş var. Bu hatalı yaklaşım, “betona yatırım yapıldı”, “her taraf betonlaştırıldı” türünden ifadelerle karşımıza çıkmakta. Buna göre, hiç ihtiyaç bulunmazken, olur olmaz yerlere, beton binalar dikilmekte, yeşil alanlar ve tarımsal üretim sahaları betonlaştırılmakta, millî servet betona gömülmekte. Betonlaşma her yeri sarmış vaziyette. Betonlaşmamın ekonomik gelişmeye de ülkeye de bir katkısı yok.

Yüz beş yıl önce bugün TBMM açıldı. Milletin temsilcilerini bünyesinde barındıran TBMM Millî Mücadele’yi yürüttü. Savaştan sonra ülke mutlak monarşiden anayasal monarşiye doğru yürümekte olan bir siyasî sistemin iki kademede demokratik cumhuriyete dönüşeceği bir sürece girdi.

CHP Genel Başkanı Özgür Özel son zamanlarda yaptığı konuşmalarda hükûmeti cuntacılık yapmakla ve Erdoğan’ı cunta başı olmakla suçlamakta. Buna gerekçe olarak da İBB eski Belediye Başkanı İmamoğlu’nun yolsuzluk yaptığı iddiasıyla tutuklanmasını ve terör örgütüyle iş birliği yaptığı iddiasıyla yargılanmasını göstermekte. Özel, ikazlara ve hakkında tazminat davaları açılmasına rağmen, bu tavrını ısrarla sürdürmekte. Bu, ister istemez, cuntacılığın ne olduğuna ve AK Parti’nin mi yoksa CHP’nin mi cuntacılığa daha yakın olduğuna bakmayı gerektirmekte.

Köpekperestlerle akla ve mantığa uygun ve sonuç verici bir tartışma yapmak ne yazık ki imkânsız. En azından ben kendi çevremde ve dolaştığım sosyal medya platformlarında böyle bir tartışma yapma vasfına ve entelektüel gücüne sahip birilerini pek göremedim. Köpekperestlerin argüman diye öne sürdükleri çoğu zaman ya kendileri gibi düşünmeyen ve davranmayan insanlara yönelik vicdansızlık, merhametsizlik, canlar arasında gereksiz yere ayrım yapma suçlamaları ya da haksız ve gayrimeşru insan-hayvan karşılaştırmaları...

Türkiye gazetesinde 19 Mart 2025’te yayınlanan yazımda Türkiye’de kadınların nispeten erken bir tarihte seçme ve seçilme hakkına sahip olduğu yolunda bir yorum yapmıştım(*) Bir sosyal medya mecrasında bir okuyucum, haklı olarak, bir ikazda bulundu. Bazı kadınların seçilme hakkını çok daha yakın zamanlarda kazanabildiğini hatırlattı.

CHP’nin çağrıları boykotun ne olduğu ve ne gibi sonuçlara sebep olduğu hakkında çeşitli tartışmalara yol açtı. Aslında boykot ne arada sırada ortaya çıkıyor ne de tek türü var. Boykotun bazı türleri devamlı hayatımızda, diğerleri ise zaman zaman boy göstermekte. Boykotların meşruiyetleri ve hayat bulma şansları arasında da mühim farklar mevcut.