Cengiz Aytmatov zehirlendi mi? Oğlu Eldar: Ölümü hiç beklediğimiz bir şey değildi
Kültür - Sanat Haberleri / AA, Türkiye Gazetesi
Dünyaca ünlü Kırgız yazar Cengiz Aytmatov, vefatının 16. yılında mezarı başında anıldı. Ülkesinde Kırgız milli edebiyat konusu denilince Manas Destanı'ndan sonra ilk akla gelen isimlerden olan yazar hakkında oğlu Eldar Türkiye Gazetesi'ne ölümü hakkında dikkat çeken beyanlarda bulunmuştu.
Aytmatov, devlet adamı Törekul Aytmatov ile Tatar asıllı öğretmen Nagima Aytmatov'un çocuğu olarak 12 Aralık 1928'de Kırgızistan'ın Talas bölgesinin Şeker köyünde dünyaya geldi.
Babasının 1937'de tutuklanması ve 5 Kasım 1938'de kurşuna dizilmesinin ardından Aytmatov, ailesiyle dedesi Hamza Abdulvaliyev'in Karakol şehrindeki evine taşındı.
Cengiz Aytmatov, 1946'da ailesiyle taşındığı Cambul şehrinde Veteriner Teknik Okulunu birincilikle bitirdi.
Eğitimine memleketinde devam eden Aytmatov, 1948'de girdiği Frunze Tarım Enstitüsünden 1953'te onur derecesiyle mezun oldu.
1952'DE İLK HİKAYE
Usta edebiyatçı ilk kez 6 Nisan 1952'de savaş sonrası açlık ve sefalet çeken Japon çocukların hayatlarını, Rus gazetesinde "Gazeteci Cyuda" adlı hikayeyle anlattı.
Hayvancılık Araştırma Enstitüsünde iş tecrübesi edinen kıdemli hayvancılık uzmanı Aytmatov öte yandan üne kavuştuğu eserleriyle 1957’de Sovyet Yazarlar Birliğine kabul edildi.
Yazarlık kariyerine başladığı Moskova'da, 1956'da girdiği Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsünde Yüksek Edebiyat Kurslarını 1958'de tamamladı.
Aynı yıl kaleme aldığı "Cemile" adlı eserinin Fransız şair Louis Aragon tarafından Fransızcaya çevrilmesiyle dünya çapında ün kazanan yazar, edebi Kırgızistan dergisinde editörlük görevini üstlendi, "Pravda" gazetesinin Kırgızistan'daki muhabiri olarak çalıştı.
GÜN OLUR ASRA BEDEL
Cengiz Aytmatov, çalışmalarıyla 1963'te Lenin Ödülü'ne layık görüldü.
"Gün Olur Asra Bedel" adlı ilk romanını 1980'de kaleme alan yazar, siyasi hayatın da içinde olan yer alarak, Sovyetler Birliği parlamentosunda iki dönem milletvekilliği yaptı.
Yazar Aytmatov, Sovyet Birliğinin eski Devlet Başkanı ve son lideri Mihail Gorbaçov'un danışmanlığını yapan beş kişiden biri oldu.
Kırgızistan'ın kurucu Cumhurbaşkanı tarafından 1996'da UNESCO temsilciliğine "kültür elçisi" sıfatıyla atanan Aytmatov ayrıca, mart 2008'e kadar Kırgızistan'ın Fransa, Belçika, Lüksemburg ve Hollanda büyükelçiliği görevlerinde bulundu.
Cengiz ve Maria Aytmatov çiftinin 3 erkek ve bir kız çocuğu oldu.
ESERLERİ 176 DİLE ÇEVRİLDİ
Aytmatov, "Zorlu Geçit (1956)", "Yüz Yüze (1957), "Cemile (1958)", "İlk Öğretmenim (1962)", "Toprak Ana (1963)" "Dağlar ve Bozkır Masalları (1963)", "Elveda Gülsarı (1966)", "Selvi Boylum Al Yazmalım (1970)", "Beyaz Gemi (1970)", "Fuji Dağı'nın Tepesi (1973)", "Gün Olur Asra Bedel (1980)", "Cengiz Han'a Küsen Bulut (1990)" adlı unutulmaz birçok esere imza attı.
Usta yazarın eserleri 176 dile çevrildi, 128 ülkede neşredildi.
Cengiz Aytmatov, Hindistan Javaharlal Nehru Ödülü, Japonya Doğu Felsefesi Enstitüsü Akademi Ödülü, Avusturya Avrupa Edebiyatı Devlet Ödülü, Kırgızistan Devlet Kahramanı Ödülü, Friedrich Rueckert Ödülü, Alexender Men ve Leo Kopelev Ödülleriyle birlikte farklı ülkelerden 46 devlet ödülü aldı.
"ANİDEN VEFAT ETTİ"
Rus televizyon kanalının belgesel çekimleri için 2008'de Tataristan'a giden Aytmatov, başkent Kazan'da ani böbrek rahatsızlığı geçirdi.
Tedavi için götürüldüğü Almanya'da 10 Haziran 2008'de 79 yaşındayken aniden hayatını kaybetti.
Aytmatov'un cenazesi 14 Haziran'da, babası ile birlikte Stalin döneminde kurşuna dizilen 138 aydının mezarının bulunduğu Tanrı Dağları eteğindeki Ata-Beyit Ulusal Tarih ve Anıt Kompleksi'ne defnedildi.
Yazarın eşi Maria Aytmatov da 4 Nisan 2021'de Bişkek'te tedavi gördüğü hastanede yeni tip koronavirüs (Kovid-19) nedeniyle 79 yaşında vefat etti ve Ala-Arça Devlet Mezarlığı'nda toprağa verildi.
"SANKİ BABAMI ZEHİRLEDİLER"
Çocuklarını da sanatla iç içe yetiştiren Cengiz Aytmatov'un oğlu Eldar Aytmatov, geçtiğimiz yıl Türkiye'ye gelerek resim sergisi açmıştı.
Gazetemizden Murat Öztekin'e samimi açıklamalarda bulunan Aytmatov, babasının ölümüyle ilgili de detaylar vermişti.
Öztekin'in "Sizi biraz üzeceğim belki ama babanız Cengiz Aytmatov’un son günlerini hatırlıyor musunuz?" sualini şöyle cevapladı:
"Avrupa’dan yeni gelmiştik. Kültür projelerimiz, çok planları vardı. Yazmaya başladığı kitaplar mevcuttu. Ölümü hiç beklediğimiz bir şey değildi. Aniden karaciğeri ve diğer organları çalışmamaya başladı. Sanki babamı zehirlediler.
> Peki bunu kim yapmış olabilir?
Daha önce bunu dile getirmemiştim ama zaman çok değişti. Bunu sıradan insanlar yapamaz diye düşünüyorum. Babam politikacı değildi ama bütün Orta Asya’da bileştirici gücü vardı."
Eldar Aytmatov, başka bir röportajında da şunları söylüyordu:
"Aytmatov, Türk dünyasının kültür taşıyıcısıydı. Amacımız, onun kültürel mirasını, eserlerini bütün dünyaya sunmak. Babam 2000 yılında Uluslararası Aytmatov Vakfı'nı kurduğunda ana hedefi farklı ülkelerde kültür merkezleri açmaktı. O vefat etti ve bizim misyonumuz da onun istediği kültür merkezlerini bütün Türk Cumhuriyetlerinde açmak. Kültür faaliyetleri, festivaller ve farklı sergiler yapacağız. Aytmatov Müzesi'yle de onun nerede yaşadığını, kitaplarını hangi atmosferde yazdığını gösteren modern bir müze hazırlamak istiyoruz."
Yazarın ablası Roza Aytmatova, kardeşinin vefatının üzerinden 16. yılında kabri başında dua ediyor.
Aytmatov'un vefatı hakkında zehirlendiği söylenemiyor. Ancak oğlunun sözleri Aytmatov gibi dünya çapında bir yazar hakkında dikkat çekiyor.
SELVİ BOYLUM AL YAZMALIM
Kırgız yazar Aytmatov Türkiye'de "Selvi Boylum Al Yazmalım" adlı romanıyla tanınıyor.
Türkiye'de romanın baş karakteri yakışıklı İlyas ile güzel Asel'in saf aşkını konu alan hikaye, başrollerinde Kadir İnanır ile Türkan Şoray'ın rol aldığı filme dönüştü ve Türk sinemasının klasikleri arasına girdi.
Aytmatov, "mankurt" kavramını 1980’de kaleme aldığı "Gün Olur Asra Bedel" romanında, tarihine küsen, geçmişini unutan, ailesine, mensup olduğu milletine, öz değerlerine yabancılaşan ve gayesi olmayan insanların mensup olduğu milletleri uyarmak için kullandı.
Toplumuna yabancılaşma olarak da kullanılan "mankurt" kavramı, dünyada benimsenirken, romanın adı da günlük yaşamda kullanılan bir söz haline geldi.
'da Takip Edin!
