İsrail, Siloam Yazıtı'nı neden bu kadar istiyor? Türkiye'den eserle ilgili net duruş
İsrail uzun süredir İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde bulunan yazıtın peşinde. Her İsrail yöneticisi gibi Benjamin Netanyahu da 1998 yılında dönemin Türkiye Başbakanı Mesut Yılmaz'dan yazıtı iade etmesini istemiş ve ret cevabı almıştı. Bu yazıt İsrail için neden bu kadar önemli? Uzman isimden de konuyla ilgili paylaşım geldi. İşte detaylar...
İsrail'in uzun yıllardır peşinde olduğu tarihi eser yeniden gündemde. Kopyası 2010 yılında (Hezekiya) Hizkiya Tüneli'nin içine yerleştirilen Siloam Yazıtı olarak bilinen tarihi eseri İsrail, yıllardır Türkiye'den almaya çalışıyor.
Yazıt, her ne kadar Türkiye'de bir tarihi eser olarak muhafaza edilse de, İsrail tarafından sadece bir arkeolojik buluntu olarak değil "Yahudilerin Kudüs'teki tarihi, kültürel ve dini köklerinin binlerce yıl önceye dayandığının kanıtı" olarak sunuluyor. Bu eser İsrail tarafından "modern Yahudi devletinin tarihsel meşruiyetini" destekleyen bir unsur olarak da görülüyor.
İSRAİL YILLARDIR PEŞİNDE
Eseri yıllardır Türkiye'ye gelen her İsrail devlet yöneticisi istedi. 1998 yılında Benjamin Netanyahu da dönemin Türkiye Başbakanı Mesut Yılmaz'dan yazıtı iade etmesini istemiş ve karşılığında Türkiye'ye "İsrail'in müzelerine gidip Osmanlı dönemine ait istediği tüm buluntuları seçmesini" teklif etmişti. Netanyahu'nun teklifi Mesut Yılmaz tarafından reddedilmişti.
İsrail'in talebi bugünlerde yeniden gündeme geldi. 2007 yılında Kudüs Belediye Başkanı Uri Lupolianski, Türkiye'nin İsrail Büyükelçisi Namık Tan'dan "iyi niyet göstergesi" olarak eserin Kudüs'e iade edilmesini talep etti. Talep yine reddedildi.
2017 yılında İsrail basınında yer alan bir habere göre İsrail Kültür Bakanı Miri Regev, yazıt için başka bir teklifte bulunmuş, İsrail'in Gaziantep Hayvanat Bahçesi'ne iki fil sağlayabileceğini iddia etmişti.
2022 yılında İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog'un Ankara ziyaretinin ardından İsrail medyası, Türkiye'nin Siloam Yazıtı'nı Kudüs'e iade etmeyi kabul ettiğini ileri sürmüş, bu iddia da yalanlanmıştı.
TÜRKİYE'DE BULUNAN YAHUDİ TARİHİYLE İLGİLİ YAZITLARIN EN ÖNEMLİSİ
Millî Savunma Üniversitesi Rektörü ve Tarih Profesörü Erhan Afyoncu, İsrail'in bu talebini yıllardır yinelediğini ve geri çevrildiğini yazdı. Afyoncu, sosyal medya hesabından konuyla ilgili yaptığı paylaşımda şu ifadeleri kullandı:
"Türkiye'de bulunan Yahudi tarihiyle ilgili 3 önemli yazıtın en önemlisidir. Yazıt, 1880'de Kudüs’te Şiloah Tüneli (Hezekiel Tüneli) içinde bulundu. Fenike Alfabesi'yle yazılan tablet tünelin duvarında bulunuyordu."
"TARİHİYLE İLGİLİ FARKLI GÖRÜŞLER DE VAR"
"Şehrin dışında Kidron Vadisi'nde bulunan Gihon kaynağındaki su yaklaşık 500 metrelik bir kanalla şehirde inşa edilen Şiloah Havuzu’na yönlendirilmişti. 6 satırlık yazıtın M.Ö. 8. yüzyılda yapılan bu kanalı anlattığı iddia edilir. Metin, Eski Ahit'te Kral Hezekiya döneminde anlatılan Asur kuşatması tehlikesine karşı inşa edilen su kanalıyla ilişkilendirilmiş olsa da, tarihiyle ilgili farklı görüşler de vardır." bilgisini paylaşan Afyoncu, yazıtın Türkiye'ye getiriliş hikayesini ise şu ifadelerle anlattı:
"O DÖNEMDE İSRAİL DİYE BİR DEVLET DE YOKTU"
"Şiloah Yazıtı çıkarılırken kırıldı. 1882'de İstanbul'a Müze-i Hümayun'a gönderildi. Bugün İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ndedir. Yahudi bilim adamları yazıtın Türkiye için önemli olmadığını iddia edip, değişik argümanlar ileri sürerek İsrail'e verilmesi yönünde ortam oluşturmaya çalıştılar. İsrailli yöneticiler ise yazıtı Türkiye'den birçok defa talep etti. 1998'de Netanyahu, Başbakan Mesut Yılmaz'dan yazıtı istedi, kabul edilmedi. 2007'de Kudüs Belediye Başkanı Uri Lupolianski, Türkiye'nin İsrail Büyükelçisi Namık Tan'dan yazıtı talep etti. Reddedildi. En son ise 2022'de İsrail Cumhurbaşkanı Herzog Türkiye'ye geldiğinde yazıt gündeme geldi. Yetkililer bu hususun söz konusu bile edilemeyeceği cevabını verdi. Bu yazıt 1882'de İstanbul'a geldiğinde Kudüs Osmanlı toprağıydı. Kendi toprağımızdan çalınmasın diye başkentteki imparatorluk müzesine getirmiştik. O dönemde İsrail diye bir devlet de yoktu."
YAZITTA NE YAZIYOR?
Parçalandığı için kısmen okunan yazıtın o dönemde muhtelif kopyaları yapıldı, ancak asıl eser halen İstanbul'da bulunuyor. Yazıtın çevirisinde ise şöyle yazıyor:
"Kazısı; kazı nasıl yapıldı; daha…. Kazmalar aynı doğrultuda ve birbirine karşı idiler. Kanalın açılmasına üç endaze kala sesler işitildi. Bu sesler karşılıklı olarak birbirine bağıranların sesi idi. Çünkü orada kuzey ve güneyinden açılan tünel birleşiyordu. Ve o gün kanal açılmış oldu. Tünelin açılması ile her iki taraftaki işçiler ve kazmaları karşılaştılar. Sular kaynaktan bin endaze uzaklıktaki havuza aktı ve işçilerin başları üstündeki kayanın yüksekliği yüz endaze idi."
'da Takip Edin!
