Çalıştıkça maaş artırılarak SGK sistemi güçlendirilecek!

Önümüzdeki 3 yıllık iktisadi hayatımızı şekillendirecek OVP/Orta Vadeli Program geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz tarafından açıklandı. Program 6/09/2023 günü Resmî Gazete’de yayımlandı.

Programda sosyal güvenlik ve emeklilikle ilgili önemli düzenlemelerden tamamlayıcı uzun süreli bakım sigortasının önemini ve nasıl uygulanabileceğini önceki yazılarımızda izah etmiştik.

 

Bu yazımızda sosyal güvenlikle ilgili anılan programda yer alan; “Sosyal güvenlik sisteminde kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi önceleyen düzenlemelerin hayata geçirilerek sistemin mali sürdürülebilirliğinin güçlendirilmesi” konusu irdelenmiştir.

Mevcut düzenlemede asgari ücretli ve diğer düşük ücret üzerinden sigortalı gösterilenlerin belirli durumlarda çalıştıkça emekli aylıklarının, artma yerine azaldığı maalesef bilinen bir gerçektir.

 

Bu nedenle emeklilik için yaş dışında diğer şartları yerine getiren çok sayıda sigortalı sosyal güvenlik sisteminden çıkmakta ya da kayıt dışı çalışmaktadır.

 

EYT kapsamında bulunan SSK’lı ve Bağ-Kur’lulardan şartları tutanlar ise bu sene başvuruların mart ayı itibarıyla başlamasıyla birlikte günümüze kadar 2 milyona yakın kişinin SGK’ya emeklilik için müracaatı tamamlanmıştır. Bu sayının yıl sonu itibarıyla 2 milyon 250 bin kişiyi bulması beklemektedir. 2024 yılında ise yüksek enflasyona bağlı olarak emeklilik başvurularını erteleyen EYT’lilerin çoğunun emekli olması beklenmektedir.

 

Bu durumda sistemden çıkışlar hızla artarken girişler yavaş artmaktadır. Hâl böyle iken Kurumun aktüeryal dengesi daha da bozulmaktadır.

SSK emeklilik aylığı genel olarak = Ortalama aylık kazanç x aylık bağlama oranı formülü ile hesaplanmaktadır. Bu formülde özelikle ABO diye tabir edilen Aylık Bağlama Oranları büyük önem taşımaktadır. Keza 1. sosyal güvenlik reformundan sonra düşürülen oranlar 2. sosyal güvenlik reformunda daha düşürülmüştür. Hâl böyle iken özellikle 2008 yılından itibaren çalışmalar belirli hâllerde özellikle asgari ücret ve bu ücrete yakın komşu ücret üzerinden SGK’ya bildirilenlerin maaşlarına pek olumlu yansımamaktadır. Hâl böyle olunca bu durumdan en etkilenen EYT’liler sistemden gözü kapalı çıkış yapmaktadır.

 

Belirtilen durum hem SGK’nın hem de çalışanın zararına sebep olmaktadır. Zira bu durumda SGK her ay alacağı primden mahrum olduğu gibi emeklilik maaşı ödemesi de yapmak zorunda kalmaktadır.

 

Oysaki bu durum tersine çevrilmiş olsa emekliliği gelenler bile çalıştıkça emekli aylıkları artacağından sistemde daha uzun süre kalacaklardır.

Özellikle SSK (4/1-a) ve Bağ-Kur (4/1-b) sigortalılarının çalıştıkça yüksek emekli maaşı alması yönünde yasal bir düzenleme yapılması milyonlarca çalışanın en büyük beklentisi hâline gelmiştir.

 

Mevcut emeklilik hesaplamalarında genel olarak sigortalı çalışmaya başlanan tarih ve yasal değişikliklerin yapıldığı andaki sigortalılık süresi önem taşımaktadır.

 

Yapılan hesaplamada üç farklı dönem dikkate alınmaktadır. Hesaplamada dikkate alınan üç dönem arasında hem aylık bağlama oranı hem de gayrisafi yurt içi hâsıla gelişme hızının dikkate alınması bakımından ciddi farklar bulunmaktadır. 

Orta Vadeli Programda sosyal güvenlikle ilgili yer alan hedefler arasında; emeklilik sisteminden erken çıkışı önlemek ve sistemden ortalama çıkış yaşının yükseltilmesi için sigortalıların çalışmasını teşvik etmek amacıyla emeklilik parametrelerinin gözden geçirilmesi öngörülmektedir.

 

Bu bağlamda anılan programda yer alan sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği OVP gereğince 2024 3. çeyrek sonuna kadar yani en geç 2023 Eylül ayına kadar emekli aylığı hesaplamalarında kullanılan parametreler istihdamda kalmayı teşvik eden ve çalışma süresi uzadıkça emekli aylığını artıracak şekilde düzenlenecektir.

 

Söz konusu düzenlemenin yürürlüğe girmesi hâlinde her şeyden önce SGK’nın 2022 yılı aralık ayında aktif/pasif oranı 2,01’dir. Bu oranın 2023 yılında EYT düzenlemesi ile birlikte hızla 1,50’ye kadar düşmesi söz konusu olabilecektir.

 

Dolayısıyla öngörülen tedbirler kapsamında açıkladığımız şekilde düzenleme yapılması hâlinde mezkûr oranların daha da bozulmasının önüne geçilmesine ve aktif/pasif dengesinde iyileşmelere sebep olabileceği gibi sigortalıların da “çalıştıkça emeklilik maaşım azalacak mı?” endişesi ortadan kalkacaktır.

 

Böylece daha fazla çalışanın daha fazla emeklilik maaşı ile ödüllendirilmesi sonucu ortaya çıkacaktır.

 

Son olarak bu kapsamda ülkemizde çalışan mülteci, göçmen ve diğer yabancıların hızla kayıt altına alınmasının da hayati öneme sahip olduğunu belirtelim.