Kuduz hastalığı nasıl bulaşır, ölümcül mü? Kuduz aşısı en geç ne zaman yapılmalı? Bu belirtilere dikkat!

Kuduz hastalığı, son dönemde ortaya çıkan vakalarla birlikte yeniden gündeme geldi. Kuduz, insanlarda ve birçok memeli hayvanda aşı ile önlenebilmesine karşın hala ölüme neden olurken, kuduz hastalığının tedavisinin nasıl yapıldığı merak ediliyor. Uzmanlar ise kuduzdan korunma yolları konusunda her fırsatta uyarı yapıyor. Peki, kuduz nasıl bulaşır? Kuduz tanısı nasıl konur? Kuduz aşısı kimlere ve en geç ne zaman yapılmalı? İşte kuduz hastalığı ve tedavisi hakkında merak edilenler…

Bitlis’in Adilcevaz ilçesinde başıboş köpek tarafından ısırılan çocuklara kuduz teşhisinin konulmasının ardından kuduz belirtileri araştırmaya başlandı. Türkiye’yi korkutan kuduz vakaları sonrası kuduz belirtileri, kuduz tedavisi, insan kuduz olursa ne olur, kuduz olan insan ölür mü gibi konular sıklıkla araştırılanlar arasına girdi. İşte konuyla ilgili detaylar…

KUDUZ NEDİR?

Kuduz, insan ve memeli hayvanların çoğunda ensefalit tablosu meydana getiren viral, zoonotik bir hastalıktır. Tüm sıcakkanlı hayvanlar kuduz virüsü ile enfekte olabilirler, ancak hayvanlar kuduz virüsüne karşı aynı oranda hassas değildirler. Aynı zamanda temas sonrası bulaştırma riski açısından da türler arasında fark bulunur. Örneğin kuduz kurt, tilki ve çakal teması en yüksek riskli grubu oluştururken, köpek teması kuduz riski bakımından orta risk gruplarında yer alır. Ancak köpekler, hala dünyanın pek çok bölgesinde özellikle gelişmekte olan ülkelerde kuduzun bulaşmasındaki en önemli aracılardır.

KUDUZ NASIL BULAŞIR?

Kuduz bir hayvanın, ısırması veya tırmalaması, salyasının sıyrık veya çatlak deriye, göz, ağız ve burna temas etmesi, etinin ve sütünün çiğ olarak tüketilmesi ile hastalık bulaşır.

KUDUZ HANGİ HAYVANLARDA GÖRÜLÜR?

Ülkemizde kuduza yakalanma ihtimali olan hayvan türleri; köpek, kedi, sığır, koyun, keçi, at, eşek gibi evcil hayvanlar ile birlikte kurt, tilki, çakal, domuz, ayı, sansar, kokarca, gelincik gibi yabani hayvanlardır. Ülkemizde ve dünyada bugünkü verilerle fare, sıçan, sincap, hamster, kobay, gerbil, tavşan ve yabani tavşan ısırıklarında insana kuduz geçişi gösterilmemiştir. Bu nedenle hayvan sağlığı ile ilgili kurumlar özel bir veri bildirmedikçe, bu tür hayvan ısırıklarında profilaksi gerekmez. Ülkemizde son 20 yıl değerlendirildiğinde kuduz olan hayvanların %90.17’sinin evcil hayvanlar olduğu ve ilk sırayı %43.62 ile köpeklerin aldığı görülür.

KUDUZUN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Hayvanlarda kuduz belirtileri, hayvanın huyunda veya hareketlerinde değişimler, korkaklık, sinirlilik ve saldırganlık şeklinde görülebilir. Hayvanda genellikle şiddetli ısırma isteği bulunur. Vücudunda felçler, yutkunma güçlüğü, salya akması, kasılmalar görülebilir. Bu belirtileri gösteren hayvanlardan uzak durulmalı ve en kısa sürede il/ilçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine haber verilmelidir.
İnsanlarda kuduz belirtileri, ısırılan vücut bölgesinde duyu değişikliği, felç, yutma güçlüğü, sudan korkma, bilinç kaybı, kasılmalar, kaygı bozukluklarıdır.

İnsanlarda kuduz belirtileri ise ısırılan vücut bölgesinde duyu değişikliği, parezi veya paralizi (Felç), yutma güçlüğü, sudan korkma, bilinç kaybı, kasılmalar, kaygı bozuklukları olarak sıralanabilir.

KUDUZ TANISI NASIL KONUR?

Kuduz hastalığının kesin tanısı laboratuvar teşhisiyle konulmaktadır.

KUDUZUN TEDAVİSİ VAR MI?

Kuduz, kliniği geliştikten sonra ölümle sonuçlanan bir hastalık olup hastalığın tedavisi bulunmamaktadır. Ancak belirtilen kuduz bulaşma yollarından birine maruz kalınmışsa kuduzu önlemek amacıyla kişi sağlık kuruluşuna mutlaka müracaat etmelidir. Sağlık kuruluşunda planlanan kuduz aşısı gibi önleyici uygulamalarla kuduzun önlenebildiği unutulmamalıdır.

KUDUZDAN KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALI?

-Kuduz ölümle sonuçlanan bir hastalık olduğundan korunma yaklaşımları hayat kurtarıcıdır. Bu nedenle yara veya ısırık bölgesi vakit kaybedilmeden bol su ve sabunla iyice yıkanmalı. Göz, ağız veya burun kuduz riskli temasa maruz kaldıysa bol su ile yıkanmalı.

-En kısa sürede sağlık kuruluşuna müracaat edilmeli, hekimin düzenleyeceği aşılama programı aksatılmadan uygulanmalı. Evcil hayvanlar kontrol altında tutulmalı, özellikle geceleri serbest bırakılmamalı.

-Kedi ve köpeklere her yıl mutlaka kuduz aşısı yaptırılmalı.

-Çevrede hasta, garip davranış sergileyen veya ölmüş hayvanların görülmesi halinde bunlara yaklaşılmamalı ve ilgili yerler haberdar edilmeli.

-Kuduz riski olan hayvanlarla sık temas eden kişilere temas öncesi aşılama, kuduz riskli teması olanlara da hekim değerlendirmesine göre temas sonrası kuduz aşılaması uygulanmalı.

KUDUZ AŞISI KİMLERE, NE ZAMAN YAPILIR?

Kuduz aşısı kuduz riskli temasa maruz kalmış çocuk ve hamile dahil herkese yapılır. Kuduz aşılaması devam eden kişi, yeni bir temasa maruz kalırsa ne yapılır? Kuduz riskli temas sonrası aşılaması devam eden kişi bu sırada yeni bir riskli teması olmuşsa aşılama şeması aynı şekilde sürdürülür.

Kuduz araştırma laboratuvarı, kuduz aşısı üretiminde çalışanlar gibi kuduz açısından yüksek riskli işlerde çalışanlara, veteriner hekimler, hayvan bakıcıları, hayvan barınaklarında çalışan personel, mağara keşfi konusunda çalışanlar ve yarasa kolonileri üzerinde çalışanlar ve kuduz riski olan hayvanlarla sık temas eden yüksek risk taşıyan kişilere, yaban hayat ile temas riski yüksek olan doğa sporları yapanlara, köpek kuduzunun yüksek olduğu ve kuduz riskli temas halinde uygun tıbbi yaklaşımın verilemeyeceği bölgelere seyahat edenlere temas öncesi aşı yapılmalı.

KUDUZ AŞISI UYGULANMASI GEREKTİREN DURUMLAR

Köpek, kedi, sığır gibi kuduza yakalanma ihtimali olan hayvanların ısırıkları, yeri ne olursa olsun kuduz için risk oluşturur. Isırık dışında kuduz olma ihtimali bulunan hayvanın tırmalaması, salya, tükürük, hayvanlara ağız yoluyla verilen canlı aşı yemleri gibi mikroplu olabilecek materyalin, vücuttaki açık yara ve ağız, burnun içi, mide ve bağırsak gibi alanlarını döşeyen zar tipi temas da risk oluşturur. Kuduz riskli temas sonrası aşılamaya olabildiğince erken başlanmalı.

Kuduzda kuluçka süresi çok değişken olduğundan, kuduz riskli temas sonrası aradan geçen süreye bakılmaksızın temas kategorize edilerek uygun aşılamaya başlanmalı. Doktor tarafından belirlenen takvime uyularak kuduz aşıları gününde yaptırılmalı.

KUDUZ AŞISI UYGULAMASI GEREKTİRMEYEN DURUMLAR

Türkiye'de ve dünyada bugünkü verilerle fare, sıçan, sincap, hamster, kobay, gerbil, tavşan, yabani tavşan ısırıklarında insana kuduz geçişi gösterilmemiştir.

Yılan, kertenkele, kaplumbağa tarafından ısırılma, kümes hayvanları ısırıkları, sağlam derinin yalanması, hayvana dokunma veya besleme, bilinen ve halen sağlam bir kedi veya köpek tarafından 10 günden daha önce ısırılma veya temas, daha sonra kuduz olduğu anlaşılan bir hayvanı besleme, kan, süt, idrar ve feçesiyle sağlam derisinin temas etmiş olması, pişmiş etinin yenmesi, kaynatılmış sütünün içilmesi veya bu sütle yapılan süt ürünlerinin tüketilmesi durumunda ayrıca kuduz hastasına rutin bakım yapan sağlık personeline riskli teması olmadıkça kuduz aşısı yapılmasına gerek yoktur.