Gebele Zirvesi’nde ‘TDT Plus’ açılımı!

Azerbaycan’ın Gebele şehrinde Türk Dünyası Liderler Zirvesi gerçekleşti.

 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan’a gitmeden önce AK Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Türk Devletleri İlişkiler Başkanı Prof. Dr. Kürşad Zorlu’yu makamında kabul etti. Zorlu, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a gelişmelerle ilgili kapsamlı bir rapor takdim etti.

 

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 7 Ekim sabahı Azerbaycan’ın tarihî Gebele şehrine gitti. Burada Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından karşılandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Büyük Türk Ailesinin dünya diplomasi ve siyasi tarihinde yıldızlaşan önemli bir lideri. Bu anlamda ülke liderleri tarafından da büyük bir saygı görüyor.

 

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Zirve’nin açılış konuşmasında geniş bir perspektifle tarihî ve kültürel kardeşliğe vurgu yaparak, Azerbaycan’ın Karabağ Zaferi’nde ve sonrasında destek olan Türk devletlerine teşekkür etti ve ilki 1926 yılında gerçekleşen Türkoloji Kurultayı’nın TDT tarafından yeniden düzenlenmesi teklifinde bulundu. 

 

İçinde güvenlik, ticaret, ulaşım, kültür ve diplomasi alanlarıyla ilgili konuların yer aldığı dosyalarla Azerbaycan’a giden Cumhurbaşkanı Erdoğan, Zirve’de yaptığı konuşmada Gazze’ye olan desteğini sürdürerek KKTC’nin önemine de özel vurgu yaptı.

 

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, konuşmasında çok önemli bir teklifte bulundu. ‘TDT Plus’!  Bu öneriye göre TDT Plus, global bir çatı kuruluş olarak 360 derecelik bir diplomasi ve politika ile bütün kuruluş ve ülkelerle çok yönlü diplomasi yürütecek.

 

TDT Plus… Teşkilatın “geniş aile” formatı olarak da düşünülebilir. Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Macaristan, KKTC ve Özbekistan’ın çok ötesine uzanan bir dayanışma ağı. Macaristan’ın AB’deki köprü rolü, KKTC’nin Doğu Akdeniz’deki stratejik varlığı, Türkmenistan’ın enerji hazinesi ve Türkiye’nin liderlik iddiası ve vizyonu...

 

TDT Plus, gözlemci ve üye ülkelerle bir “artı” güç oluşturmanın yanında uzak ve yakındaki ülkelerle de iş birliğini öngörüyor. Şu an kurumsal yapısı net olmasa da öngörülen teklife göre, Türk Dünyası’nın 300 milyonluk enerjisinin dünyada ciddi bir sinerjiye dönüşme kapasitesi söz konusu.

 

Dolayısıyla çok kutuplu bir dünyada gerek Avrasya’da, Orta Doğu’da, gerek Avrupa’da ve Afrika’da üye ülkelerin diplomasi ve ticari iş birliği içine girmesiyle; TDT coğrafyasının bir istikrar ve barış adası, huzurlu bir çekim merkezi olması hedeflenen bu hamle, gerçekten de oldukça önemli bir gelişme. Bu anlamda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu vizyonu, Zirve’ye damga vurdu diyebiliriz.

 

Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) 12. Liderler Zirvesi'nde liderler, “Bölgesel Barış ve Güvenlik” temasıyla bir araya gelerek tabiri caizse sadece masada değil, Türk ve dünya tarihinin en zorlu kavşağında önemli bir sınav verdi.

 

Ayrıca hemen belirtelim ki, ilgili ülkelerin Savunma Sanayi Başkanlarının bir araya gelerek fikir teatisinde bunmaları, çeşitli alanlarda yakın iş birliği yapma kararları almalarını, Zirve öncesinin en önemli çıktıları arasında sayabiliriz.

 

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, gerçekten de önemli tespitlerde bulundu. Orta Asya’da su kaynaklı sorunlara çözüm bulunması ve su rezervlerinin dikkatli kullanılmasının gerekliliği konularında görüş belirten Tokayev, Yapay Zekâ Üniversitesi’nin kurulacağını, bu üniversiteye başvuran bütün Türk gençlerine burs vereceklerini belirtti. Ayrıca nadir toprak elementleri konusunda da iş birliği yapılmasının gereğine değindi.

 

Zirve’nin en önemli maddelerinden birisi hiç şüphesiz ekonomik ve enerji iş birliği idi. TDT üyesi ülkelerin ticari faaliyetlerin toplam hacminin 2,1 trilyon dolar seviyesinde olduğunu, kendi içlerinde ise 80 milyar dolar ticaret hacmi bulunduğunu belirtelim. Elbette bu yeterli değil. Her geçen gün büyüyen ticaret hacmi, ilgili ülkeler arasındaki ticari faaliyetlerin kolaylaştırılmasıyla daha da büyüyecektir.

 

Yeni gümrük anlaşmaları, enerji koridorları, dijital ticaret projeleri... Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı, Orta Koridor, Zengezur Koridoru, Bir Yol Kuşak Ulaşım Ağı, Türkmen gazı gibi bütün konular masaya geldi. Yine TDT bünyesinde faaliyet gösteren “Türk Yatırım Fonu” da faaliyetine başladı ve bu hiç kuşkusuz ticaretin gelişmesine olumlu katkılarda bulunacaktır.

 

Kültürel ve tarihî bağların lokomotifi olan TDT, her geçen gün yardımcı kuruluşlar eliyle bu bağları güçlendirmek için yoğun çaba harcıyor. Bu Zirve’de Türkmenistan, KKTC, Türk Kültür ve Miras Vakfı ile Türk Akademisi gibi yardımcı kuruluşlara üyelik başvurusu yaptılar...

 

2025 Gebele Zirvesi’nin ardından en yakın “TDT Liderler Zirvesi” nisan ayında yapılacak. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in teklifiyle 2026 Gayriresmî Liderler Zirvesi Türk Dünyası’nın "ruhani başkenti" olan Kazakistan’ın Türkistan şehrinde gerçekleşecek.

 

TDT, 2009’da Nahçıvan’da hayata geçirildiğinde, Türk Dünyası'nı kültürel bağlarla birleştirme hayali en öncelikli amildi. Şimdi, jeopolitik bir dev! Rusya’nın Orta Asya’daki etkisi azalırken, Çin’in “Kuşak ve Yol” projesi hızlanırken, TDT’nin varlığı büyük bir güç olarak Asya’da jeopolitikteki yerini alıyor. Erdoğan’ın liderliği, Türkiye’yi bu blokun direği yapıyor.

 

Gebele, Türk Dünyası'nın dayanıklılığını test ediyor. Ortak eğitim, diaspora projeleri, kültürel bağlar, ortak stratejik düşünme düzeyi, TDT Plus, yeşil enerji koridorları, nadir elementler, savunma sanayi çıktıları vs...

 

Ve Gebele Büyük Türk Milletinin Sumud’u olmanın gururunu yaşıyor.

 

Enerji hatlarıyla, gümrük birliğiyle, belki de 2030’da '1 trilyon dolarlık bir ekonomi’ye dönüşecek. KKTC’nin masada olması, Kıbrıs’taki Türk tezlerini güçlendiriyor; Macaristan, AB’ye “Bizi görün” diyor ve Türk Dünyası'na alan açıyor...

 

Eleştirel açıdan bakarsak, TDT Plus’ın başarısı, kâğıttaki anlaşmalardan çok, liderlerin samimiyetine bağlı olacak. TDT Plus’la Şanghay İşbirliği’ne rakip bir blok mu doğuyor, yoksa barışçıl ve proaktif bir kardeşlik mi?

 

Bize göre TDT, dünyada bir güvenlik ve huzur mimarisine ihtiyaç duyulduğu bir dönemeçte derinleşiyor, güçleniyor ve safları sıklaştırıyor. Türk Dünyası, zeytin ağacı gibi kök salıyor.

 

Hasılı, Gebele’de atılan her imza, yarının haritasını çizecek.

 

Not: "Gebele Bildirisi"ni cuma günkü yazımızda ele alacağız...

 

 

 

Meryem Aybike Sinan'ın önceki yazıları...