Necmettin Batırel

Mayıs ayında enflasyon düşüşe geçti, piyasa ve iş dünyası Merkez Bankasına “faizi indir, bizi uçağa bindir” diye haykırıyor. Sosyal medya ise faiz düşerse kurlar patlar diye yaygara koparıyor. Gerçekten öyle mi? TL’deki kayıpların artması üzerine piyasaya yine yüklü müdahalede bulunulur, rezervler mum gibi erir mi? Yılbaşında 35,34 TL olan dolar kuru bugün 39,42 TL’ düzeyinde. 5 ayda yüzde 4 prim yapmış.

Donald Trump’ın seçimlerde en büyük destekçisi olan ünlü girişimci Elon Musk ile arasının açılmasına sebep olan vergi indirimi tasarısı, ABD ekonomisine yönelik riskleri artırdı. Yüksek tarifeler ithalatı sarstı: Daralma pandemiyi geçti, enflasyon alarm veriyor.

Türkiye, 2,5 aydan beri İmamoğlu üzerinden ekonomik krize sürüklenmek isteniyor. CHP lideri bu işte başrolde. Mitinglerle halkı ve gençleri isyana davet ediyor, esnafı boykot çağrısı yapıyor, devletin savcılarına alenen en ağır hakaretleri savuruyor, İBB özelinde Türkiye genelinde başlatılan CHP belediyelerindeki yolsuzlukların siyasi amaç güttüğü algısını yerleştirmek istiyor. Ama bu plan ters tepti, zira Ekrem İmamoğlu’nun en yakın dostları "etkin pişmanlık"tan yararlanmak için her şeyi itiraf etti, rüşvet çarkı bütün ayrıntılarıyla ortaya çıktı. Vatandaş da iş dünyası da, yatırımcı da gerçeği gördü. Kamuoyunda İBB’nin eski başkanı İmamoğlu'nun suç işlediğine dair geniş bir kanaat oluştu. Suni siyasi gerilimler yatırım ortamına kalıcı zarar veremedi. Merkez Bankasının rezervlerinde kısa süreli kayıp yaşandı, 139,5 milyar dolara düşen brüt rezervler bugün 153,2 milyar dolara çıkmış durumda. Mayıs ayında TÜFE 1,53, yıllıkta 35,41 artışla tahminlerin gerisinde kaldı... Bu gelişme üzerine Merkez Bankasının 19 Haziran toplantısında faiz indirimine gideceği kesinlik kazandı, bankalar coştu, Borsa İstanbul’da Ulusal 100 endeksi 9500 puana dayandı. Yabancı yatırımcılar 7 haftadan beri alım yapıyor. Hisse stokları 28,6, tahvil stokları 11,9 milyar dolar oldu.

Düşünebiliyor musunuz, CHP'li belediyelerdeki iddia edilen yolsuzluklar dolayısıyla kanunsuz şekilde cebe indirilen milyarlarca lira şehirlerin kalkınması için kullanılsaydı vatandaş ne kadar rahat edecekti. Ama olmadı, niye? Çünkü yanlış adamları seçtiler. Adam iskân veya ruhsat almak için şartları yerine getiriyor, ama karşısına rüşvet duvarını aşmadan neticeye ulaşamıyor. Aslında yıllardan beri bu sistem uygulanıyor, ama kimse çıkıp ispat edemediği için ya da kendi içlerinden itirafçılar çıkmadığı için servetlerine servet kattılar... Son 2024 yerel seçimlerde CHP 14’ü büyükşehir olmak üzere 35 belediye başkanlığını kazanarak tarihinde ilk defa birinci parti konumuna geldi. Peki bu kazanım, vatandaşa sundukları büyük hizmetler gerekçesiyle mi elde edildi? Hayır! Tamamen Erdoğan düşmanlığından ve AK Parti seçmeninin büyük kısmının hükûmeti protesto maksadıyla sandığa gitmemesinden… Bu kirli ağın oluşmasında A’dan Z’ye herkesin payı var. Bunu not edelim... 

Trump’ın 2 Nisan’da yürürlüğe koyduğu tarife fırtınasının etkileri daha görülmeden önceki rakamlara göre, ABD ilk çeyrekte 0,2 küçüldü. Euro Bölgesi ekonomisi 2025 yılının ilk çeyreğinde yüzde 0,4 büyüdü, yıllık bazdaki artış %1,2 oldu. İkinci çeyrekteki tablo ABD temyiz mahkemesinin Trump’ın vergilerini yürürlükte tutmasıyla daha da derinleşecek. Dünya ekonomilerinde daralma yaşanırken, Türkiye’de gayrisafi yurtiçi hasıla ilk çeyrekte %2 artarak büyük fark attı. İşsizlik oranı 9 günlük Ramazan Bayramı dolayısıyla Nisan'da bir önceki aya göre 0,6 puan artarak yüzde 8,6 oldu işsizlikteki artış kalıcı değil. 

Merkez Bankası yurt dışı kaynaklı kısa vadeli Türk lirası cinsi borçlanmalarda zorunlu karşılık oranlarını artırdı. Bankanın açıklamasına göre bu karar, makro finansal istikrarı korumak ve parasal aktarım mekanizmasını güçlendirmek amacıyla alındı. Artık bankalar, yurt dışından sağladıkları kısa vadeli TL cinsi fonlar için daha yüksek zorunlu karşılık bulundurmak zorunda 1 aya kadar vadeli işlemlerde %18, 3 aya kadar vadeli işlemlerde %14, 1 yıla kadar vadeli işlemlerde %12 (değişmedi) zorunlu karşılık ayrılacak. Yeni oranlar, yurt dışından sağlanan TL krediler ve yurt dışı repo işlemleri yoluyla temin edilen fonlar için de geçerli. Merkez Bankasının sıkı para politikası çerçevesinde aldığı bu karar, hem iç hem de dış kaynak kullanımını daha disiplinli ve uzun vadeli hâle getirmeyi hedefliyor. Kısa vadede kredi maliyetleri artsa da, uzun vadede enflasyonun düşüşünde önemli rol oynayacak.

Türk ekonomisi altın çağını yaşıyor. Göstergeler düzeldi, risk primi düştü, enflasyonda yön aşağı döndü. Hem tüketicinin hem reel sektörün morali yüksek. Üretimle birlikte istihdamda da büyük artış var. Tüketici güven endeksi mayıs ayında yüzde 1,1 oranında artarak 84,8 oldu. Tüketici güveni mart ayında 85,9, nisan ayında ise 83,9 olarak gerçekleşmişti. Tüketicinin güveninin artması daha rahat harcama yapması daha kolay borçlanması ülke ekonomisinin büyümesi demektir. İmalat sanayinin güveni tam, 101,4 kapasite kullanım oranı 75,1 seviyesinde gerçekleşti. İmalat sanayinin güveninin 100’ün üzerinde olması genel ekonomik durumun iyimserliğini gösteriyor. ABD’den sonra Avrupa Birliği’nin de Suriye’ye olan yaptırımları kaldırması Türk firmaları AB-Suriye ticaretinde köprü konumuna getirdi. Suriye’ye 2 milyar metreküp doğalgaz ihraç ediyoruz. ABD'li Continental Resources’in araştırmasına göre, Diyarbakır'da 6,1 milyar varil petrol rezervi var… Türkiye'nin yıllık ithalatının 365 milyon varil olduğu dikkate alınırsa bu keşif, tarihî bir kazanım. 2025 yılı mayıs ayına kadar yaklaşık 42 milyon yani neredeyse 3 milyar dolarlık bir petrol kaynağı bulundu. Diyarbakır’da ayrıca kayaların arasına sıkışmış doğalgazı da çıkaracağız. Gabar'da 81 bin, Adıyaman'da 10 bin, Batman'da 30 bin, Diyarbakır'da ise 20 bin varil günlük 141 bin varil üretim yapıyoruz... 

Merkez Bankası’nın rezerv birikimine yeniden başlaması ve PKK’nın kendini feshetmesi ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın önderliğinde Ukrayna-Rusya barışı için atılan büyük adımlar, Hindistan ve Pakistan arasında ateşkesin sağlanmasında Ankara’nın devreye girmesi, Türkiye’ye olan güveni artırdı...

Türkiye’de belediyecilik can çekişiyor. Hizmeti bırakın, çalışanlarının maaşlarını ödeyemiyorlar. Sosyal Sigortalar Kurumuna borçları dağları aştı. Tıkandılar. Zam üstüne zam yapıyorlar, nefret topluyorlar. Cumhurbaşkanı Erdoğan Türkiye’de kangren hâline gelmiş bu problemi gündemine aldı “Milletimizin beklentisini karşılayacak, etkin yeni bir belediye yönetimi statüsüne ihtiyaç var” diyerek noktayı koydu. Bu konuyu 25 Mart’taki “düşün artık yakamızdan” başlıklı yazımda dile getirmiş, yolsuzluk girdabında boğulan bu kurumların tamamen İçişleri Bakanlığına bağlanarak faaliyet göstermelerini söylemiştim. Belediyelerin en büyük gelir kaynağı ihaleler ve imar izinleri. Dikkat ederseniz bütün yolsuzlukların kaynağı burada yatıyor. O kadar kolay ki, rakamlarla oynamak. Adamda Allah korkusu yoksa, milliyetçiliği unutmuşsa, vatan sevgisinden uzaksa, hizmet aşkı taşımıyorsa her türlü suistimali kılı kıpırdamadan yapabilir. 

ABD'li ve Çinli yetkililer, hafta sonunda küresel ekonomiye ciddi zarar verme tehlikesi bulunan tarifelerde 90 gün süreyle indirim kararı aldı. Buna göre Çin, 90 gün boyunca ABD'ye uyguladığı tarifeleri yüzde 125'ten yüzde 10'a düşürecek. ABD ise Çin'e yönelik tarifeleri aynı dönemde yüzde 145'ten yüzde 30'a indirecek. Trump’tan önce Çin mallarına uygulanan ortalama tarife %10,9, Çin’in ABD ürünlerine uyguladığı tarife ise %16 düzeyindeydi. Bu gelişme piyasaları coşturdu borsalar ralli yaptı, dolar güçlendi, altın zayıfladı. Peki o zaman sormak lazım, mademki silahlar ateşlenmeden gömülecekti, Trump neden savaşmadan meydandan çekildi? Cevabı ortada… ABD ekonomisi yılın ilk çeyreğinde %0,3 oranında küçüldü. Enflasyon ve işsizlik endişeleri resesyon ihtimalini artırdı. ABD iş dünyası Trump'a isyan etti: Ya bu işi çöz ya bırak git, dedi. Çin ekonomisi ise ilk çeyrekte beklentilerin üzerinde %5,4 büyüdü. Geçen yılın ilk döneminde 47,2 milyar dolar olan cari işlemler fazlası, bu yılın aynı döneminde 165,6 milyar dolarla rekor düzeye çıktı. Nisan ayında ihracatı %8,1 arttı Çin ekonomisinin dirençli görüntüsü, Trump'ı taviz vermeye zorladı. Bu savaşın galibi tartışmasız Çin oldu. Amerika’ya bol bol mal satacak, ABD halkı ithal ürünleri %145 yerine %30 zamlı alacak...

Bakan Şimşek'in “Bütün Organize Sanayi Bölgeleri'nin giriş ve çıkışlarında sürekli bir şekilde maliye ayağı olacak. Bütün hallerin giriş ve çıkışlarında kalıcı maliye olacak. Öyle arada sırada gideyim değil. Biz kalıcı mekân kuracağız. Bütün şehir giriş ve çıkışları, büyükşehirlerden bahsediyorum bütün illerin bütün ana arterlerin giriş ve çıkışlarında maliye olacak” yakışıksız açıklaması iş dünyasının büyük tepkisini çekti... Haklı olarak 'Her işletmenin, her fabrikanın kapısına vergi memuru koyarak, polisiye tedbirler alarak, vergi gelirleri arttırılamaz” diyorlar. Peki nasıl artar? Her gün kontrol memuru kapıdan içeri girebilir, bizi denetleyebilir korkusunu yayarak mı, yoksa ben bu kazancı helal yolla elde ettim buna leke sürdürmem, fakir fukaranın hakkını yemem, hizmetlere engel olmam diyerek devlete olan borcunu son kuruşuna kadar hesaplayıp vererek mi? Tabii ki ikincisi. Ama hemen söylemek gerekirse günümüzde bu kadar ideal para babalarını bulmak çok zor. 

CHP’nin; İBB’nin görevden alınan başkanı Ekrem İmamoğlu’nun yolsuzluk ve terör örgütü lideri iddiasıyla tutuklanmasını siyasi darbe olarak nitelendirip halkı ve gençleri düzenlediği mitinglerle isyana davet etmesi, firmaları boykot çağrısı yapması Türkiye’yi yurt dışında şikâyet etmesi ekonomik istikrarı bozdu!

Başkan Trump'ın aşırı gümrük vergisi tehditlerinin ve belirsiz ekonomik politikasının olumsuz ilk etkisi ortaya çıktı, 2024’ün dördüncü çeyreğinde %2,4 büyüyen ABD ekonomisi yılın ilk çeyreğinde 0,3 ile beklenmedik şekilde daraldı, yani küçüldü. Tüketici harcamalarında büyük azalma var. İşsizlik maaşı başvuruları arttı, yıllık enflasyon beklentisi 2,9’a çıktı, tüketici güveninde büyük zayıflama var. Özel sektör istihdamı nisan ayında 62 bin artarak son 9 ayın en düşük seviyesinde. İş dünyasında büyük endişe hâkim. Trump’ın tarife politikası yüzünden ABD halkı nezdindeki güveni %39’a geriledi. 100 günde halka açık şirketlerden 6,5 trilyon dolardan fazla değer silindi. Trump adım atmak için çırpınıyor, sürekli Çin’e gönderme yapıyor. Pekin'e uyguladıkları yüzde 145'lik gümrük tarifeleri nedeniyle üretimin gerilediğini ve bazı fabrikaların kapanmaya başladığını çünkü "onların ürünlerini almıyoruz, Çin’le anlaşma yapma ihtimalimiz çok yüksek” diyerek taviz vermeye hazır olduğunu gösterdi. Çin Ticaret Bakanlığı ABD'nin son sinyallerini değerlendirdiğini ancak Washington'ın görüşmeleri başlatmak için uygulamalarını düzelterek ve tek taraflı tarifeleri kaldırarak "samimiyet göstermesi" gerektiğini vurguladı. ABD'den gelen karışık mesajların karşılıklı güvene daha fazla zarar verebileceği konusunda uyardı. Pekin herhangi bir ciddi müzakerenin ABD'nin tarifeleri iptal etmesini ve eşit muamele sağlaması gerektirdiğini tekrarladı...

Hafta sonunda iki büyük olay yaşandı. Birincisi İBB’nin tüm birimlerinde görevli üst düzey 51 isim İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından "suç işlemek amacıyla örgüt kurma, yönetme ve kurulan örgüte üye olma", "ihaleye fesat karıştırma", "rüşvet", "nitelikli dolandırıcılık" suçlarından gözaltına alındı. İkincisi İBB’nin görevden alınan eski başkanı Ekrem İmamoğlu'nun 12 Ekim 2024 tarihinde Beşiktaş'taki bir otelde "örgüt yöneticileri ve gizli kasalarıyla" yaptığı karartılmış toplantının yeni görüntüleri ortaya çıktı. Terör korkusundan sinyal bozucu jammer kullandık diyorlar. Yalanın babası!.. Jammer kullansalardı, otel yönetimi ile oteldeki müşterilerin tamamı iletişim yapamazdı. Kameraları terör korkusuyla kapattık diyorlar, o da yalan. Terörden korkan, kamera kapatmaz tam aksine olayları izlemek için daha fazla kamera kullanır. Ortada gizli saklı bir buluşma olduğu kesin. Peki bavulda jammer yoksa ne var? Sorusu daha da muammalı hâle geldi. İçişleri Bakanı Yerlikaya; “Güvenlik kamerasını bantla kapatmanın bir mantığı yok. Kendinden eminsen, şeffafsan neden kamera kapatırsın ki. Bizde jammer, birçok devlet başkanının katıldığı uluslararası toplantılarda kullanılabilir” dedi. Emniyet Genel Müdürlüğü de, belediye başkanları ve belediyelerin, 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu kapsamında frekans kesici kullanabilecek kişi, kurum ve kuruluşlar arasında sayılmadığını açıkladı. Yani jammer kullanımı varsa kanunsuz.

23 Nisan’dan itibaren Türkiye’de gündem değişti. Türkiye’nin GSYH’sinin yaklaşık yüzde 30’unu oluşturan bir metropolde yaşanan 13 saniye süren 6,2’lik deprem bütün beklentileri değiştirdi. Ne siyaset kaldı ne boykot ne miting, kimsenin artık bunlara bakacak hâli yok, herkes canının derdine düştü.

Bugün kuruluş yıl dönümümüz... Bundan 55 yıl önce rahmetli Enver Ören Ağabey tarafından Hakikat ismiyle yayın hayatına başlayan gazetemizin ismi 1972’de Türkiye olarak değiştirildi. 1982 yılında ülkemizde ilk defa elden dağıtım sistemi ile okuyucularıyla buluşan gazetemiz, milliyetçi muhafazakâr yapısı ve dürüst habercilik anlayışıyla Türk medya dünyasında her zaman örnek olmuştur. Basın mesleğindeki 57 yılımın önemli bir bölümünü bu gazetenin bütün kademelerinde görev yaparak geçirmenin büyük gururunu yaşıyorum...

19 Mart’ta Ekrem İmamoğlu'nun gözaltına alınıp tutuklanması sonrası CHP, Türkiye’de kasıtlı suni kara gündem oluşturdu. Şirketler boykot edildi, sürekli düzenlenen mitinglerle halk isyana davet edildi, üniversiteli gençler sokağa döküldü, hükûmete cunta suçlaması yöneltildi, Bakan Şimşek’e büyük hakaretler yağdırıldı, Özgür Özel Türkiye’yi ABD ve İngiltere’ye şikâyet etti. Piyasalar karıştı Hisse senetlerinde sert satışlar yaşandı. Döviz cephesinde büyük talep oluştu, kurların yükselmesini önlemek için müdahale silahını kullanan Merkez Bankasının rezervleri 3 haftada 26 milyar dolar eridi. Bazı marketler fırsatı ganimet bilerek sattıkları ürünlere zam üstüne zam yaptılar. Kıymanın kilosunu 800 liraya yükseltenler oldu… CHP Genel Başkanı bu eylemlerin İmamoğlu'na olan oy kazandıracağını zannediyor görünüyor, aslında diyet borcunu ödemek için düzenlediği söyleniyor. Oysa huzur bozarak bindiği dalı kesiyor. Zira seçimlere daha 2,5 yıl kala başlatılan bu yıkıcı politikanın faturasını vatandaş ve iş dünyası ödüyor. Bunun hesabı mutlaka sandıkta sorulacak. Hayat pahalılığı artıyor, geçim zorlaşıyor, üretim daralıyor, fiyatlar yükseliyor... 

ABD ile Çin arasında dünya ekonomisini temelinden sarsan ticaret savaşları bütün şiddetiyle devam ediyor. Trump, nisan ayı başında Çin'den ithal edilen ürünlere %34 oranında gümrük vergisi getirmiş, daha sonra bu oranı %104'e ardından da %145'e yükseltmişti. Çin, Washington'un bu hamlelerine misilleme olarak gümrük vergilerinde ABD mallarına %34'lük vergi koyduktan sonra bu oranı önce %84'e, ardından da %125 oranına yükseltti. Cuma akşamı ABD yönetimi akıllı telefonlar, bilgisayarlar ve bazı diğer elektronik cihazların "karşılıklı" gümrük vergilerinden muaf tutulacağını açıkladı. Ancak Trump, tarife muafiyeti olmadığını, tüm elektronik tedarik zincirine bakacaklarını söylerken, ABD Ticaret Bakanı Lutnick karşılıklılık esasına dayalı tarifelerde bazı teknoloji ürünlerine tanınan muafiyetin kısa ömürlü olacağının sinyalini verdi. Trump ticaret savaşının gerekçesi olarak iki ülke arasındaki ticaret açığını gösteriyor. Geçen yıl ABD, Çin'den 440 milyar dolar değerinde mal ithal ederken, Çin ise ABD'den 145 milyar dolar mal satın aldı. 295 milyar dolar dış ticaret açığı oluştu. 

Trump, Çin hariç ülkelere saldığı gümrük vergilerini 90 günlüğüne askıya aldı. Bu süre sonunda gümrük vergilerinin yeniden gündeme gelmeyeceğine dair güvence de yok. Trump bu kararını açıklamasından saatler önce takipçilerine "hisse alımı yapmalarını önererek" büyük bir skandala imza attı. ABD başkanı resmen dünyanın gözünün içine baka baka hem manipülasyon yapıyor, hem de utanmadan bu kadar tesirli olacağını beklemiyordum diyerek yatırımcılarla alay ediyor. Aslında uluslararası alanda itibarının sıfırlandığını görmüyor. Bu belirsizlik ortasında bildiğimiz tek şey, ABD-Çin Ticaret Savaşı’nın kalıcı hâle geldiği ve iki ülke arasında patlak verecek tam kapsamlı bir ticaret savaşının küresel ekonomiyi rakip bloklara bölerek dünya çapındaki büyümeyi %7 oranında düşürecek olması...

Küresel piyasalar resmen çöktü. ABD Başkanı Trump’ın gümrük tarifeleri konusunda geri adım atmayacağını, Çin ile ticaret açığı kapanmadan anlaşma olmayacağını söylemesi yatırımcıları panikletti. Çin’in 10 Nisan’dan itibaren ABD’den yapılan tüm ithalata yüzde 34 gümrük vergisi uygulayacağını açıklaması yangını büyüttü. Trump’ın ticaret savaşı kripto piyasasını da çökertti. Bitcoin 72 bin dolara düştü. Yatırımcılar güvenli liman 10 yıllık ABD tahvillerine koştu, getiriler 3,89’a indi, küresel resesyon endişeleriyle diğer varlıklardaki zararlarını telafi etmek amacıyla satış yapması altını üç haftanın en düşük seviyesine indirdi. Gümrük tarifeleri ABD’yi ve de dünyayı resesyona sürükleyeceği korkusu Brent petrolü 63 dolara düşürdü. Trump ısrarcı ve inatçı dış ticaret politikası ile ABD iş dünyasının güvenini kaybetti. Ülke kendi kendini vuran ekonomik "nükleer kış"a sürükleniyor. Dost ve düşman ülkelere aynı anda, büyük ve orantısız gümrük vergileri uygulayarak ABD güvenilir ticaret ortağı olmaktan uzaklaşıyor, küresel iş dünyasının güvenini kaybediyor.