Geçmişte iktisadi istikrar paketleri

Enflasyon ve mali krizle savaşılan bu günlerde geçmişte yaşanan ekonomik istikrar sağlama ile ilgili olay zincirini hatırladık. Tarih tekerrürdür ya da tarihten ders almak gerekir, derler diye 1965'in ikinci yarısında cereyan eden tam olmasa da bugünkülere benzer olaylardan bahsetmek istedik. Ancak, bunun için ta okul sıralarına kadar geri gitmek gerekti. Siyasal Bilgiler Okulunun son sınıfında iken, o sırada asistan olan merhum hocamız, Prof. Aziz Köklü'nün Doçentlik sınavının bir bölümünü de ders vermek teşkil ediyordu. İşte, hocamız bu dersinde konu olarak ekonomik konjonktürü seçmişti. Aziz, merhum hocamız bu konuyu, her ülkede fiyatların periyotlar halinde hareket içinde bulunduğuna işaretle evvela yükselişi, bir süre sonra fiyat artışının durma noktasına gelişini, bunu takiben düşüşün başlamasını, sonunda tekrar artış dönemine gelinişi tatlı tatlı anlatmıştı. Devlet hizmetine başladıktan sonra, görevlerimizden birini de fiyat artışlarının önlenmesi çalışmaları teşkil ettiği için merhum hocamızın verdiği ders hiç aklımızdan çıkmamıştır. Bu defa, anlattıklarının ülkemiz bakımından ne derece doğru olduğunu araştırmak istedik. İşte, sonuçta fiyat artışlarıyla ilgili olarak ortaya çıkan tablo şöyle oldu: 1. Nisbetleri %24.9 ile, %93.7 arasında değişen fiyat artışlarının bulunduğu 1938-1943 yükseliş dönemi. 2. 1944-1946 yıllarında, fiyat artış hızlarının %32.3 ile %3.8 arasında değiştiği düşme dönemi. 3. 1947-1949 arasında %1.3 ile %7.9 arasında değişen yükseliş dönemi. 4. 1950'de ani bir düşüş (%10.2) ve sonra 1953'e kadar %6.7 ile %0.8 arasında değişen istikrarlı bir dönem. 5. 1954'ten itibaren 1959'a kadar hızların %11 ile %19.5 arasında değiştiği yükseliş dönemi. 6. 1960'tan 1970'e kadar devam eden hızların %1.2 ile %6.7 arasında seyrettiği, başka bir ifade ile evvela inişi sonra da istikrarı gösteren bir dönem. 7. 1971'den itibaren çift rakamlı artış dönemi. 8. 2000'de başlayan hız kesilmesi ve 2001'deki düşüş dönemi. Görülüyor ki, ülkemizde 1938'den itibaren günümüze kadarki dönemde hocamızın anlattığı tablo, aynen ortaya çıkmış bulunmaktadır. Bu arada devalüasyon yapılmadan da enflasyonist gidişi önlemek için zaman zaman programlar hazırlanıp uygulanmıştır. Bunlardan biriyle ilgili bir hatıramızı nakletmek istiyoruz. 1963 sonlarında, 1960'tan beri enflasyondan kaçma tedbirlerinin sıkı uygulanması sonucunda deflasyonist bir tablo ortaya çıkmıştı. Ekonomik hayatta bir durgunluk başlar gibiydi. Bunu önlemek için hükümet, bazı tedbirlere başvurmuştu. Bunun da dozu biraz fazla kaçınca bu defa, enflasyonist belirtiler görülmeye başlanmıştı. Bunun üzerine zamanın Maliye Bakanı, önerimizi kabul ederek istikrar tedbirleri paketi hazırlanmasını emretmişti. Fakat 1965 Şubatında bütçenin tümünün görüşülmesi sırasında maddelere geçişi reddi sebebiyle hükümet düştü. Aynı tedbirler, zamanın Maliye Bakanı Merhum İhsan Gürsan tarafından, Haziran ayında, Merhum Başbakan Suat Hayri Ürgüplü'ye sunuldu. Fakat, bir seçim hükümeti için böyle tedbirlerin alınması güçtü, hatta imkansızdı. Nitekim konu 1965'ten sonraki hükümet dönemine kaldı. Merhum İhsan Gürsan, yine Maliye Bakanı idi. 1966 sonlarına doğru konuyu Maliye Bakanlığının ilgili daireleri kendisine yeniden sundu. Merhum hazırlanan tedbirler tasarısını hükümete sunacağı zaman istifa etti. Bu istifanın sebebi; sanıyoruz, tedbirler paketinin tamamının Başbakan tarafında kabul edilmemesi ihtimalini düşünmesiydi. Kendisi, bu tedbirler alınmazsa enflasyonist baskıların artacağına inanmıştı. Halbuki kendisinden sonra Bakan olan Cihat Bilgehan tarafından benimsenen tedbirler hemen kabul edilmişti. 1967-1968 yıllarında ekonomik istikrar açısından bir sıkıntı bulunmamasının sebeplerinden biri de bu tedbirlerdir.