Prof. Dr. Emre Alkin

2025 yılına öyle bir hızla başladık ki, fark etmeden şubat ayının ortasına gelmişiz bile. Birçok kişi 2025'i tüm zamanların en zor yılı olarak tanımlarken, yılın ikinci yarısı için bir umut tutmaya devam edenler de var. Ben de onlardan biriyim.

"Dünya tarihine bakıldığında gücün illaki akıl ve adalet anlamına gelmediğini öğrendik" diyor Harari yeni kitabında. NEXUS isimli kitabın ilk sayfası bu tespitle başlıyor. "Gücü yanlış kullandıkça insanlık kendini yok etmeye devam ediyor" diyerek çok önemli bir konuya parmak basıyor:

Dünya tarihi savaşlar, çatışmalar ve gerginliklerle dolu. Peki, eğer bu çatışmalar hiç olmasaydı, dünya nasıl bir yer olurdu, hiç düşündünüz mü? Mutlaka düşünmüş olmalısınız. Maalesef hepimizin "doğrusu bu" dediğimiz meselelerde bile rakamsal bazı örnekler verince kaale alınır oluyorsunuz.

Mars'a astronot göndereceğiz...

Günlük iş trafiğinden kafamı kaldırıp gelişmelere odaklandığımda daha önceki raporlarda arz ettiğim ihtimallerin yavaş yavaş elle tutulur hâle geldiğini görüyorum... 

ABD resmî rakamları 2020-2024 yılları arasında mevsimsellikten arındırılmış olarak en yüksek artış gösteren grupları şu şekilde sıralamış:

Javier Milei aslında olağanüstü, harikulade bir şey gerçekleştirmedi. Sadece gerekli olanı yaptı. Demek ki gerekli olanı yapmak için lider iradesi gerekiyor. Gelişmekte olan ülkelerin bir türlü gelişmiş hâle gelememelerinin sebebi de bu. Liderin olması gerekeni yapmasından çok "bu kadarı yeter" demesi. 

Yeni yıldan önceki son makalem olduğu için, 2025 yılındaki riskleri sizlere bir kez daha hatırlatmak istiyorum: Sıcak çatışmaların artması ve kalıcı krizler: Fazla detay vermeye gerek yok zaten şu an tamamen içinde yaşıyoruz, Trump'ın gelmesiyle beraber bitmesi beklenen bazı çatışmalar var ancak Suriye gibi daha da çetrefilleşecek meseleler olduğunu unutmayalım. Buradan hareketle 2025 yılının sıcak çatışmalar ve çabucak alevlenecek gerginlikler çerçevesinde zorlu geçeceğini söyleyebilirim.

Son zamanlarda sosyal medyada "Uzaylılar var, bazı hükûmetler bunu biliyor ama açıklamıyor, yakında her şey ortaya çıkacak" gibi çok sayıda paylaşım görüyorum. Gerçekten de evren bu kadar genişse, nasıl yalnız olabiliriz ki? Ancak kendime "Neden şimdi?" diye sormaktan da edemiyorum. Gerçekten nükleer yok oluşun eşiğinde miyiz? Ya da uzaylılar bizi kendimizden kurtarmaya mı geliyor? Bu sorular insanı gülümsetse de biraz ağızda acı tat bırakıyor.

Her zaman tekrar ettiğim gibi “bilgisayar ne kadar büyük ve kapasiteli olursa olsun, yanlış veri yüklersen yanlış sonuç çıkar...” Gerçi ben demedim bunu, Stephen Hawking söylemiş. Bugün Suriye ile ilgili değerlendirmelerin uçuk kaçık olması da aynı sebebe dayanıyor. Doğru bildiğimiz yanlışlar var Suriye konusunda önce bunları anlatmak lazım.

Merkantilizm geri mi dönüyor bilemem ama, "çok satarım az alırım" şeklinde bir ticaret politikasını benimseyen azımsanmayacak kadar çok insan var. Hâlbuki dış ticaret teorisi bunun yanlışlığını birçok örnekle anlatır.

Sanıyorum akademinin ilk yıllarından beri enflasyon meselesiyle uğraşıyorum. Şöyle bir geriye dönüp bakınca 1990’lar boyunca Türkiye’de ve diğer gelişen ülkelerde enflasyonla mücadele adına neler yaptıklarına şahit oldum. Annemin hastalığı sebebiyle tam 1982-1994 boyunca birkaç aydan fazla kalmak zorunda olduğum İngiltere, sonra çeşitli görevler sebebiyle Latin Amerika, MENA, Uzak Doğu, Türk Cumhuriyetleri, Kafkaslar ve Rusya ziyaretlerim sıklaştı.

Gelişen ülkelerin belki de başına gelmiş en kötü gelişme sadece ara eleman yetersizliği değil, elemanların işi yapacak bilgi ve deneyimden eksik kalmış olmaları. 

Herkes birbirine şunu soruyor: "Nasıl oldu da ABD halkı Trump'a oy verdi?" Bu sorunun cevabı her ülkede aşağı yukarı birbirine benzeyen argümanlarla verilse de, bu konuda yapılmış bir çalışmayı son derece başarılı buldum.

Geçenlerde ABD seçimleri öncesinde strateji ve diplomasi uzmanlarıyla bir araya geldim. Biliyorsunuz “diplomasinin bittiği yer harp” derler. Hatta Winston Churchill “jaw jaw is better than war war” diyerek perçinlemiştir bu sözü. Yani çene çalmak savaşmaktan iyidir.

Eskiden Türkiye'de sürekli tekrarlanan bir anekdot vardı. Her ne kadar şaka gibi algılansa da içinde çok ciddi gerçeklik payı olan bir yaklaşımdı aslında. Amerikalılar, Almanlar ve Türkler arasındaki farkı anlatırdı. Bu üçlemenin sonunda Türkler yerine Balkanlar, Latin Amerika veya MENA ülkelerinden birini de koysanız şaşmaz bir şekilde içine oturabilir. Ancak Türk olduğum için Türkiye örneği ile yola devam edeceğim... 

Güncel yazıların yanında, bugün başımıza gelenlerin sebeplerini doğru anlamak için zaman zaman tarihsel çalışmalar yapmak önemli. Geçmişten kopuk değerlendirmeler ve bugünün şartlarıyla geçmişi yargılayan bakış açısı ile doğru bir istikamete gideceğimize inanmıyorum. Dolayısıyla, bu haftaki yazımda "Soğuk Savaş Dönemi"ni analiz etmek istedim...

Nobel ekonomi ödülü bu yıl, aynı çalışmaya imza atmış üç değerli akademisyene verildi. Özetle coğrafyanın, kitleleri yöneten kurumların ortaya çıkarılma felsefesinin kalkınma ve diğer unsurlara doğrudan doğruya etki ettiğini anlatan bir çalışmaydı. 

Bazı ülkelerde enflasyonun çok yüksek olması sebebiyle basılmış en büyük banknotun anlamsız hâle gelmesi sebebiyle, Merkez Bankaları kamuoyu baskısı altındalar. Kimileri “yüksek meblağlı banknot enflasyon oluşturur” derken benim gibi ekonomistler “alakası yok ama yüksek enflasyonun varlığının itirafı olabilir” diyor. Bu arada İsviçre gibi dünyanın en değerli ve büyük banknotuna sahip olan ülkeler var. Ayrıca enflasyon da düşük seviyelerde.

Kerem Alkin Hoca'nın dede olması sebebiyle Barcelona'ya yaptığımız nezaket ziyareti bitince inanın üzüldüm. Yeni doğum yapan yeğenimiz Alara 9 yıldır Barcelona'da yaşıyor. Karı koca neden buradan vazgeçmediklerini anlamak kolay. Sadece basit bir örnekle anlatayım.