Ayasofya Camii'nde ziyaretçi karmaşası bitiyor mu? Galeri katı Osmanlıda ibadet mahalli değildi

MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ - Tarihi bin beş yüz sene evveline uzanan Ayasofya Camii’nde büyük yenilik başlıyor… 86 yıllık aradan sonra 2020’de tekrar cami olarak ibadete açılan tarihî mabedin bir kısmı artık biletle ziyaretçi ağırlayacak. Bugün başlayacak uygulama ile Ayasofya Camii’nin Bizans mozaiklerinin yer aldığı galeri katı, ayrı bir girişle yabancı ziyaretçiler tarafından 25 avro, yerli ziyaretçilerce ise MüzeKart ücreti karşılığında ziyaret edebilecek. Alt kısımdaki ibadet alanı ise ücretsiz olacak. Peki, bu kararın neticeleri ne olacak; tek mekânda ibadet ile ziyaret sağlıklı şekilde ayrılabilecek mi?

Sanat tarihçisi Doç. Dr. Sedat Bornovalı “Camilerde her alan ibadete açık değildir. Ayasofya’nın üst kat galerisi de şimdi sadece ziyaretle kısıtlandı. Oradaki mozaiklerin görülebilmesine imkân tanıyan bir ziyaretçi düzenlemesi yapıldı. Zaten üst kat galerinin Osmanlı döneminde de ibadet için kullanılmadığını görüyoruz. Yerde halı olmadığı, fesli bir rehberin şapkalı bir ecnebiyi gezdirdiğine dair görüntüler var. Şimdi de turistler telsiz kulaklık sistemiyle sessiz bir şekilde camiyi gezebilecekler” diyor. 

“NASIL OLSA BEDAVA” DİYE GELİYORLARDI

Yoğunluğa değinen Bornovalı “Turistler ibadet saatlerinde de Ayasofya’nın İslam ibadethanesi olarak nasıl kullanıldığını da yukarıdan takip edebilecek. Bu ziyaretçilere bir fırsat oluşturacaktır. Öte yandan Ayasofya ibadethaneye çevrildikten sonra ‘Nasıl olsa bedava’ mantığıyla bakmaya gelen insanlar oldu. Bir sürü tur programına dâhil edildi. Şimdi üst galeri için düşük sayılamayacak bir bilet ücreti tespit edildi. Dolayısıyla 25 avro kendi başına belirli kesimleri caydıracaktır. Şimdi gerçekten kültür varlıklarına kıymet veren turistler bu ücreti verip ziyarete gelecek” ifadesini kullanıyor.

MABEDE SAYGI

Tarihçi Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci ise Osmanlı İmparatorluğu’nun son devrinde de Ayasofya Camii’nin üst galerisinin ziyaret yeri olduğunu, suretlerin kapalı olmasına rağmen zaman zaman diplomatlar gibi bazı imtiyazlı ziyaretçilerin nadiren burayı gezdiklerini ve ibadeti yukarıdan seyrettiklerini ifade ediyor. Ancak Prof. Dr. Ekinci sözlerini şöyle devam ettiriyor: “Batı’da da kiliselerin bazı müstakil yerleri ziyaret kısmı olarak kullanılmaktadır. Bunlarla mabetlere gelir sağlanmaktadır. Ancak Ayasofya Camii’nin üst kısmı, mekândan ayrı değildir. Bu sebeple ziyaretlerin mabedin maneviyatına saygılı şekilde yapılması sağlanmalıdır. İbadet vakitlerinde bunu yapmak kolay olmayacaktır.”

BİLET GELİRİ MABEDİN OLACAK

Ayasofya, camiye dönüştürülmeden önce -o zamanki kıymetiyle- yılda yaklaşık 400 milyon liradan fazla bilet gelirine sahipti. Yeni dönemde bundan daha fazla gelir elde edilmesi planlanıyor. Bilet gelirinin mabet için kullanılacağı ifade ediliyor.

ÜST KATTA NELER VAR?

Ayasofya’nın üst katındaki galeride yabancı turistlerin alakasını çekecek neler var? Doç. Dr. Sedat Bornovalı bunu şu sözlerle açıklıyor: “Üst kat galeride birden fazla kompozisyon bulunuyor. İnsan resminin olmadığı bezemeler var. Ancak insan figürlerinin yer aldığı tarihî imparatorluk panelleri de yer alıyor. Bir de deisis (şefaat) diye tabir edilen sahneler mevcut. Üst kattaki mozaiklerin farklı tarihî geçmişleri var. Bunlar, 10 ile 12. yüzyıl arasında farklı devirlere ait mozaikler.” 

KUYRUKLAR AZALACAK MI?

Türkiye vatandaşı olmayan kişiler de Ayasofya’nın ibadet kısmına girebilecek. Bu sebeple mevcut ziyaretçi kuyruklarında büyük azalma yaşanmayacağı düşünülüyor.