Patronlar dikkat! SGK, iş yeri karnesiyle risk puanı uyguluyor!

SGK, hâlen online işlemlerde çok sayıda yeniliklere imza atmakta ayrıca teknolojideki yenilikleri ve bilimsel verileri yakından takip ederek özellikle kayıt dışılık, sosyal sigorta suistimalleri, prim ve diğer alacakların takibine yönelik proje ve programlar uygulamaktadır.

 

Bu projelerden biri de bu yazımızda irdeleyeceğim SGK’nın iş yerlerine karne verme uygulamasıdır. Belirtilen uygulama dört yıldan beri devam etmektedir. İlk defa uygulama programının işletime açıldığı 2021 yılı haziran itibarıyla 1,5 dakikanın üzerinde zaman alan sorgulama sonucunun yıl sonu itibarıyla 1 dakikanın altına indiği görülmektedir.

 

İlerleyen aşamalarda işyerlerinin icraya intikal eden borç bilgilerinin, denetim sonucuna göre kayıt dışı sigortalı çalıştırıp çalıştırmadığı tespitlerinin de karneye ilave edilmesi planlanmaktadır.

 

İş yeri karne uygulamasına dâhil edilecek icra ve kayıt dışı sigortalı çalıştırma ve denetim faaliyeti sonuçları da dikkate alınarak, önceden belirlenen kural setleri doğrultusunda risk kriterlerine göre skorlanması ve iş yerlerine risk puanı atanarak proje sonuçlarının denetim planlama faaliyetlerini belirlemede girdi olarak kullanılması hedeflenmektedir. 

 

 

İŞ YERİNİZİN RİSK PUANI KAÇ?

 

 

SGK iş yeri karne projesiyle iş yerlerinin, geçmiş ve cari dönem sosyal sigorta verileri kullanılarak, tespit edilen risk kriterlerine göre iş yerlerinin şirket içi, sektörel ve bölgesel durumları hakkında analiz çalışmaları yapılması amaçlanmaktadır.

 

İş Yeri Karne Projesi ile SGK’nın veri tabanında farklı tablolarda tutulan ve ilk bakışta bu tablolardaki verileri yorumlamaya imkân vermeyen, depolandıkları hâliyle anlamlı sonuçlar elde edilemeyen verilerin bir arada değerlendirilmesi sağlanarak iş yerleri hakkında özet bilgiler içeren ve belirli dönemlerde güncellenen risk değerlendirmeleri ve skorlamaları yapılmaktadır. Bu bağlamda kayıt dışı istihdam, sahte sigortalılık dahil birçok veriyle ilgili puanlama söz konusudur.

 

 

İŞÇİ ÇALIŞTIRAN TÜM İŞ YERLERİ KAPSAMDA

 

 

İş Yeri Karne Projesi, SGK sisteminde kayıtlı olan ve 4/1-a kapsamında (işçi statüsünde) sigortalı çalıştıran iş yerlerinin, SGK veri tabanında tutulan geçmiş ve cari dönem verilerini kullanarak her bir iş yeri için mikro ölçekte genel bir profil oluşturmaya yönelik bir yöntem olarak tasarlanmıştır.

 

Bu profil, iş yerlerinin mevcut durumlarını ortaya koymak, gelecekteki davranışlarını tahmin etmek ve riskli görülen hâlleri tespit etmek amacıyla oluşturulmaktadır. Mezkûr projeyle ayrıca, risk değerlendirmesi ve skorlama yapılarak iş yerlerinin belirlenecek kriterlere göre detaylı olarak izlenebilmesi, işverenlerin dağınık verilerinin temel istatistiksel yöntemlerle oluşturulan parametrelerle düzenli veriler hâline getirilerek yeni stratejilere ulaşabilmesi ve bu stratejilerin uygulanır kılınabilmesi amacıyla bilişim teknolojileri odaklı ve dinamik bir yapıya sahip yeni bir ‘arayüz’ geliştirilmesi planlanmaktadır.

 

Projeyle SGK veri tabanında farklı tablolarda tutulan, ilk bakışta yorumlamaya elverişli olmayan ve anlamlı sonuçlar üretmeyen verilerin bir araya getirilerek iş yerleri hakkında özet bilgiler içeren ve belirli dönemlerde güncellenen risk değerlendirmeleri ve skorlamaları yapılması hedeflenmektedir.

 

Her bir iş yerine risk puanlaması yapılabilmesi amacıyla risk değerleme komisyonları, birimler ve alt komisyonların ortak çalışmaları kapsamında konuya esas temel ölçütler, skorlamaya dönük değişkenler ve formüller belirlenmiştir. 

 

 

KARNE UYGULAMASIYLA SAHTE SİGORTALILAR YAKALANDI!

 

 

Pilot il olarak seçilmiş İstanbul’da sahte iş yeri çalışması kapsamında 386 iş yeri denetlenmiştir. Denetim faaliyeti neticesinde 365’inin sahte olduğu, bu iş yerleri üzerinden Kuruma 43.276 sahte sigortalı bildirildiği ve 21 iş yerinin ise sahte olmadığı anlaşılmıştır. İş yeri karnesi sahte iş yeri skorlaması ile denetlenen iş yerlerindeki tahminî başarı oranı %95 olarak gerçekleşmiştir. Bu düzeydeki isabet oranı sonrasında İş Yeri Karne Projesinin sahte iş yeri tespit algoritması vasıtasıyla Türkiye geneli için sahte olma ihtimali yüksek olan 16 farklı ilde (İstanbul hariç) tescilli 100 iş yeri belirlenmiştir.

 

Denetim faaliyeti sonucunda 79 iş yerinin sahte olduğu, 17 iş yerinin sahte olmadığı, 4 iş yeri ile ilgili raporlama çalışmasının devam ettiği ve iş yerlerinden Kuruma 5.360 sahte sigortalı bildiriminde bulunulduğu tespit edilmiştir. Türkiye geneli tahminî isabet oranı %83,15 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca devam eden çalışmada, sahte olma ihtimali yüksek olan 132 iş yeri için denetleme faaliyeti gerçekleştirilmiş olup bu iş yerlerinden 126’sı için sonuç alınmıştır. Denetim faaliyeti sonucunda 108 iş yerinin sahte/kısmi sahte iş yeri olduğu belirlenmiş, bu iş yerleri aracılığıyla Kuruma en az 13.439 sahte sigortalı bildiriminde bulunulduğu tespit edilmiştir. Tahmini isabet oranı %85,71 olarak gerçekleşmiştir.

 

 

KAÇAK SİGORTALILIĞIN MATEMATİKSEL FORMÜLÜ OLUŞTURULDU!

 

 

İş Yeri Karne Projesinin bir diğer alt başlığı olan prime esas kazançta “kayıt dışı bildirim” çalışmaları kapsamında iş kuralları belirlenmiş ve matematiksel formüller üretilmiştir. Cari dönem verileri kullanılarak tüm sigortalıların bulundukları il, kıdem süreleri ve meslek gruplarına göre emsal prime esas kazanç tutarları hesaplanmış ve Kuruma bildirilen kazançların ortalamadan sapmaları skorlanmıştır. Böylece prime esas kazanç tutarlarında potansiyel bir kayıt dışılık olup olmadığına yönelik çıkarımlar yapılmış ve bu alt başlıkta sigortalılara verilen risk puanlarının iş yeri risk puanına dönüştürülmesi hususunda son aşamaya gelinmiştir. Bu alt başlıkta yapılan ilk test çalışmasında Ankara ilinde belirlenen sektörde faaliyet gösteren iş yerleri üzerinden prime esas kazanç miktarları olması gereken tutarlardan düşük olabileceği tahmin edilen iş yerleri belirlenmiştir. Alt başlığa göre iş yerleri, Türkiye geneli ve Ankara ili özelinde ortalama prime esas kazanç tutarları ile karşılaştırılarak risk skoru yüksek olanlar belirlenmiştir.

 

İş Yeri Karne Projesinde bir konu başlığı olan analık ve hastalık nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneğinden yersiz yararlanma ihtimaline yönelik skorlama çalışmalarında iş kuralları belirlenmiştir. Ayrıca projenin bir başlığı olan asgari işçilik riskinin ölçülmesi için temel kurallara yönelik toplantılar gerçekleştirilmiş ve temel kurallar ortaya konulmuştur.

 

 

 

İsa Karakaş'ın önceki yazıları...