İmparatorluğun zafer abideleri - Padişah türbeleri

Kapatılmasından 25 sene sonra tek tük türbeler ziyarete açılmıştır. Yakın zamanda hemen hepsi açılmışsa da hâlâ kapalı olan padişah türbeleri vardır. Halk, varlığını milletine vakfetmiş bu faziletli kahramanları evliya bilmiş, türbelerini ziyaretgah yapmış, kerametlerine şahit olmuştur.

 

 

İlk 6 Osmanlı padişahı Bursa’da, sonrakiler İstanbul’dadır. Bir Osmanlı padişahı ile bir Osmanlı halifesi kabirleri ise Türkiye sınırları dışındadır. Bazı padişahlar kendi yaptırdıkları türbelere gömülmüş, bazıları ise pek de şanlarına layık olmayan şekilde toprağa tevdi olunmuştur.

 

Her biri bir mimari şaheseri olan bu türbelerde yıllarca birikmiş mushaftan şamdana, lihye-i saadetten puşideye kadar nice teberrükat nevinden sanat eseri, türbelerin 1925’te kapatılmasından sonra ya çürümeye terkedilmiş, ya da yağma edilmiştir. Çok azı müzelere kaldırılabilmiştir.

 

Kapatılmasından 25 sene sonra tek tük türbeler ziyarete açılmıştır. Yakın zamanda hemen hepsi açılmışsa da hâlâ kapalı olan padişah türbeleri vardır. Halk, varlığını milletine vakfetmiş bu faziletli kahramanları evliya bilmiş, türbelerini ziyaretgah yapmış, kerametlerine şahit olmuştur.

 

 

Bursa altılısı

 

 

Osmanlı Devleti’nin kurucusu Sultan Osman, vasiyeti üzerine, Bursa’da Tophane semtinde, Bizans zamanında manastır olan ve Gümüşlü Künbet diye bilinen bir yere gömülmüştür. Sonra yanına başka bir türbeye de oğlu Sultan Orhan defnolunmuştur. Ertuğrul Gazi ise Söğüt’te Sultan Hamid’in yaptırdığı türbededir.

 

Sultan Murad Hüdavendigar’ın Kosova’da Priştine yakınındaki meşhedi öteden beri türbe halindedir ve pek ruhaniyetli bir makamdır. Sırplar bile elini sürmemiştir. Hatta Hristiyanların bile gelip dua ettiği olurdu. Şehid padişahın Bursa’daki türbesi de benzeri ruhaniyeti haizdir. Kendi yaptırdığı camiinin önüne oğlu Yıldırım Sultan Bayezid tarafından yaptırılmıştır.

 

Yugoslavya başbakanı Stoyadinoviç 1936'da geldiği zaman Bursa’ya gelmek ve türbeyi görmek arzu etmişti. Türbeyi gizlemek ve otellerde rakı ziyafeti çekmek istediler. Fakat başbakan ısrar etmişti. Naçar türbeye götürdüler. Stoyadinoviç, Bursa valisine, “Ayıp ayıp, türbe bu halde bırakılır mı? Gelin de bizdeki Kosova’daki türbesini görün, türbe açık ve tertemizdir” dedi. (Münevver Ayaşlı, Geniş Ufuklara ve Yabancı İklimlere Doğru)

 

Bursa’daki üç türbede de ayrıca aile ferdleri gömülüdür. Üçü de 1854 zelzelesinde yıkılmış, Sultan Abdülaziz yeniden yaptırmıştır.

 

Akşehir’de sürgünde vefat eden Yıldırım Sultan Bayezid kendi yaptırdığı caminin avlusundadır. Türbesini oğlu Emir Süleyman yaptırmıştır. Oğlu İsa Çelebi yanındadır.

 

Çelebi Sultan Mehmed, Bursa’da kendi yaptırdığı caminin önündeki türbesinde medfundur. Türbe mimarisinin en güzel örneklerinden olan bu mezar, Yeşil türbe diye bilinir ve bir semte ismini vermiştir. İçinde aile ferdlerinin, avlusunda Hasan Can’ınki de dahil olmak üzere hayli kabir vardır.

 

Sultan II. Murad, rahmetin doğrudan temas etmesi için türbesinin üstünün açık olmasını istemişti. Oğlu Sultan Fatih, babasının inşa ettirdiği Muradiye külliyesi karşısına türbeyi böyle yaptırdı. Pek ruhaniyetlidir. Etrafında aile efradından 40 kadar türbe ve kabrin bulunduğu bir Osmanlı hanedan mezarlığı meydana gelmiştir. Cem Sultan’ınki pek sanatlıdır.

 

 

Dört büyükler

 

 

İstanbul’da medfun bulunan ilk padişah Sultan Fatih’in türbesini, kendi yaptırdığı cami avlusuna oğlu Sultan II. Bayezid yaptırdı. 1766 zelzelesinde yıkıldığı için Sultan III. Mustafa aynı taşlarla tekrar yaptırdı. Padişah türbede tek başınadır. Sultan II. Abdülhamid vefat ettiğinde ailesi buraya defnini istemiş, ama Enver Paşa reddetmişti. Fatih Camii haziresinde hayli Osmanlı bürokratının mezarı bulunmaktadır.

 

Sultan II. Bayezid de vefat ettiğinde kendi yaptırdığı camiinin avlusuna gömüldü. Türbesini oğlu Sultan Selim yaptırdı. Cami haziresinde çok sayıda meşhur Osmanlı bürokratının kabri vardır.

 

Kısa saltanatı hep seferlerde geçen ve hiç cami yaptırmamış bulunan Sultan I. Selim, Fatih’te Çukurbostan’a defnedildi. Oğlu babası adına bir cami ve türbe inşa ettirdi. Türbede tek başınadır. Mısır seferinde İbn Kemal’in atı ayağından sıçrayan çamurla kirlenmiş ve alime hürmet olarak üzerine örtülmesini vasiyet ettiği kaftan sandukanın üzerindedir. Haziresinde aile ferdlerinin mezarları vardır.

 

Kanuni Sultan Süleyman, kendi yaptırdığı caminin avlusuna defnolundu. Türbesi sonradan Mimar Sinan tarafından yapıldı. Sultan II. Ahmed ile Sultan II. Süleyman, büyük dedeleri Kanuni Sultan Süleyman türbesindedir. Cami haziresinde ekserisi ulemadan çok kişinin mezarı vardır.

 

 

 

 

 

Vaftizhaneden türbeye

 

 

 

Sultan II. Selim tamirine çok emek verdiği Ayasofya avlusundadır. Mimar Sinan’ın yaptığı türbesi pek güzeldir. Oğlu ve torunu Sultan III. Murad ve Sultan III. Mehmed de burada birer müstakil türbede yatmaktadır. Sultan III. Mehmed türbesini oğlu Sultan I. Ahmed yaptırmıştır. Üç türbede de aile ferdleri gömülüdür.

 

Sultan I. Ahmed kendi yaptırdığı Sultanahmed camii avlusundaki türbesindedir. Türbeyi oğlu Sultan II. Osman yaptırmış, sonra kendisi ve biraderi Sultan IV. Murad da buraya gömülmüştür. Emsalsiz çinileriyle çok ihtişamlı bir binadır.

 

Talihsiz iki padişah amca yeğen sultan I. Mustafa ile Sultan İbrahim, hengâme arasında ve çok garip bir şekilde Ayasofya’nın vaftizhanesine gömülmüş, Osmanlıların yağhane olarak kullandığı bu Bizans eseri bir türbeye dönüşmüştür.

 

 

 

Kime niyet kime kısmet

 

 

Sultan IV. Mehmed annesinin inşa ettirdiği Eminönü’ndeki Yeni Valide Camii arkasına defnolundu. Sultan II. Mustafa ve Sultan III. Ahmed, babaları Sultan IV. Mehmed’in türbesine defnolunmuştur.

 

Sultan II. Mustafa’nın oğulları Sultan I. Mahmud ve Sultan III. Osman da buradadır. Sultan I. Mahmud inşa ettirdiği Nuruosmaniye Camii bitmeden vefat etmişti. Biraderi Sultan III. Osman, onu buraya değil, Yeni Cami türbesine defnettirdi. Muhtemelen yeni türbeye kendisinin gömülmesini umuyordu. Fakat vefat edince tahta çıkan yeğeni onu bu türbeye değil, Yeni Cami türbesine defnettirdi. Padişah için yapılan Nuruosmaniye türbesinde sadece Sultan III. Osman’ın annesi Şehsuvar Valide Sultan yatmaktadır. Sultan V. Murad da Yeni Cami türbesi yanındaki bir odada medfundur.

 

Sultan III. Mustafa, Laleli’de yaptırdığı caminin avlusunda kendi yaptırdığı türbesindedir. Oğlu Sultan III. Selim ve başka aile ferdleri de bu türbededir. Türbede İstanbul’daki dört nakş-ı kadem-i peygamberiden biri bulunur.

 

Sultan I. Abdülhamid, Bahçekapı’da yaptırdığı Hamidiye türbesine defnolunmuştur. Oğlu Sultan IV. Mustafa da yanındadır. Bu türbede de nakş-ı kadem-i peygamberi vardır. Diğer ikisi Topkapı Sarayı ve Eyüp Sultan türbesindedir.

 

 

 

Semte isim veren türbe

 

 

Sultan II. Mahmud, Cağaloğlu’nda eskiden Esma Sultan’ın bahçesi bulunan yerde oğlu tarafından inşa edilen türbeye defnolunmuştur. Bundan sonra semt Türbe diye anılmaya başlanmıştır.

 

Tahttan indirilen Sultan Abdülaziz ve Sultan II. Abdülhamid, apar topar Sultan II. Mahmud türbesinin bir köşesine gömülmüştür. Türbenin içinde aile ferdleri yattığı gibi, avlusunda da çok sayıda Osmanlı meşhurlarının mezarı vardır.

 

Sultan Abdülmecid türbesini sağlığında Sultan I. Selim türbesi yanına yaptırmış, dedesine hürmeten boyunun daha kısa olmasını istemiştir. Her Cuma gecesi Yanyalı İsmet Efendi Nakşi tekkesinin dervişlerinin kabrinde hatm-i hacegan yapmasını vasiyet etmiş, bunun için vakıf kurmuştur. Halihazırda kapalı tek padişah türbesidir

 

Sultan Reşad Eyüp sahilinde kendi yaptırdığı ilk mektebin yanında yine kendi yaptırdığı türbeye gömülmüştür. Sur dışındaki tek padişah kabridir. Oğlu ve zevcesi yanındadır. Haziresinde aile ferdleri medfundur.

 

Sürgünde vefat eden Sultan Vahîdeddin, Şam’da büyük ceddi Sultan II. Selim’in yaptırdığı Sultan Selim Camii ve Tekke Süleymaniye haziresine gömülmüştür. Türkiye dışındaki tek padişah kabri budur. Etrafı sürgündeki Osmanlı hanedanının aile mezarlığı halini almıştır. Son padişahın kabri Osmanlı İmparatorluğu’nun da gömüldüğü yer olup, bir evliya merkadi gibi fevkalade ruhaniyetlidir.

 

Sürgünde ölen Halife Abdülmecid Efendi’nin naaşı Medine’ye götürülmüş, Cennetü’l-Baki’de isimsiz, şahidesiz bir mezara konulmuştur. Hindistan’da dünürünün ona yaptırdığı türbe ise boş kalmıştır.

 

 

 

Prof. Dr. Ekrem Buğra Ekinci'nin önceki yazıları...