Agri Dagi sembolünden ders kitaplarina... Ermenistan'da Pasinyan'in baslattigi resmi tarih tartismalari
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, İkinci Karabağ Savaşı sonrasında dış politikadaki yeni arayışa paralel olarak, Ermenilerin milli tarih öğretisi ve ülke algısı konusunu tartışmaya açtı. Tarih kitaplarında değişiklik için harekete geçen Paşinyan, Ağrı Dağı başta olmak üzere Ermenilerin vadedilmiş topraklara değil, mevcut topraklara odaklanması gerektiğini savundu. İşte ana hatlarıyla Paşinyan'ın Ermenistan'da başlattığı değişim tartışmaları...
ANALİZ - Azerbaycan topraklarını işgal eden Ermeni ordusunun 2020'de İkinci Karabağ Savaşı'nda yaşadığı kesin yenilgiden sonra, Paşinyan'ın çeşitli alanlarda başlattığı değişim arayışlarından biri de Ermenistan ile diasporasının tarih öğretisi ve ülke algısı oldu.
Paşinyan, Ermenistan ve diasporada tabu niteliğinde olan 1915 olaylarına yaklaşım, ülkenin sınırları ve milli hedefleri konusunda, "günün şartlarına uygun" ve "ülkenin kalkınmasını teşvik edecek" şekilde pozisyon alınmasını savunuyor.
1915 olaylarının "soykırım" olarak nitelendirilmesine karşı çıkmayan Paşinyan, buna karşı meselenin algılanma ve kullanılma şekliyle ilgili, kitlelerde tartışmalara neden olan yaklaşımlar gündeme getirdi.
Ağrı Dağı sembolünden ders kitaplarına... Ermenistan'da Paşinyan'ın başlattığı resmi tarih tartışmaları - 1. Resim
Paşinyan, 24 Nisan 2023'teki mesajında, Ermenistan'ın komşu ülkelerle iyi ilişkiler kurma ve geliştirme iradesi bağlamında 1915 olayları konusundaki tutumlarının "yönetilmesinin", güvenlik ve refahın sağlanmasında tek yol olduğunu vurguladı.
24 Nisan 2024'teki mesajında ise Paşinyan, "kaybedilmiş ana vatan" arayışının terk edildiğini kaydederek, "vadedilmiş toprakların" aslında benimsediği politikalarla vatandaşların refahını sağlayabilecek mevcut Ermenistan olduğuna işaret etti.
Paşinyan'ın mesajında, "Büyük felaket, ana vatandan mahrumiyet, sürekli kayıp vatanımızı aramak biçiminde çekeceğimiz bir ceza değildir. Vatan arayışını bırakmalıyız çünkü o vatanı, süt ve balın aktığı o 'vadedilmiş topraklarımızı' bulduk." ifadesi yer aldı.
"GERÇEK ERMENİSTAN" DEVLET İDEOLOJİSİ OLMALI
Kendisinin de bir değişimden geçtiğini ifade eden Paşinyan, 24 Mayıs 2024'teki konuşmasında, Azerbaycan'la ülkesi arasındaki sınırların belirlenerek çizilmesine yönelik çalışmaların bölgeye refah ile barış getirmeyi amaçladığını, sonuçta egemen ve demokratik "gerçek bir Ermenistan" oluşturma sürecinin devam ettiğini dile getirdi.
Paşinyan, "Gerçek Ermenistan psikolojisine sancılı bir yoldan geçtim." ifadesini de kullanarak, "kaybedilmiş, tarihi Ermenistan" arayışının halkın ilerlemesi ve refahının önünde engel olduğunu, sınırları çizilmiş, egemen, demokratik, 29 bin 743 kilometrekarelik "gerçek Ermenistan'ın" devlet ideolojisi ve vizyonu haline gelmesi gerektiğini belirtti.
Bu arada Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan da 31 Ekim 2024'te, Ulusal Meclis'te 1915 olaylarının "soykırım" olarak tanıtılması işinin veya bu konudaki tarih araştırmalarının, Ermenistan dış politikası veya bakanlığının birinci öncelikli gündeminde bulunmadığını açıkladı.
DERS MÜFREDATINDA DEĞİŞİKLİKLER
Öte yandan Paşinyan'ın, kişisel Facebook sayfasında 15 Nisan 2024'te yayımladığı, iktidardaki partisi Sivil Sözleşme'nin siyaset okulu için hazırlanan "Ermenistan Cumhuriyeti'nin Sosyal Psikolojisi" konulu hitabında, "soykırım" terimini kullanmaktan kaçınarak "büyük felaket" ve "kırım" sözcüklerini kullanması, muhalif çevrelerde tepki dalgasını tetikledi.
Ağrı Dağı sembolünden ders kitaplarına... Ermenistan'da Paşinyan'ın başlattığı resmi tarih tartışmaları - 2. Resim
Paşinyan'ın 12 Temmuz'da başkanlık ettiği Bakanlar Kurulu, Ermenistan okullarındaki tarih derslerinde "Ermeni Tarihi" yerine modern Ermenistan devletinin öne çıkarıldığı "Ermenistan Tarihi"ni öğretme kararı aldı.
Paşinyan, "Ermeni Tarihi" içeriğinin, önceki devletlerin özelliklerinden çok bunların kuruluş ve yıkılışının silsilesine yoğunlaştığını belirtti.
Toplantıda, "Ermenistan Tarihi" içeriklerinin hukuki devletin tarihinin sunulması ve öğretilmesi sürecini içereceği, devletleşme fikrini tam olarak aktaracağı ve tarihi olayların modern Ermenistan Cumhuriyeti açısından analizi ve sunumunun amaçlandığı kaydedildi.
"HİÇBİR ÜLKEDEN TOPRAK TALEBİMİZ YOK"
Başbakan Paşinyan, 18 Eylül 2024'te yaptığı açıklamada, Ermenistan'ın bölge ülkelerine yönelik politikalarına değinerek, "Ermenistan Cumhuriyeti bölgedeki tüm ülkelerin toprak bütünlüğünü tanımaktadır ve herhangi bir ülkeden toprak talebi yoktur." dedi.
"Tarihi Ermenistan" anlayışının daha büyük bir ülke, devlet veya ana vatan olmak amacıyla ileri karakol görevi içerdiğini anlatan Paşinyan, hükümetinin ise vatandaşların refahını sağlayacak "gerçek Ermenistan" anlayışını tercih ettiğini söyledi.
MİLLİ MARŞTA DEĞİŞİKLİKLER
Ermenistan hükümeti, karar aldığı ancak henüz parlamentoda onaylanmayan bir tasarıyla milli marşta değişiklik yapmayı planlıyor.
Ağrı Dağı sembolünden ders kitaplarına... Ermenistan'da Paşinyan'ın başlattığı resmi tarih tartışmaları - 3. Resim
28 Kasım 2024'te Bakanlar Kurulu toplantısında kabul edilen kararla, milli marş metninde değişiklik yapılması öngörülüyor.
Yasa değişikliğiyle marşın "Ulusun bağımsızlığı için ölüm kutsaldır" anlamına gelen son kıtasının yerinin değiştirilmesi amaçlanıyor.
Paşinyan, 31 Ocak'taki konuşmasında, marşın sonunda, "ölümün" alkışlandığını, onun yerine "yaşamanın" alkışlanması gerektiğini belirtti.
Marşın metninde değişiklik olmamasına rağmen, muhalif çevreler bu girişimi de sorguluyor.
AĞRI DAĞI SEMBOLÜNDE DEĞİŞİKLİK
Ermenistan Başbakanı, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan Ağrı Dağı'nın, Ermenilere ait bir sembolmüş gibi kullanılmasına karşı çıkıyor.
Paşinyan, Mayıs 2023'te, Ağrı Dağı'nın Türkiye topraklarında yer aldığı ve Ermenistan'a ait olmadığı bağlamında "Ararat ve Aragats derken Ermenistan toprakları ve Ermenistan dışındaki topraklardan bahsediyorum. Aragats, Ermenistan Cumhuriyeti sınırları içerisindedir, Ararat (Ağrı Dağı) ise Ermenistan Cumhuriyeti sınırları içinde değildir. Bu çok açık." ifadelerini kullandı.
Ulusal Meclis'te Haziran 2023'te yaptığı konuşmada da bu konuya dikkati çeken Paşinyan, sembolde yer alan "Nuh Tufanı" ve "Nuh'un Gemisi"nin Ağrı Dağı'na yanaşmasının sembolize edilmesini, artık Ermenistan'da bulunmayan dağ aslanı figürünü eleştirdi.
Paşinyan, 25 Ocak'ta devlet televizyonuna verdiği röportajda da "tarihi Ermenistan" ve "Ararat" iddialarının devam etmesi halinde, kimsenin Ermenistan'a silah satmak istemeyeceğini belirterek, daha önce bu nedenle Ermenistan'a (Rusya tarafından) "paslı silah verildiği" görüşünü dile getirdi.
Ermenistan Başbakanı, Dünya Ekonomik Forumu'na katılmak üzere bulunduğu İsviçre'de, 25 Ocak'ta, Ermeni toplum temsilcileriyle bir araya geldi.
Paşinyan, sonradan hem videosunun hem de basındaki konuşma metninin büyük bölümü Ermeni resmi basınından kaldırılan konuşmasında 1915 olaylarına değindi.
Ermeni Başbakan, sözde soykırım iddialarını kimliklerinin ayrılmaz parçası olarak nitelemesine karşın, 1915 olaylarını algılama ve bu konuda konuşma şeklini gözden geçirmeleri gerektiğinin altını çizdi.
Diaspora temsilcilerine, 1915 olayları için "Kimin aracılığıyla algıladık?" sorusunu yönelten Paşinyan, 1939'da böyle bir gündem olmamasına karşın neden 1950'de böyle bir gündemin ortaya çıktığını sorguladı.
Paşinyan, bunun cevabının dış dinamiklerle ilişkili olduğunu ima etti.
Ermenilerin tarihi olayların etkisinde kalma şeklini sorgulayan Paşinyan, şunları kaydetti:
"Bu nasıl oldu? Anlayalım mı, anlamayalım mı? Bu konulara girmeli miyiz, girmemeli miyiz? Kimliğimizi yönetebiliyor muyuz yoksa kimliğimizi yönetemiyor muyuz? Bunlar ele alınması gereken, dahası sorunlarımızı çözmek için anlamamız gereken temel sorulardır. Aksi takdirde hiçbir şey yap(a)mayacağız."
1915 olaylarının Ermeni kimliğinin bir parçası olması gerektiğini savunan Paşinyan, bunun bir "araç olması" ve "tarihin kendilerini değil kendilerinin tarihi yönetmesi" gerektiğini söyledi.
Paşinyan, bu konuların araştırılmasını isteyerek, "Bazı dönemlerde neden tarihimizin sessiz kaldığını, neden bazı dönemlerde daha duyulur hale geldiğini anlayabileceğimizi düşünüyorum." dedi.
Başbakan Paşinyan'ın Zürih açıklamalarını, muhalif Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnaksutyun) ve Ermenistan Cumhuriyetçi Partisi mensupları, "gerçeğin şüpheye düşürüldüğü" iddiasında bulunarak eleştirdi.
Ermenistan'da tepkilerin artması üzerine Paşinyan, sözlerine açıklık getirme ihtiyacı duydu.
Paşinyan, 31 Ocak'ta basın mensuplarıyla yaptığı toplantıda bir muhabirin soru sorarken kendisini sözde soykırımın inkarıyla suçlaması üzerine, 1915 olaylarına ilişkin iddialar için bunların inkar edilemeyecek gerçekler olduğunu savunup, "inkarın Ermenistan ceza kanunlarına göre suç olduğu" yanıtını verdi.
Nikol Paşinyan, 1915 olaylarının Ermeniler tarafından algılanmasında bazı dış etkilere işaret ederek, "Yüzyılın başında, yüzyılın ortasında, yüzyılın sonunda ve hatta bugün bile gerçekleri doğru algılayamıyor olabilir miyiz? Acaba dışarıdan gelen yüreklendirmelere ve teşviklere fazla mı güveniyoruz? Acaba biz bu dürtülere karşı tutumumuzu iyi hesaplamıyor muyuz?" diye konuştu.
1915 OLAYLARINDA YENİDEN SAYMAK
Paşinyan yönetiminin 1915 olaylarına ilişkin bir girişimi de olaylarda hayatını kaybedenlerin sayısının belirlenmesi konusunda oldu.
Ulusal Meclis Savunma ve Güvenlik Konuları Daimi Komitesi Başkanı Andranik Koçaryan, 15 Nisan 2024'te, 1915 olaylarında ölen Ermenilerin sayıları ve isimlerinin belirlenmesi için çalışma yapılması çağrısında bulundu.
Çağrı Ermenistan muhalefetinde yine tepki toplarken, Ermenistan ulusal tarih yazımında kabul edilegelmiş sayıların çok daha azının tespit edilebileceği gerekçesiyle Paşinyan yönetimi yine "inkarcılıkla" suçlandı.
Hükümet, tepkiler üzerine bu girişimini askıya aldı.
Agri Dagi sembolünden ders kitaplarina... Ermenistan'da Pasinyan'in baslattigi resmi tarih tartismalari
