Sorun sadece fahiş fiyat değil, bu zincirler üretimi de bitiriyor

İstanbul Ticaret Borsası (İSTİB) ile uzun süredir sektör meydanı toplantıları yapıyoruz. Neredeyse tamamının moderasyonu tarafımdan yapılan bu etkinliklerin açılışlarını ya Başkan Ali Kopuz ya da Meclis Başkanı Ahmet Bülent Kasap yaptı.

 

Bu etkinlikler gösterdi ki gıda sektörü büyük ölçüde İstanbul Ticaret Borsasında temsil ediliyor. Çaydan tuza, bakliyattan, peynirden ete kadar bütün sektörlerin temsilcileri yer alıyor İstanbul Ticaret Borsasında…

 

Bu durumda da, son dönemde çok tartışılan bazı market zincirlerinin uygulamalarını en iyi bilecek ismin Ali Kopuz olduğunu düşündüm ve sordum:

 

- Başkan nedir bu tartışma?

 

- Bir kere şunu vurgulamak isterim; gıdaya bu ülkede yaşayan herkes, özellikle de iş dünyası sadece kâr odaklı bakmamalı. Ama görüyoruz ki iş öyle olmuyor. Bahsi geçen zincirler herkesi mağdur ediyor. Bu yüzden eleştiri alıyorlar. En kısa zamanda kâr hırsından vazgeçmelerini öneriyorum.

 

Soruya devam ediyoruz. Somut olarak ne yapıyorlar anlatabilir misiniz?

 

- Tabii ki… Olay sadece uygulanan fahiş fiyat değil. O canımızı yakıyor. Ama daha kalıcı hasar söz konusu. Yapılanlar geleceğimizi karartıyor. Fiyatları birlikte oluşturduklarına ilişkin bilgileri Rekabet Kurulu takip ediyor. Zaten bu konuda ceza yediler. Farklı kurumlar takipte… Ama esas sektörleri yıkıyorlar. Mesela çiftçiyi, dolayısıyla üreticiyi yok ediyorlar. Onlardan yok fiyatına satın alıyorlar ve bunu tüketiciye yansıtmıyorlar. Bu durumda üretici mağdur oluyor. Onlara satmak zorunda. Çünkü pazar bunların elinde. Sonra gıda üreticilerini süründürüyorlar. Aldıkları ürünün parasını uzun vadede veriyorlar. Bu gelişme sanayiciyi, iş insanını üretimden soğutuyor. Onlarla anlaşma yapan, onlara üreten çok sayıda fabrika onların talebi doğrultusunda yatırım yapıyor. Sonra almaktan vazgeçiyorlar. Böyle zor duruma düşen çok sayıda işletme var. Pazar güçlerini kullanarak gıda sektörünü kendi arzuları doğrultusunda yönlendiriyorlar. Bu yönlendirme yüzünden iflas eden kuruluşların bile olduğunu duyuyoruz.

 

Şaşırıyoruz. Çünkü olayı sadece fiyat noktasında tartışırken farklı bir boyutunun daha olduğunu duyuyoruz ve soruyoruz neden bunu yapıyorlar?

 

- Ben doğru bildiğini söyleyen biriyim. Bunu tüm iş âlemi bilir. Kâr hırsı. Ben başka bir neden bulamıyorum. Ama herkes bilmeli ki bu hırsın bedeli mutlaka er ya da geç ödeniyor... Mesela yemde bir araya gelip sürekli zam yapanlar şimdi zor durumdalar. Siz uyguladığınız kampanya ile üreticiyi bitireceksiniz. Bunların yüzünden bakkal, kasap ve fırın kültürü de bitiyor. Bakkal bizim için çok önemliydi. Mahallede herkesi tanırdı. Sosyal yaşamın sigortasıydı. Bir zamanlar 80 bin bakkal vardı. Kentler büyüdü buna rağmen 30 bin bakkal bile yok şimdi. Siz bunların fırınlara yaptıklarını Abdullah Bey’e bir sorun size anlatsın, şaşkına dönersiniz…

 

 

 

Fırınlara ‘unu benden alacaksın’ baskısı yapılıyor

 

 

 

Başkan Ali Kopuz’un şaşkına dönersiniz dediği olayı İstanbul Ticaret Borsası ekmekle ilgili Meclis Üyesi Abdullah Çerman’a soruyoruz… Şu ilginç bilgileri veriyor:

 

“Başkan çok önemli bir noktaya değinmiş. Fırıncılarımızın birçoğu zincir marketlere ekmek veriyor. Eskiden yüzde 30-40 iskonto isterlerdi. Şimdi unu benden alacaksın diyorlar. Bu öyle bir noktaya geliyor ki, aynı zamanda un fabrikası olan bir fırıncıya kendi fabrikasından un alıp satıyorlar. Bu yetmiyor, ekmek yaparken kullanılan malzemeleri de benden alacaksın diyorlar. Hatta fırının ilaçlama yaptıracağı şirketi bile belirlemek istiyorlar. Böyle şey olur mu? Bu yüzden fırınlar kapanıyor.”

 

 

 

Malatya, EXPO’yu fırsata çevirebilir

 

 

 

Malatya ile ilgili yazılar ve programların her zaman reytingi yüksek olur. Hiç unutmuyorum en meşhur Malatyalı anketi yapmıştım. Ve rahmetli Şaban Taçyıldız birinci çıkmıştı. En çok okunan yazılardan biri olmuştu.

 

Şimdi yine bir Malatya yazısı ile karşınızdayım. Önce haberi verelim… Malatya Amsterdam’da 74'üncü EXPO Genel Kurulunda katılımcı ülkelerin oybirliğiyle dünya bahçelerine ev sahipliğinin yapılacağı EXPO 2028'i kazandı.

 

Ve hemen çalışmalar başladı. EXPO çerçevesinde birçok ülke Malatya'ya gelerek kendi botanik bahçelerini kuracak ve Malatya, milyonlarca yabancı turiste tarihini, kültürünü anlatacak. Güzel yemeklerini sunacak ve kayısı başta olmak üzere lezzetlerini tanıtacak.

 

Muhteşem bir adım. Şimdi diyeceksiniz çok sayıda kent EXPO aldı da ne oldu. Onları geçin. Malatya olumsuzlukların listesini şimdiden yapmış, dersler çıkarmış ve EXPO’yu fırsata çevirmeye karar vermiş.

 

Kararlılık Malatya Büyükşehir Belediye Başkanı Selahattin Gürkan’ın projeye çok inanması ile tamamlandı ve şu iddialı mesajlarla kamuoyuna yansıyor:

 

"EXPO ile birlikte Malatya; değil doğunun, değil Türkiye'nin, dünyanın parlayan yıldızı olacak. EXPO'ya yaklaşık 50 ülke katılacak, 2 milyon civarında ziyaretçi bekliyoruz."

 

Vali Hulusi Şahin ve Ticaret Sanayi Odasının desteği ile tüm kent EXPO’nun arkasında duracak hâle geliyor. Bunun ilk adımları şimdiden atılmış bile.

 

Daha önemlisi belediyede başta Genel Sekreter Cemal Noğan olmak üzere uluslararası projeler konusunda tecrübeli bir kadro bulunuyor. Bu kadro başkanın önderliğinde bu işi çok iyi yapar. Bunun ilk işaretlerini aldık bile.

 

Bir de Malatya’nın tüm dünyaya açılmış iş insanı potansiyelini harekete geçirmesi ile çok şey değişecek, başarısızlık ihtimali kesinlikle ortadan kalkacak.

 

Mesela bütün Türkiye’nin dünyadaki en yaygın markasının sahibi Vahap Küçük’ün tecrübeleri EXPO’ya çok şey katabilir. Yine dünyanın önde gelen bütün markaları ile iş birliği yapan, turizmde de attığı adımlarla ses getiren Ahmet Akbalık, EXPO’ya farklı pencereler açabilir.

 

Malatyalı iş insanlarının örgütü MİAD’ın Başkanı Yunus Akdaş’tan Yüksel Çengel’e, Naci Ekşi’den Aziz Yeniay’a, Erman Ilıcak’tan Ahmet Çalık’a çok sayıda vizyoner Malatyalı bu projeye destek verebilir.

 

Başkan Gürkan’ın da bu gücü arkasına alması çok şeyi değiştirir. Sadece Darendeliler bile çok büyük katkı yapabilir. Bildiğiniz gibi Adana Sanayi Odası Başkanı ve iş dünyasının önemli isimlerinden Zeki Kıvanç da Darendeli… Bu isimlerin Malatya’nın EXPO yolculuğuna katkı yapabilecekleri kesin.

 

Bu arada Malatya’nın da EXPO’da anlatacağı çok önemli mirasları var. Mesela suyu… Tam bu noktada Başkan Selahattin Gürkan’ın verdiği bilgilerini aktaralım:

 

. Malatya’nın suyu çok özel, içilebilir ve evlerde kullanılabilir.

 

. Malatya 7 bin yıllık tarihi ile dünyada birçok ilke imza attı.

 

. Arslantepe Höyüğü medeniyetin başladığı nokta. Göbeklitepe’nin bile önünü geçecek.

 

. Dünyanın en lezzetli kayısısı Malatya’da yetişiyor. Bunu bütün dünya tatma şansına sahip olacak. Sonrasında kayısı bir dünya markası olacak.

 

. Sanat Sokağı, müzeleri ve lezzetleri ile Malatya EXPO ile yıldız olacak.