Başaramayan gider

Dünyanın dev finans kurumları birbirlerinin ardı sıra milyarlarca dolar zarar açıklıyorlar. Aslında zarar da değil, varlık -veya sermaye- kaybı demek lazım, zira aktiflerinin bir kısmı buhar oluyor... "Zararın neresinden dönülse kârdır" denilebilir ama, zararın neresinde olduklarını bilemiyor dev bankalar. İşin finansal boyutları, nerede duracağı, Amerika'yı durgunluğa sürükleme ihtimali gibi konular önümüzdeki birkaç hafta hep konuşulacak, buna hazırlıklı olun. Piyasanın ateşi çıktı bir kere ve kuvvetli bir "sedatif" alıncaya kadar da yüksek ateş devam eder. Ortaya çıkan finansal karmaşa ve kayıp, bir gerçeği daha apaçık ortaya çıkardı. Daha doğrusu, aralarına katılmaya uğraştığımız gelişmiş toplumların bir gerçeğini gördük bu krizde: Eğer ortada bir zarar varsa, profesyonel anlamda bu zarara yol açanlar işlerini kaybederler. İsimleri, kariyerleri, geçmişteki başarıları ne olursa olsun... Citibank 18 milyar dolar zarar açıkladı, efsanevi Charles "Chuck" Prince koltuğunu kaybetti. Merrill Lynch'in 14 milyar dolar zararı, Stan O'Neal'ı uçuruverdi. Üstelik bu yöneticiler geçmiş yıllarda, bu zaratın kat kat fevkinde kârlar elde etmişler, şirketlerinin değerlerini katlamışlardı. Otokritik Gelişmiş ülkelerin "gelişmiş" olmalarında bu ödül-ceza sisteminin ve hatalardan ders çıkarabilmelerinin büyük payı var. Büyük yanlışlara tolerans göstermiyorlar; ortaya çıkan hatalarda hızlı biçimde sistematik öz eleştiri yapıp sebep-sonuç ilişkilerini kuruyorlar. Enron skandalı patladığında faturayı "en büyük beşten" birisi olan Andersen denetim firması ödedi ve silinip gitti. Ama diğer dört denetim firması sorumluluğu başkalarına yıkmak yerine hatalarını hızla tespit edip kendilerini rehabilite ettiler ve "en büyük dört" olarak, hiçbir güvenilirlik kaybı olmadan yollarına devam ettiler. Gelişmiş ülkeler son finansal krizde bir hayli zarar edecekler, şirketler değer kaybedecekler. Ama göreceksiniz ki toparlanmaları ve yeniden ivme kazanmaları da hızlı olacak. Zira hemen sebep-sonuç analizlerini yapacaklar, suçu başka yerde aramayacaklar, iş rehabilite edecekler. Bu ülkelerde kural çok net: Başarılıysan kalırsın, değilsen gidersin.