Bir ülke uyandı, demokrasi susturuldu! 27 Mayıs Darbesinin arkasındaki sırlar
Türk demokrasi tarihine kara bir leke olarak geçen 27 Mayıs 1960 darbesinin üzerinden 64 yıl geçti. Başbakan Adnan Menderes ve iki bakanın idamıyla sonuçlanan süreç, hala Türkiye’nin gündeminde yer alıyor. Peki bu darbeye giden yolda neler yaşandı, hangi gelişmeler orduyu yönetime el koymaya itti?
Türkiye’de çok partili siyasi hayata geçişin ardından 1950’de iktidara gelen Demokrat Parti (DP), 10 yıl boyunca ülkeyi yönetti. Ancak zamanla muhalefetle yaşanan gerilimler, ekonomik zorluklar ve üniversite protestoları, toplumsal tansiyonu yükseltti. 27 Mayıs 1960 sabahında ise ülke tarihinde bir ilke tanıklık etti. Ordu yönetime el koydu. Bu olay, sadece siyasi dengeleri değil, demokrasinin geleceğini de derinden etkiledi.
27 MAYIS DARBESİ NASIL BAŞLADI?
DP, 1950 seçimlerinde yüzde 53 oyla 416 milletvekili çıkararak tek parti iktidarını sonlandırdı. Cumhurbaşkanlığına Celal Bayar, Başbakanlığa Adnan Menderes seçildi. Ancak ilk yıllardaki ekonomik ve toplumsal başarılar, ilerleyen dönemde yerini baskıcı uygulamalara ve kutuplaşmaya bıraktı.
1954’te yapılan seçimlerde DP oy oranını yüzde 57’ye çıkararak 502 milletvekili kazandı. CHP ise sadece 31 vekil ile temsil edildi. Bu ağır yenilgi, siyasi tansiyonu daha da artırdı.
DP İLE ORDU ARASINDA YAŞANAN GERİLİM
DP’nin izlediği politikalar TSK içinde rahatsızlık oluşturdu. Başbakan Menderes, yaşanan huzursuzluğu yatıştırmaya çalışsa da sonuç alamadı. Parti içindeki bölünmeler ve 1957’den itibaren derinleşen ekonomik kriz, toplumsal memnuniyetsizliği büyüttü.
ÜNİVERSİTE EYLEMLERİ VE 555K GÖSTERİLERİ
İstanbul ve Ankara’da üniversite öğrencileri hükümet aleyhine protestolara başladı. Özellikle 5 Mayıs 1960’ta Ankara Kızılay’da düzenlenen ve “555K” koduyla anılan gösteriler, dönemin simgesi haline geldi. Başbakan Menderes’in öğrencilere müdahalesi başarısız oldu, tansiyon daha da yükseldi.
ANKARA RADYOSUNDAN İHTİLAL DUYURULDU
Olaylardan rahatsızlık olduğu iddiasıyla Türk Silahlı Kuvvetleri’ndeki bazı general ve subayların oluşturduğu 38 kişilik Milli Birlik Komitesi, "DP'nin ülkeyi gitgide bir baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü" gerekçelerini sunarak, 27 Mayıs sabaha karşı yönetime el koydu.
Kurmay Albay Alparslan Türkeş Ankara Radyosundan "ihtilali" duyuruldu.
Bildiride, şöyle denildi:
"Bugün demokrasimizin içine düştüğü buhran ve son müessif hadiseler dolayısıyla kardeş kavgasına meydan vermemek maksadıyla Türk Silahlı Kuvvetleri, memleketin idaresini ele almıştır. Bu harekata, Silahlı Kuvvetlerimiz partileri, içine düştükleri uzlaşmaz durumdan kurtarmak ve partiler üstü tarafsız bir idarenin nezaret ve hakemliği altında en kısa zamanda adil ve serbest seçimler yaptırarak idareyi, hangi tarafa mensup olursa olsun, seçimi kazananlara devir ve teslim etmek üzere girişmiş bulunmaktadır."
27 MAYIS SABAHI: ASKER YÖNETİME EL KOYDU
38 subaydan oluşan Milli Birlik Komitesi, 27 Mayıs sabahı yönetime el koyduğunu Ankara Radyosu’ndan ilan etti. Kurmay Albay Alparslan Türkeş’in okuduğu bildiride, “ülkenin kardeş kavgasına sürüklendiği” öne sürüldü. Anayasa ve TBMM feshedildi, DP yöneticileri tutuklandı.
YASSIADA YARGILAMALARI VE İDAMLAR
Darbe sonrası kurulan Yüksek Adalet Divanı, 592 sanıklı davada 15 kişi hakkında idam kararı verdi. Eski Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan 16-17 Eylül 1961’de idam edildi. Celal Bayar’ın cezası ise yaş haddi nedeniyle müebbet hapse çevrildi.
'da Takip Edin!
