Huzur kaçınca...

Küresel piyasalarda taşlar bir kere yerinden oynayınca tekrar yerine oturması zaman alıyor. Üstelik kriz bu defa Amerika kaynaklı ve ABD ekonomi yönetiminde "hissedilen" bir panik havası hakim. Ağustos ayında kriz ilk defa uç verdiğinde "lokal bir problem" olarak yansıtıldı. Türev piyasalardaki hacim ve rakamsal büyüklükler tam olarak bilinmediği için de zararın boyutu tahmin edilemedi. FED, küçük faiz indirimleriyle herkesin sükunet bulacağı zannedildi. Ama dev bankalar dev zararlar açıklayınca işin hiç de göründüğü gibi olmadığı anlaşıldı. Her biri birer güven timsali olan bankaların, düşük faizin ürettiği 'tatlı' kârların cazibesine kapılıp aldıkları riskler ortaya dökülünce, küresel ekonominin huzuru kaçtı. FED'in geçen hafta başında aldığı şok ve kuvvetli faiz indirimi dahi insanları teskin etmedi. ABD Başkanı Bush'un açıkladığı 145 milyar dolarlık vergi indirimi paketi ise neredeyse vızıltı oldu. Zamanında Ekonomide çok yalın bir gerçek var: Finansal veya iktisadi bir problem oluştuğunda zamanında ve etkili tedbir alınamazsa, sonradan alınacak tedbirlerin hem boyutu çok büyük olur, hem de etkisi sınırlı kalır. Ağustosta daha sınırlı ama zamanında tedbir alamayan ABD yönetimi, şimdi 150 milyar dolarla müdahale ediyor ama nafile. Aslında zarar eden Amerikan ekonomisi gibi görülüyor ama orta vadede esas kaybeden dünyanın geri kalanı olacak. Büyük birader, ekonominin kayıplarını, Körfez ve Asya sermayesine yaslanarak telafi edecek. Etmeye başladı bile: Citigroup, Merrill Lynch gibi bankalar bilançolarındaki zararlara karşılık, hisselerinin cüz'i kısmını SWF denilen ülke fonlarına satarak kaynak tedarik ediyorlar. Ama daralan borçlanma ve yatırım piyasası, Amerika dışındaki ülkeleri biraz zorlayacak. Görünen o ki likidite krizi, zararlar tümüyle ortaya çıkmadan, yani dibe vurmadan sona ermeyecek. Türkiye bu kargaşadan güçlenerek de çıkabilir. Ama kısa vadede riskleri çok iyi tahlil etmek ve küresel ekonomide paranın -bir süreliğine de olsa- suyunu çekebileceğini gözönüne almak iyi olur.