İsa Karakaş

Sosyal güvenlik sistemimizde 18 yaşını doldurmadan başlayan bireylerin emeklilik süreçleri, statü ve tabi olunan kanuna göre farklılıklar içermektedir.

Bu sene 5 Haziran Perşembe günü Kurban Bayramının arife gününe denk geldi. 6 Haziran 2025 Cuma günü Kurban Bayramın ilk gününü idrak ettik. Bayramın son günü ise geçtiğimiz 9 Haziran Pazartesi gününe tekabül etti.

Ülkemizin sosyal güvenlik sistemi, primli sisteme dayalı, çalışanların statülerine göre çoklu teşkilat esas alınarak tesis edilmiştir. 2006 yılında bu çoklu yapı SGK adı altında tekli bir teşkilata dönüştürülmüştür. Sistem başlangıçta bilimsel objektif sağlam temellere göre kurgulanmıştır. Hatta 2. Dünya Savaşı sonrasında faaliyete geçirilen İşçi Sigortaları İdaresi (SSK) için Milletlerarası Çalışma Teşkilatından uzmanlar getirilerek sistem tüm yönleriyle gözden geçirilmiştir. 1950’li yıllarda işçiler (SSK’lılar) için emeklilik yaş şartı 60, Bağ-Kur’lular için başlangıçta cinsiyete göre 55-60 ve memurlar için genel olarak 55 olarak kurgulanmıştı. Bu dönemde SSK ile diğer kurumlar hep gelir fazlası vermiştir. Keza emeklilik şartları kohort bazında adil ve sürdürülebilir bir şekilde belirlenmiştir.

İşçilere, gazetecilere ve gemi adamlarına ödenen daha yüksek ücretler yerine, ücretlerinin asgari ücret olarak bordrolara yansıtılması kayıtlı kayıt dışılık çeşitlerinden birini teşkil etmektedir.

İşçi ile işveren arasında çalışma ilişkisinden doğan tüm hak ve yükümlülükler İş Kanunda tanzim edilmiştir. İşçi sadece çalışırken değil aynı zamanda işten ayrılırken de işverenin ifa etmesi gereken yükümlülükleri bulunmaktadır.

Bağ-Kur’un kuruluşundan itibaren Bağ-Kur sigortalılığı hep sorunlu olmuştur. Bağ-Kur SSK ve Emekli Sandığı gibi hiçbir zaman sağlıklı işlememiştir. Âdeta ölü doğmuştur. Bağ-Kur’un SGK’ya devri de başta esnaf sanatkâr ile diğer küçük işletme sahipleri ile ortakları için tam anlamıyla çözüm olmamıştır. Zira Bağ-Kur’luların emekliliği için öngörülen prim ödeme gün sayısı SSK’lara çok yüksek.

Mayıs ayı çalışanlar açısından en uzun aylardan biridir. Bu ayın takvim itibarıyla 31 günden ibaret olmasının yanı sıra 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü ile 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’nın resmî tatil olması sebebiyle işçilerin ücret ödemeleri, SGK bildirimi ve fazla mesai uygulamalarında bazı özel durumlar söz konusudur. Zira ülkemizde 2009 yılından beri 1 Mayıs günü, Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanuna göre resm3i tatil olarak hukuk sistemimizde yerini almış ve ülke genelinde kutlanmaktadır. 

Anayasa gereğince tüm vatandaşlarımıza sosyal güvence sağlamak üzere kurulan Sosyal Güvenlik Kurumu, sigortalılara yaşlılık, malullük, geçici ve sürekli iş göremezlik geliri, engelli aylığı, vazife malullüğü gibi değişik aylık ve gelir bağlamaktadır.

2024-2026 dönemini kapsayan OVP/Orta Vadeli Plan 6.09.2023 günü Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konmuştu. Bu planda Otomatik Katılım Sisteminin (OKS) işverenlerin de katkısı ile 2. basamak emeklilik sistemine dönüşeceği Tamamlayıcı Emeklilik Sisteminin (TES) kurulması öngörülmüştür. Mezkûr OVP’de TES’in en geç 2024 4. Çeyrekte hayata geçirilmesi takvimlendirilmişti. Ancak aradan 1 yıl geçmeden OVP revize edilerek 5 Eylül 2024 tarihinde yeniden Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konmuştur.

TÜİK’in son verilerine göre Türkiye'de yaşlı nüfus olarak kabul edilen 65 ve daha yukarı yaştaki nüfus, 2019 yılında 7 milyon 550 bin 727 kişi iken son beş yılda %20,7 artarak 2024 yılında 9 milyon 112 bin 298 kişi oldu. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı ise 2019 yılında %9,1 iken, 2024 yılında %10,6'ya yükseldi.

Emeklilikte Yaşa Takılanlar uzun mücadele ve hak aramaları neticesinde ancak 24 yıl sonra bekledikleri müktesep haklarına kavuştular. Kısmi EYT ve 5000 günle EYT bekleyenlerle ilgili ise henüz hiçbir gelişme olmadı.

Ülkemizde önemli oranda engelli vatandaşlarımız bulunmaktadır. Engellilik durumu nedeniyle bu vatandaşlarımız dezavantajlı grupta yer aldıklarından gerek işe girmede gerekse sosyal hayatlarında diğer bireylere göre çoğu zaman zorluklarla karşılaşmaktadır.

Başlığı okuyunca şaşırdığınızı görür gibiyim. Ancak bu başlığımızda bir abartı yok. Neden mi? Gelin birlikte değerlendirelim…

Özellikle emeklilik planlaması yapan okuyucularımızın en çok merak ettiği konulardan biri de yeni yılda kıdem tazminatı üst sınırının ne kadar yükseleceği hakkındadır.

Bu sene 5 Haziran Perşembe günü Kurban Bayramının arife günüdür. 6 Haziran 2025 Cuma ise Bayramın ilk gününe denk gelmektedir.

Milyonlarca memur ve memur emeklisinin gözü kulağı temmuzda maaşlara yapılacak güncellemede. Zira son dönemlerde üst üste enflasyonun altında güncellemelerle karşı karşıya kaldılar. Dolayısıyla temmuzda yine enflasyonun altında bir güncellemeyle karşı karşıya kalma endişesi taşımaktadırlar.

Milyonlarca emeklinin gözü kulağı maaşlara yapılacak zamda. SGK mevzuatı gereğince emeklilerin gelir ve aylıklarının, her yılın ocak ödeme tarihlerinden geçerli olmak üzere, bir önceki 6 aylık döneme göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan en son temel yıllı tüketici fiyatları genel indeksindeki değişim oranı (TÜFE) kadar artırılarak belirlenmesi gerekmektedir. Bu belirleme şekli hem kendi çalışmalarından dolayı maaş alan emekliler hem de ölen sigortalıların hak sahiplerine bağlanmış olan aylık ve gelirler için geçerli bulunmaktadır.

Fiilî Hizmet Süresi Zammı (FHSZ) olarak yer alan uygulama halk arasında yıpranma olarak bilinmektedir. Daha önceden SSK ve Emekli Sandığı uygulamasında olduğu gibi SGK uygulamasında da yıpratıcı işlerde çalışanların hem primleri artırılarak hem de yaşı düşürülerek emeklilikte avantajlı olmakta ve diğer çalışanlara göre daha erken emekli olmaları söz konusu olmaktadır.

TÜİK’in en son verilerine göre istihdam edilenlerin sayısı 2025 yılı mart ayında bir önceki aya göre 391 bin kişi artarak 32 milyon 597 bin kişi, istihdam oranı ise 0,6 puan artarak %49,2 oldu. Bu oran erkeklerde %66,9 iken kadınlarda %31,9 olarak gerçekleşti. Bu bağlamda hükûmetin kadın istihdamını artırmak için son dönemlerde hayata geçirdiği teşvik ve düzenlemelere karşın kadın istihdamı hâlen istenen seviyelerin çok gerisinde bulunmaktadır. Özellikle çalışan annelerin aile ve iş dengesini sağlamaları çok güç olmaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan normal emeklilik için başta yaş şartı olmak üzere sigortalılık süresi ve prim şartlarının ikmal edilmiş olması gerekmektedir.