Canan Eraslan

Pandemiden sonra hiçbir şey eskisi gibi olmadı. Vatandaşlar olarak bizler enflasyon sebebiyle 'neyin fiyatı ne kadardı, ne kadar olmalı' gibi algımızı kaybettik. Pahalı-ucuz kavramı çok hızlı değişti. Ülke olarak baktığımızda ise bambaşka bir görüntü var karşımızda. Bilirsiniz, eskiden 100 dolar ya da 100 avro bozdurduğunuzda, envaiçeşit ihtiyacınızı karşılayabilirdiniz. Şu anda 100 dolar bozduruyorsunuz, 4.000 lira ediyor ama bu parayla markete girseniz, 3-4 kilo et ancak alırsınız. Bir de turizm açısından bakalım. Eskiden 100 dolar ya da 100 avroyla 2 kişilik odada 1 gün ödemesi yapabilirdiniz. Şimdi, Antalya'da ortalama 4 yıldızlı bir otele bakın, 4.000 liraya 1 kişi konaklama bile satın alamazsınız. 2 kişi bir odayı zar zor 11-12 bin liraya bulabilirsiniz belki. Antalya'nın Alanya ilçesi nispeten daha uygun otellerin bulunduğu bölgedir. Oralarda bile fiyatlar kişi başı 5 bin lira civarında... Yani 100 dolar eskiden iyi paraydı, şimdi değil. Enflasyonla mücadele kapsamında 'doları tutma' çabasının sonucu bu. İhracatçılar da şikayetçi turizmciler de... Hepsinin ortak şikayeti: Para kazanamıyoruz, küçülüyoruz....

Son iki haftada Türkiye’de en az 624 orman yangını çıktığı biliniyor. Bu sayı her gün eklenenlerle arttı maalesef. 27-28 Haziran tarihlerinde, yani sadece 2 günde bile 150 yangın çıktığı belirlendi. İzmir, Manisa, Antalya, Gaziantep, Bursa, İzmit… Binlerce hektar alan kül oldu. Yangınlara müdahale eden bir kişi ile, evinde yangından kaçamayan bir kişi hayatını kaybederken yüz binlerce canlı da bağıra bağıra can verdi. Kuşlar, böcekler, ceylanlar, dağ keçileri, tavşanlar, sincaplar, kaplumbağalar… Korkunç görüntüler gördük. Elinde hortumla yangına müdahale ederken alevlerden koşarak kaçmaya çalışan, nefessiz kalan insanlar… Evler, binlerce insanın geçim kaynağı, hatıraları ve daha neler neler… Hepsini yuttu alevler. Tamamen yerle bir olan köyler gördük maalesef. Geçen yıl yaşanan Kaliforniya yangınlarında üzerinde kıyafetler hariç hiçbir şeyi kalmayan bir kadının aklını kaçırması konu edilmişti bir dizide. Kim bilir bizde neler oldu… Duygumuzu ifade etmek için kullandığımız “canımız yandı”, “ciğerimiz kavruldu” deyimleri var ya hani… Onların canları fiziken de yandı. Ormanlar yanar, canlar kavrulurken tabii ki çıkış sebepleri de belirlendi.

Önceki haftaki 'Korkuyorum' başlıklı yazımı okuyanlar hatırlayacaktır... Yapay zekânın bir mühendisi tehdit etmesinden hareketle büyüyen korkuydu yazının konusu. Tabii böyle bir yazı yazınca etrafta yaşı epeyce genç olan yakınlarım "Onu insan yönlendiriyor, korkacak ne var" dese de pek yatıştığımı söyleyemem. Hele de insanların artık yapay zekâyla konuşmayı, arkadaşlık kurmayı bağımlılık hâline getirdiğini gördükçe. Tanıdığım genç bir kadının, sabah 'günaydın' mesajını yapay zekâdan alıp, uyanır uyanmaz tek gözü açıkken ona mesaj yetiştirdiğini öğrenmek...

İçinden çıkılmaz durumlar, sebep-sonuç ilişkileri gibi açmazlar için sıkça kullanılan kelime dizisidir bu... Enflasyon-faiz açmazı da zaman zaman bu minvalde tartışmaya konu oluyor. Yani, yüksek faiz enflasyonu düşürür mü, yükseltir mi?

Evet, ülkemizin hemen yanı başında, elindeki silahların gücü ve miktarını tam olarak asla bilemeyeceğimiz iki ülke birbiriyle savaşa tutuştu. Bunlardan birisi 2 yıla yakın zamandır kadın, çocuk, hasta, yaşlı demeden insanların üzerine bomba yağdıran, gıda ve ilaç başta olmak üzere yardımları engelleyen, hastaneleri gözünü kırpmadan yerle bir eden, özetle tam bir soykırım uygulayan İsrail… Bir diğeri ise nükleer silah varlığından endişe edilen, ne zaman kime ne yapacağı tam olarak kestirilemeyen bir ülke. 1990'daki Körfez Savaşı sırasında televizyondan naklen izlediğimiz savaşı şimdi televizyon olmadan da seyrediyoruz. Türkiye'nin güneydoğusu ve bölge ülkelerinden milyonlarca insanın gözünün önünde gidip geliyor füzeler. Komşu ülke olarak biz, ardından çevre ülkeler ve toplamda bütün dünya korku içinde. Üstelik bugünkü savaşta kullanılan olağanüstü teknoloji, insanların elindeki telefonu patlatmaya varan seviyede. Yapay zekânın ne yaptığını gördük de, aslında ne yapacağını görmedik henüz. Füzeyi aldığı komutlardan başka bir yere fırlatır mı? Ya da aldığı komut dışında bir ateşleme yapar mı? Gerçekten hiç kimse bilmiyor.

Bugün, en önemli özelliklerinden biri yardımlaşma olan Kurban Bayramı’nın son günündeyiz. Dünyanın dört bir yanında kesilen kurbanlar bazen kapı komşumuza, bazen binlerce kilometre uzaktaki muhtaçlara destek oldu, oluyor, olacak… Yazı günü vesilesiyle tüm okurlarımın Kurban Bayramını kutluyor, daha nicelerine sağlık, huzur ve umut diliyorum.

Yaz geldi, korku başladı. Dileğimiz, duamız hiç çıkmaması yönünde ama geçtiğimiz yıllarda yaşanan orman yangınlarını düşününce tehlikesinin büyüklüğü de yeniden hatırlatıyor kendisini. Orman yangınının en büyük sebepleri sabotaj, çevreye atılan çöpler arasındaki camların büyüteç etkisi ve insanların gerek piknik ateşi gerekse sigara atmak suretiyle sebep olduğu yangınlar sıralanıyor. Son dönemin en fazla orman yangını çıkan senesi, 2024 olarak kayıtlara geçmiş.

Hep söylerim; ayrımcılığın her türlüsüne karşıyım. Mesela siyasette kadın kotasını "Ben aslında seçilemem, siz bana bir yer açsanız?" olarak algılarım. Fakat maalesef o göreve aday olan kadın neredeyse hiçbir zaman bir 'milletvekili adayı' olarak görülmez ve cinsiyeti vurgulanır 'Kadın aday' diye. Partiler aday yaptıkları kadınlardan dem vurur, üst sıralardan aday gösterdiyse bununla da övünür hatta. Siyasette kadın-erkek temsiliyeti de eşit olmalı ama istemeyeni ya da hak etmeyeni sırf kadın diye ileri sürmek de yanlış.

Geçmişte arama faaliyetlerini Türklerin olmadığı yabancı konsorsiyumlar yapmış hep. Birçok petrol kuyusu, ya "çıkarmak pahalı" veya "burada petrol yok" denilerek kapatılmış. Şimdi ise eskiden çıkarmak pahalı denilen yerlerden ülkemiz ihtiyacının yüzde 10'unu aşan miktarda petrol çıkıyor. Mesela Gabar... Tek başına günde 81.000 varil petrol veriyor bize. Yakında 100 bini bulacak. Önceki gün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıkladığı gaz ise müthiş bir müjde. Yalan siyaseti güdenler yok saysa da  Karadeniz'de Gültepe Göktepe-3 kuyusunda bulunan 75 milyar metreküplük keşfin maddi karşılığı 30 milyar dolar. Miktarı ise Türkiye'nin tüketim ihtiyacını 3,5 yıl boyunca karşılayacak kadar büyük.

Bir ülkede adalet her şeydir. Bu nedenle adalet hızlı işlemeli, mağdurun acısını dindirmese de yüreğini soğutacak sonuca ulaşmalı diye düşünüyorum. Çünkü adalet herkese lazım...

ABD Başkanı Trump, ikinci döneminde daha önce neredeyse hiçbir devlet başkanının yapmadığı şeyler yapıyor. Dün gece rüyasında gördüğünü, sabah dünyaya açıklıyor desem, çok da abes olmaz sanırım. Çin'i sarsmaya karar verdiği için yüzde 56'yla başladı, yüzde 145'e kadar varan gümrük tarifeleri açıkladı. Çin de yaklaşık aynı şekilde davranınca iki yaramaz çocuğun atışması gibi devam etti gelişmeler. Çin yüzde 125'e kadar çıktıktan sonra "Bundan daha fazla artırmayacağım tarifeyi" dedi de saçma çocuk kavgası duruldu. Bu adımın ardından Tump da "Canım yüzde 145 dediysek, orada kalacak değiliz" anlamına gelecek açıklama yaptı ve iki taraf da müzakereye açık olduklarını cümle aralarına sıkıştırmış oldu da dünyayı sarsan gerilimde biraz olsun gevşeme sağlandı. Fakat hâlâ hiçbir şey belli değil...

"Dünya bir ülke olsaydı başkenti İstanbul olurdu" demiş Napolyon; bildiğimiz gibi... Nice medeniyetin gelip geçtiği, 'her yanını gezdim, gördüm' demek için haftaların dahi yetmeyeceği muhteşem bir kent. Her gün gelip geçtiğimiz sokaklardaki eserler, herhangi bir ülkenin toplam tarihi ve kültürel varlığını bile katlamaya yeter... Dünyaca ünlü tarihçi, yazar ve rehberimiz Saffet Emre Tonguç'un "İstanbul'da yaşamayın, İstanbul'u yaşayın" dediği şehir...

Bazı projeler var ki, daha birkaç cümle dinlediğinizde heyecanlanıp "bir an önce bitse de görsem" duygusuna kapılırsınız... Anlatacağım proje bunlardan biri. Çünkü tarımdan yüksek teknolojiye, sağlığa, sosyal hayata dair ne varsa bütün unsurların bir arada bulunacağı müthiş bir kümelenmeyi anlatıyor. İlk adımı atılan, hayata geçirilmesi hâlinde dünyaya yayılan yeni nesil yaşam modeli olma niteliği taşıyan sistemde yapay zekâ destekli ulaşım, çevre dostu enerji sistemleri, ileri tarım teknoloji ve çok nitelikli sağlık uygulamaları da yer alacak ve Ankara'nın Güdül ilçesinde hayata geçecek. Her detayını heyecanla dinlediğim projeyi anlatayım…

Geçtiğimiz günlerde başarılarıyla ailesinin ve tanıyan herkesin gurur kaynağı olan bir gençle sohbet ettik. Ekonomi okuyor. 3'üncü sınıfta. Üniversite eğitimini sadece okula gidip gelmekten ibaret tutmayan, kendini geliştirmeye bol okuyarak, dinleyerek, söyleyerek devam eden şahane bir genç. ABD'nin tarifelerinden tutun uluslararası politikaya, tasarruf ve yatırım araçlarına kadar öyle güzel fikirleri var ki, değme ekonomistlerle çarpıştırır bunları... Bu fikirler başka bir zaman belki bir yazıya konu olacak ama şimdilik, hayata geçirdiği bir uygulamasını anlatmak istedim.

Bütün dünyada belli bir yaşın üzerindeki sürücülerin araç kullanımıyla ilgili sınırlamalar var. Son yıllarda ise bir yandan hayat süresi ortalamalarının artması, ülkelerdeki araç kullanma yaş sınırı ile ilgili tartışmaları beraberinde getirdi. Örneğin ülkemizde 68 yaşını dolduruncaya kadar ticari araç kullanımına izin veriliyor. 69'undan gün almış kişilerin ise ticari araç kullanmaları yasak. Avrupa ülkelerinde de farklı uygulamalar olmakla birlikte 70 yaş sınırı bulunuyor. Bu yaş sınırı meselesi hem bizde hem de Avrupa ülkelerinde tartışma konusu.

Adına Covid-19 denilen laboratuvar mahsulü virüs yayılmaya başladığı günden bu yana aynı şeyi düşünüyorum: Bir yerlerde birileri dünyanın varlıklarının 8 milyarı aşkın insana yetmediği iddiasıyla nüfusu azaltmaya çalışıyor.

Türkiye haritasını alın elinize, rastgele bir yere dokunun. Hah, işte orada dahi tarih var. Çünkü Anadolu medeniyet beşiği...

Binlerce insanımızın enkaz altında kalıp can verdiği, yüz binlerce insanımızın yerlerinden olduğu o büyük depremin üzerinden 2 yıl geçti. Devlet 201 bin konutu teslim etti. 250 bininin de bu yıl sonuna kadar aralıklarla teslim etmesi bekleniyor.

Amerika’nın en büyük araçlarından biri film endüstrisi. Nerede bir Amerikan filmi görseniz, onda mutlaka ülkenin bayrağını, kilisesini, ünlü otomobilini, dev binalarını, ünlü markalarını; yani Amerika'yı Amerika yapan bütün unsurları görürsünüz. Konu ne olursa olsun. Filmin başrolü mutlaka o hamburgeri yerken o içeceği içecek... Ülkenin polisinin üstüne yoktur. Suç ve suçlu neredeyse mutlaka bulur Amerikan polisi... Peki yargı? En doğru kararı yine Amerikan yargısı veriyordur hiç şüphesiz!.. Oldu da, yanlış karar verdiyse de 'esaretin bedeli' ödenmiştir, ödenecektir. Sadece ülkede mi? Tabii ki hayır. Herhangi bir ülke vatandaşı, herhangi bir ülkedeyse, orada da "Hey dostum, ben Amerikan vatandaşıyım" der. Yani film endüstrisi toplu hâlde ülke menfaati için çalışır, dev bir pazarlama kampanyası yürütülür. Amerika, bir yere tüm varlığıyla gittiyse, gidecekse önce filmle, diziyle anlatır yapacaklarını.

Günlerdir en fazla kullandığımız iki kelime maalesef yangın ve merdiven...