Cam kırıkları

İlk defa New York’ta uygulanıp ceza hukuku literatürüne giren "kırık pencere/cam metodu", suçların önlenmesinde ve suç sayısının azaltılmasında uygulanabilecek basit bir yöntem. Bu metot, küçük suçları göz ardı etmeme ve ceza kuralını ihlal edeni affetmeme mantığını esas almıştır.
Kırık cam teorisi, ABD’li suç psikoloğu Philip Zimbardo’nun 1969'da yaptığı bir deneyden ilham alınarak geliştirilmiş. Deney şöyle:

Zimbardo, plakası bulunmayan 1959 model iki otomobilden birini, suç oranının yüksek olduğu, fakir Bronx’e ve diğerini de daha yüksek hayat standardına sahip Kalifornia Palo Alto'da bulunan bir mahalleye bıraktı. Araçların plakası yoktu, kaputları aralıktı. Ve olup bitenleri izledi...
Bronx’ta otomobil üç gün içinde baştan aşağıya yağmalandı!.. Zengin mahalledeki araca ise bir hafta boyunca kimse dokunmadı.
Bunun üzerine Zimbardo ve öğrencileri ellerinde çekiçle aracın yanına gitmiş ve kelebek cama ilk darbeyi indirmiş. Anında etrafa toplanan zengin ve beyaz insanlar aracı çok kısa zamanda kullanılamaz hâle getirmişler. Deneyi söyle sonuçlandırmış Zimbardo:

“İlk camın kırılmasına izin vermemeniz gerek, aksi hâlde olacak kötü gidişatı engelleyemeyiz!..”
Sosyal bilimciler James Q. Wilson ve George L. Kelling tarafından Atlantik dergisinin 1982 Mart sayısında “Kırık camlar” makalesinden bir bölüm teoriyi daha iyi açıklamaktadır:
“Terk edilmiş olduğu hâlde uzun süre ellenmeden sapasağlam duran bir binanın, ilk camının kırılmasını müteakip kısa sürede harabeye dönüşmesi teorisidir. Çünkü o ilk kırık cam, çevreye evin dokunulabilir/yıpratılabilir/zarar verilebilir vb. olduğu hissiyatını yaymıştır.”

Yani teori, “Masum ve küçük görünebilecek ilk ihlallerin büyük sonuçları olabilir, dikkatli olun” demektedir…

Kentsel bozukluk üzerine anti-sosyal davranışlar test eden kriminolojik teoriyi, şahsi dünyamıza yansıtırsak çıkan sonuç şu:
Kalbimizde ucundan kıyısından kırılmış camlar taşırız ve insanlara kırıklarınızı gösterirseniz yenilerini kırmaktan hiç çekinmezler!
‘Herkese’ kırgınlıklarınızı göstermeyin...


Ninem diyor ki; Yılanın başını küçükken ezeceksin!..