Bilim kurgu gibi… Yapay Zeka, veri ve E-mobilite: Türkiye nereye koşuyor?

Sevgili okuyucular, şu yapay zeka (YZ), veri yönetimi ve e-mobilite lafları artık her yerde! Sanki yarın sabah uyanınca arabalar kendi kendine uçacak, trafik diye bir şey kalmayacak, şarj istasyonları masal olacak.

• Verimlilik artışı: Menzil %20+ uzar, emisyon düşer (yeşil dönüşüm)
• Maliyet düşüşü: Fren balataları %50 az aşınır, bakım masrafı iner. Paralar cebimizde kalır.
• Paylaşım ekosistemi ile: Filo araçları (taksi, otobüs) birbirini şarj eder, trafik tıkanıklığını azaltır.

Özetle ezberler bozulur… Daha neler neler. Hayır efendim, o kadar basit değil! Bu üçü birleşince hayatı kolaylaştıracak, doğru kolaylaştırıyor da.
Mesela… YZ trafik optimize ediyor, veri bataryayı yönetiyor, e-mobilite yeşili hızlandırıyor. Bunlar yüksek teknolojinin nimetleri ama bir yığın riski de kucağımıza bırakacak.

Doğrusu merak ettim, İstanbul Fuar Merkezi’ne gittim. Yerli yabancı çok sayıda firma ve bilim adamı ayağımıza gelmiş. Fırsat bu fırsat. Konuyu daha iyi anlamak ve anlatabilmek için panelere katıldım, yerli yabancı bilim adamlarıyla konuştum. Aklıma gelen her şeyi Dr. Adem Kayar, Prf. Dr. Batuhan Kocaoğlu,
Dr. Alperen Dülge ve Cem Tokbay’a Digital ve Sürdürülebilir Gelecek Derneği DİSÜDER üyelerine sordum.
Size tespitlerimi dosdoğru anlatayım:

Yapay zekada neredeyiz? Dahası dünyadaki 15 trilyon dolarlık YP pastasından Türkiye’nin aldığı pay ne? Türkiye bu trene bindi mi yoksa bindi de bazılarının iddia ettiği gibi son vagonda mı?

YAPAY ZEKADA NEREDEYİZ?

Önce şu YZ meselesi. Dünya 2025'te 15 trilyon dolarlık pastayı paylaşıyor, ABD-Çin kapışıyor, bizde? Kamu sektörü İsviçre'yi geçmiş, 2. sıradayız! Ama, 36 ülke arasında 31'yiz. Bu arada top 20 diyenler de var.
Güzel olan şu ki; gençlerimiz ilgili. Sahadaki kurumlar ve bireyler üretken YZ'yi adeta yutuyoruz.
Bu en büyük avantajımız.
Ancak konuya objektif yaklaşanların kanaati şu: AB etik kurallardan dem vuruyor, Çin veri dağlarında yüzerken biz altyapı diye ağlıyoruz.
İşin can alıcı tarafı ise; Eğitim reformu şart, bunu yapmazsak, bu iş lafta kalır ve hayal denizinden öteye geçemeyiz! Tavsiyesi.

VERİ PAZARI: 103 MİLYAR DOLAR

Ancak veri yönetimi? Kaosun efendisi! Büyük veri pazarı 103 milyar dolara koşuyor, Türkiye'de bu rakam 2022'de 477 milyondu, şimdi bulutla %13 büyüyor.
Navsoft, Deka gibi firmalar %50 dönüşüm sağlıyor, KVKK ile GDPR'ye göz kırpıyoruz. Ama küresel haritadaki yerimiz orta sıra, gerçek şu ki; veri merkezleri artsa da kalite düşük.
Finans, sağlık, perakende veri yığıyor, pandemi bulutu hızlandırdı.
Oysa Çin hacimde, ABD araçta önde; biz? Erişimde tökezliyoruz.
Bize ne lazım? Uzmanlar diyor ki: Süper bilgisayar, hiper veri merkezi lazım!

TOGG GURURUMUZ

E-mobiliteye gelince, işte parlayan yıldız! Küresel pazar 377 milyar dolar, Çin %60'ını yutuyor. Biz Avrupa'da 4'üz.
Gururumuz Togg ihracat seferberliği başlattı, şarj istasyonları 31 bine dayandı, %30 pazar payı hedef. Ama altyapı yamalı bohça, ÖTV vergileri yavaşlatıyor. BYD ithalatı, yerli batarya derken ümit var ama Çin'in hakimiyetine yetişmek hayal!
Togg 1 milyon km veri topluyor. 2030'a 1,3 milyon EV, GSYİH'ye %5 katkı mümkün. Ama yetmez!
Yine de ümitliyiz.
Türkiye, Ulusal Plan kamu veri alanı kuruyor, Arya-AI lojistikte, HAVELSAN MAIN'de rol oynuyor. TRAI Zirvesi tartışıyor. Bunlar güzel gelişmeler.

TÜRKİYE AVRUPA'DA IŞILDIYOR

Sonuç mu? Türkiye orta üstte, e-mobilitede Avrupa'da ışıldıyor, YZ'de kamuyla idare ediyor. Liderlik için yatırım hamlesi şart (yatırım 40 milyar dolar olmalı ki küresel hedefe yetişin), bunun için “yasa gerekebilir” diyorlar. Bu alanda 393 girişimden söz ediliyor, rekabete hazır olun deniliyor! Bu yolla ancak 2053’te hedefe varılır, aksi takdirde hayali kral oluruz. Haydi Türkiye, gazla değil akılla koş!

Gelecek: bizim. Türkiye'de SDÜ'nün projesi, hareket halindeyken %90 verimle V2V benzeri sistem geliştiriyor; TÜBİTAK destekli! 2030'a kadar V2G (araçtan şebekeye) ve V2V entegre olacak. JAXA gibi kurumlar uzaydan mikrodalga transferi planlıyor, ama V2V için ISO standartları siber güvenlik şart.

FRANSA TEST AŞAMASINDA

Geleceğin Otomobili: yenilenebilir enerjiye ihtiyaç duymadan, sadece kinetik enerjisiyle kendini şarj etmesi ve seyir halindeyken önündeki, arkasındaki, yanındaki araçlara enerji aktaran araçlara mı dönüşecek? Bu mümkün mü? Mevcut durum ne?
Bu, şimdilik bilim kurgu gibi duruyor ama yüksek teknolojilerle o noktaya adım adım yaklaşıyoruz. Fransa testleri çoktan başlatmış, hatta modelleştirmiş, Türkiye'de Togg ve Orge Enerji V2G test ediyor ama?

RİSKLER? DAĞ GİBİ…

Riskler? Güvenlik: Hack riski (siber saldırı), siper güvenlik alanında şifreleri göz (iris okuma) ve ses ile kötü niyetliler tüm şifrelerinizi ele geçirebilirler. Ayrıca elektromanyetik radyasyon (sağlık etkisi). Neyse… Gizlilik federatif öğrenmeyle, enerji model sıkıştırmayla çözülür ama siber saldırı, batarya madeni, şebeke çöküşü cabası. E-mobilite "yeşil" değil, "daha az kirli"; yenilenebilir enerji şart!

Geleceğin otomobili kinetik enerjiyi akıllıca kullanacak, kendini kısmen şarj edecek, kablosuz V2V ile "enerji paylaşımı" yapacak. Ama "yenilenebilir enerjiye ihtiyaç duymayacak" demek abartı: Fizik kuralları sonsuz enerjiyi engelliyor; hala şebeke veya güneş şart.
2030'a kadar %50 EV'lerde standart olabilir, ama tam geçiş için kuantum bataryalar veya uzay enerjisi bekleniyor.