Kâğıdın sessiz matematiği

Konunun başlığına “A4’ün arkasındaki hikâye" de diyebiliriz... Masamın üstünde bir tomar kâğıt duruyor. Elimi uzatıp bir tanesini çekiyorum; sıradan bir A4. Dilekçeler, sözleşmeler, sınav kâğıtları… Hayatımızın neredeyse her alanına sızmış bu kâğıt parçası o kadar tanıdık ki, insan bir an durup “Neden tam bu ölçü?” diye sormayı akıl etmiyor. Oysa bu 21 x 29,7 santimetrelik dikdörtgen, matematiğin, mühendisliğin ve standartlaşmanın sessiz bir zaferi.

 

A4’ün ölçüsü tesadüf değil; arkasında 1’e karekök 2 oranı var. Yaklaşık 1’e 1,414.

 

Bu oran sayesinde, bir A3 kâğıdını ortadan böldüğünüzde elinize tam bir A4, bir A4’ü böldüğünüzde ise A5 geçiyor. Fotokopi makinelerinde büyütme ve küçültme, dosyalarda katlama, kitapçık yapma gibi işler bu yüzden bu kadar kolay ve problem olmadan çözülüyor. Yani elimizde tuttuğumuz o sıradan kâğıt aslında çok özel bir pratikliğin ürünü.

 

Bu hikâye 18. yüzyılda başlıyor. Alman bilim adamı Georg Lichtenberg, karekök 2 oranının avantajlarını fark ediyor. Yüzyıl sonra Dr. Walter Porstmann bu fikri alıp 1922’de DIN 476 standardı olarak Almanya’da hayata geçiriyor. 1975’te de dünya, ISO 216 standardıyla bu ölçüleri resmen kabul ediyor. Bugün tüm ofisler, okullar ve yazıcılar bu sistemle çalışıyor.

 

Düşünün; eğer ölçüler keyfî olsaydı -mesela 20 x 30 santimetre gibi- her katlama, her çoğaltma işleminde oranlar bozulacak, işler içinden çıkılmaz hâle gelecekti. Biz farkında olmadan, kâğıdın ardındaki bu görünmez matematik hayatımızı kolaylaştırıyor.

 

Bir dahaki sefere bir A4 kâğıdı elinize aldığınızda, belki siz de şöyle bir bakarsınız:

 

“Bu sıradan gözüken kâğıdın arkasında, iki buçuk asırlık bir matematik hikâyesi var” diye. Ve belki o zaman, hayatımızın en küçük ayrıntılarında bile aklın ve standartlaşmanın meydana getirdiği bu sessiz düzeni daha çok takdir ederiz.

 

     Mehmet Adil Ece

 

 

ŞİİR

 

     Çocukluğum

 

 

Elinde imkân olsa çok görmezdin herhâlde

 

Şu zamanı geçmişe döndürür müydün anne?

 

Sen de vardın babam da, sevgi vardı gönülde

 

İçimdeki yangını söndürür müydün anne?

 

 

 

Kirlendi sizden sonra dünya huzur vermiyor

 

Gönlüm hazan mevsimi kimse çiçek dermiyor

 

Tarumar oldu hayat, ümitlere ermiyor

 

Ömrüme katre umut bandırır mıydın anne?

 

 

 

Yakınmış, akrabaymış meğer çoğu hikâye

 

Bana dokunmayanlar yaşasın olmuş gaye

 

Ardınızdan tutmadı mutluluk denen maya

 

Yaşasan onlar gibi kandırır mıydın anne?

 

 

 

Aldığım nefeslerin kârından umudum yok

 

Çevremin yakınımın varından umudum yok

 

Bugün mutlu değilim yarından umudum yok

 

Beni çocukluğuma gönderir miydin anne?

 

 

 

     Durmuş Tunacık

 

 

 

 

Din büyüklerimiz buyurdular ki: "Mazhar-i Can-ı Canan hazretlerine, İmâm-ı Rabbani hazretleri mi, Abdülkadir-i Geylani hazretleri mi daha büyüktür diye sormuşlar. 'İkisi de üzerimizde birer bulut, ikisi de bizden yüksekte, hangi bulutun daha üstte olduğu bilinmez' buyurmuş. Aynı suali Abdülhakîm Efendi hazretlerine sormuşlar. Efendi hazretleri saatlerce Abdülkadir-i Geylani hazretlerini anlatmışlar. Herkes zannetmiş ki ondan büyük velî olmaz. En sonunda buyurmuşlar ki: Her şeye rağmen, ben İmâm-ı Rabbani hazretlerinin âşığıyım."

 

 

 

Yetenekli Kalemler'de önceki yazılar...