Necmettin Batırel

Dünya enerji savaşları artık sadece petrol ya da doğalgazla sınırlı değil. Yeni cephe, teknolojinin kalbinde atıyor: Nadir toprak elementleri... Bu konuda ABD Çin ticaret savaşı yeniden alevlendi. Pekin hükûmetinin nadir elementler ve kritik mineraller ihracatını sınırlama kararı Trump’ı çıldırttı.

4059 dolarla tarihî zirve yapan altının onsu aşırı alım bölgesine ulaşınca kâr satışlarıyla düzeltme sürecine girdi. Orta Doğu’da ateşkesin sağlanması ile ABD Merkez Bankası tutanaklarında faiz indirim sürecinin kesintiye uğrayabileceğine yönelik ifadeler ve son olarak Fed Yönetim Kurulu Üyesi Michael Barr’ın, "tarifelerin" kalıcı enflasyona yol açma ihtimaline dikkat çekerek, faiz oranlarında daha fazla indirime gidilmesine karşı temkinli bir yaklaşım çağrısında bulunması doları güçlendirdi, Ons 3950-3970 dolar aralığına çekildi. 1 Ocak’ta 2966 liradan satılan 24 ayar külçenin gramı, 5800 liraya tırmanarak 280 günde yüzde 95 prim yaptı. Bu anormal bir kâr esnafı ve vatandaşı şaşkına uğrattı.

2025'te, küresel çapta enflasyon-resesyon ikilemi arasında kalan merkez bankaları para politikalarında gevşetmeye mecbur kalınca kıymetli maden fiyatları uçtu... ABD'de federal hükûmetin bütçe yetersizliğinden dolayı kapanması yatırımcıların güvenli liman arayışını zirveye çıkardı, altına yönelim kuvvetlendi.

Ekonomi ve finans sektörünün önemli kavramlarından biri "faiz"dir.

Üretim yöntemiyle Gayrisafi Yurt İçi Hasıla tahmini, 2025 yılının ikinci çeyreğinde cari fiyatlarla bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %43,7 artarak 14 trilyon 578 milyar 556 milyon TL oldu. ABD doları bazında 377 milyar 622 milyon olarak gerçekleşti. Fert başına düşen milli gelir 15 bin 326 dolara yükseldi. 2025 yılı itibarıyla Türkiye ekonomisi nominal GSYİH'ye göre dünyanın en büyük 16, Avrupa'nın en büyük 7. ülkesi konumunda... Satın alma paritesine göre dünyanın en büyük 12, Avrupa'nın ise en büyük 6. Ekonomisiyiz, IMF'ye göre Türkiye, 2025 yılında kişi başına GSYİH'e ile yüksek gelirli ülkeler sınıfına girdik. Ülkemiz dünyada en çok ziyaret edilen dördüncü durumda. 8 ayda 35 milyon turist ağırladık. 25,8 milyar dolar gelir sağladık. Yıl sonunda 65 milyon turist ile 64 milyar dolar turizm geliri elde edeceğiz.

Beyaz Saray'da 6 yıl sonra gerçekleşen 2 saat 20 dakika süren tarihî görüşme Türkiye’nin tam bağımsızlığının ABD tarafından teyit edilmesiyle sonlandı. Trump, kendisine görüşmenin nasıl geçtiğini soran basın mensuplarına, "Harika bir görüşmeydi… Erdoğan saygın bir insan, kendisine saygı duyuyorum” diye karşılık verdi. ABD Başkanı, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın anı defterini imzalamak için oturacağı sandalyeyi çekerek jest yaptı. CAATSA yaptırımlarını kaldırabiliriz dedi. CAATSA, Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşılık Verme Yasası’nın İngilizce kısaltmasıdır. ABD, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemi satın alması nedeniyle Ankara’ya yaptırım uygulama kararı alarak F-35 projesinden çıkarmıştı. Şimdi bundan vazgeçiyor. Ama buna karşılık Türkiye’nin Rusya’dan petrol alımını durdurmasını istedi. Bu adımın atılması hâlinde, F-35 yaptırımlarının kaldırılabileceğini ve ilişkilerde yeni bir sayfa açılabileceğini söyledi. 

Ülkemizde 17 sektörde faaliyet gösteren 1 milyonun üzerindeki firmanın toplam aktif büyüklü­ğü rekor düzeye ulaştı... 2024 yılı sektör bilançolarına göre, firmaların aktif büyüklüğü 95,8 trilyon lira ile tarihin zirvesinde. Öz kaynakların toplamı da 48 tril­yon 605 milyar TL olarak gerçekleşti. Toplam aktif büyüklük 1 yılda yüz­de 38,6 arttı toptan ve pera­kende ticaret; sektörü 356 bin firma ile ilk sırada yer aldı. Bunu 180 bin firma ile imalat sanayi, 157 bin fir­ma ile inşaat, 87 bin firma ile mesleki, bilimsel ve teknik faali­yetler, 61 bin 988 firma ile konak­lama ve yiyecek hizmetleri izledi. İmalat sektörü 25 trilyon 676 milyar TL aktif bü­yüklüğü ile tüm sektörler arasın­da ilk sırada bulunuyor. Onu 18,5 trilyon TL ile toptan ve perakende ticaret izliyor...

Türkiye’de iki yıldan beri uygulanan ekonomi programı ile Merkez Bankasının istikrarlı para politikası meyvelerini vermeye başladı. Hazinenin sattığı dolar ve avro cinsi tahviller âdeta kapışılıyor.

CHP’nin Kasım 2023’teki 38. Olağan Kurultayı ile Ankara 42’nci Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından görülen dava 24 Ekim Cuma gününe ertelendi. Mahkeme heyeti tedbir kararını reddetti. Piyasalar üzerindeki baskı 33 gün ertelendi. Mahkeme, CHP'den 21 Eylül'de yapılacağı belirtilen olağanüstü kurultayına ilişkin delege listesinin birleştirme tutanaklarının seçimde oy kullanan ve kullanmayan seçime katılan katılmayan tüm delegelerin isim listesinin istenmesine ve İstanbul il kongresinde seçime katılan, katılmayan, oy kullanan kullanmayan delege listesinin istenmesine karar verdi. Bu karar piyasalarda coşku ile karşılandı. Borsa İstanbul 10 bin 800 puanı aştı. Bankacılık endeksi ilk anda yüzde 5 prime ulaştı. Tüm sektörler yeşile büründü. 

Türk demokrasisinin en büyük kamburu CHP’dir. Ana muhalefet partisi ancak uyguladığı yıkıcı politikayla ülkenin altını üstüne getiriyor. Huzur düşmanlığı yapıyor. Esnaflara boykot çağrısı yapıyor. Türkiye’nin güvenliği için büyük gayret ve fedakârlıklarla kavuştuğumuz savunma sanayini ayaklar altına alıyor. İçine düştüğü krizi devlet krizine dönüştürmek istiyor. Mahkeme kararlarını tanımıyor, resmen halkı isyana davet ediyor. Yaptığı yanlışları, işlenen yolsuzlukları usulsüzlükleri, görmüyor, görmek istemiyor, yaşanan olayları siyasi darbe olarak nitelendirip halkı isyana teşvik ediyor...

Merkez Bankası 2025 yılının ilk iki toplantısında 250’şer baz puan indirim yaparak politika faizini %42,50 seviyesine indirdi ancak 19 Mart İBB Başkanının tutuklanmasının ardından yaşanan gerilimi önlemek amacıyla, 17 Nisan’da 350 baz puan arttırarak %46 seviyene çıkardı. 19 Haziran’da değişime gitmedi... 24 Temmuz tarihli toplantıda ise politika faizinde 300 baz puan indirime giderek %43 seviyesine çekti.

Borsa siyasete şerbetlendi. 19 Mart’ta İmamoğlu’nun tutuklanmasının ardından %8,7 gerileyen endeks 4 ay süren bunalıma girdi, endeks 9 bin puana düştü. Bu hafta, mahkemenin CHP İstanbul il kongresini iptal etmesi sonrası %5 kaybetti. Ama geri çekilme sadece iki gün sürdü. Endeks 11 bin 279 puandan 10 bin 699 puana geriledi. Ardından hızlı toparlanma ile 11 bin puan test edildi. Tahminlerden yüksek çıkan ağustos enflasyonu sonrası piyasada faiz indirim beklentileri zayıflamıştı. Fakat Merkez Bankası yaptığı değerlendirmede enflasyonun ana eğiliminin yavaşladığını açıkladı, faiz indirim beklentisi yeniden güçlendi. Şimdi bütün dikkatler 11 Eylül’deki para politikası kurulu toplantısında. 300 baz puanlık indirim bekleniyor. Böylece kredi faizleri daha da düşecek, şirketler ucuz kaynakla üretimlerini arttıracak, fiyat artışları yavaşlayacak… 15 Eylül’deki CHP Kurultay Davasında “mutlak butlan” yok hükmünde kararı kesinleşmiş olarak piyasada satın alındığı için piyasada olumsuz etki meydana getirmeyecek. 

Altın genel olarak savaşlar, salgınlar ya da krizler gibi piyasalarda belirsizliğin arttığı durumlarda yükselişe geçer. Ancak son yıllarda popülerliği artan bir diğer yatırım aracı var: Gümüş... Onsu 40,58 dolara çıkarak 14 yılın zirvesine ulaştı. Yılbaşında 28,64 dolardan işlem görüyordu. 8 ayda ons başına %23,45 prim yaptı. Ancak Türk lirası açısından şu anda en yüksek getiriyi sağlayan yatarım aracı... 1 Ocak’ta 32,95 TL’den satılan gümüş bugün 51.46 TL’ye çıkarak yüzde 56 prim yapmış durumda. Altının onsu 1 Ocak’ta 2625 dolardı, bugün 3487 dolar. Ons olarak %33 arttı. Ama Türk lirası cinsinden 1 Ocak’taki 3 bin liralık 24 ayar külçenin değeri 4600 liraya yükselerek yüzde 53 prim yaptı. Özetle gümüş altını solladı... 

Oturduğu yerden ahkam kesen ekonomist bozuntuları 24 saat sosyal medyadan “kriz var, ülke battı, firmalar teker teker kapanıyor…” diye zehir kusuyorlar. Sürekli masabaşı anket yayınlıyor, hükûmetin vatandaşın gözünden düştüğünü yazıyorlar. Yıkıcı televizyonlar pazardan görüntü yayınlayarak yüksek meyve fiyatları yüzünden halkın tüketim yapamadığını ilan ediyor. Bunların tümü yalan, düzmece, kendileri de biliyor. Peki gerçek nasıl? Anlatayım:

23 yıldan beri ülkemiz tarihî eserler kazandı... Hayal bile edemeyeceğimiz dev projeler hayata geçirildi. Hepsine şükran borçluyuz. Ama yapılamayan çok önemli devrim var. Eğitim… Çocuklarımıza ilkokula başlarken, Allah korkusunu, Allah sevgisini, memleket aşkını anlatan bilgileri aşılayamadık. Önce bunları öğretecek öğretmenleri yetiştirmek gerekiyordu, olmadı. Şu anda Türk gençliği yabancıların eline geçmiş durumda. Ne edep kaldı ne hayâ ne saygı ne aile... Erkek çocuklarına bakın, çoğu, ateist, uyuşturucu müptelası. Vücutları dövmelerle dolu, kulaklarında küpeler. Çetelerle türlü cürümleri işliyorlar. Adam öldürüyorlar, insan kaçırıyorlar, mala zarar veriyorlar... Kız çocukları hakeza; botokslu suratlar, giyimleri rezalet…

Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy, Ukrayna'ya verilecek güvenlik garantileri kesinleşirse Putin ile görüşmenin Türkiye'de olmasını istedi. Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov, Rusya Devlet Başkanı Putin'in Ukrayna Devlet Başkanı ile görüşmeye hazır olduğunu söyledi. Borsa İstanbul şaha kalktı. İkili görüşmede uzlaşma sağlanırsa Trump’ın katılacağı üçüncü toplantıda tarihî barış anlaşması imzalanacak. Cumhurbaşkanı Erdoğan da hazır bulunacak... Böyle bir gelişme dünya kamuoyunda çok büyük ses getirecek, Türkiye’nin küresel itibarını zirveye çıkaracak. Borsa İstanbul bu gelişmenin dopingiyle tarihî zirvesine ulaştı. İşlem hacmi rekor kırdı. Yabancı yatırımcı hisse senetlerine âdeta hücum ediyor. Üst üste 8 haftadır alım yapıyor. 7 ayda aldıkları 3 milyar dolara yakın pozisyon açtılar. Hisse stokları 33,7; tahvil stokları 14,7 milyar dolara ulaştı. Menkul kıymet alımı için fon girişindeki artış TL’yi güçlendiriyor. Merkez Bankasının döviz rezervleri 176,5 milyar dolarla yeni tarihî zirvesinde. Net uluslararası rezervler 2,4 milyar dolarlık artışla 70 milyar doları aştı. 

Trump ile Putin Alaska zirvesinde 4 yıldan beri devam eden Ukrayna-Rusya barışının temellerini attı... İki taraf 3 saat süren görüşme sonunda anlaşmanın ana hatları üzerinde mutabakat sağladı. ABD başkanı önce Ukrayna başkanı ile ardından AB liderleri ile uzun süren telefon görüşmeleri yaptı. Putin’in isteklerine karşı Ukrayna’ya güvenlik garantisi konusunda kesin destek sağlayacağını söyledi. Ama Ukrayna’nın NATO’ya girmesi söz konusu değil diyerek kapıyı kapattı. Hem Zelensky hem de AB liderleri verilen güvenceye ikna oldu. Anlaşmaya göre Moskova, Ukrayna’nın küçük bazı bölgelerinden çekilecek, Kiev ise doğudaki bazı topraklarından vazgeçecek. Donbass jeopolitik olarak bu bölgeler Rusya için büyük önem taşıyor: Kömür ve maden yataklarına sahip, bu nedenle çelik ve kimya endüstrisi için önemli bir merkez konumunda. Bu bölgeler ayrıca Moskova'nın 2014'te ilhak ettiği Kırım'a da bir kara köprüsü oluşturuyor; Ukrayna'nın şu anda Azak Denizi'ne erişimi de bulunmuyor. 

AK Parti 23 yıl iktidarda kalmasaydı ne olurdu? Türkiye FETÖ'ye teslim olmuştu. Silah üretemezdik, İHA’ları SİHA’ları KAAN’ları göremezdik... Türkiye 6 bölgeye parçalanmış Kandil, Ankara'ya hâkim olmuştu. Askerî ve siyasi vesayet altında ezilirdik... 'Terörsüz Türkiye’yi hayal bile edemezdik. Başörtüsü zulmü devam eder Müslüman genç kızlarımız üniversite eğitimi yapamazdı. Amerika'nın kölesi olurduk Enerji keşiflerine asla kavuşamazdık. Fatih Sultan, Yavuz Sultan Selim, Osman Gazi ve Çanakkale Köprüleri yapılamaz, Avrasya Tüneli Marmaray, İstanbul Havalimanı olmazdı. Trafik kilitlenirdi, 30 bin kilometre bölünmüş yol, yüzlerce tünel, baraj, köprüleri ancak rüyamızda görürdük... Türkiye’de ulaşım felç olur, fabrikalar üretimlerini merkezlere ulaştıramazdı. Merkez Bankasının kasası boşalır, Türk lirası yerlerde sürünür, enflasyon 3 haneye çıkardı... Ülkede yatırımın yerinde yeller eserdi. İşsizler ordusu oluşurdu... 

Türkiye’nin kanayan yarası kumar!.. Bahis oynama yaşı 10’a kadar düştü. Yasa dışı işlemlerin büyüklüğünün 50 milyar dolara kadar çıktığı söyleniyor Üniversite öğrencilerinden ev hanımlarına, emeklilere kadar milyonlarca kişi bu tuzağın içinde. Yaklaşık 300 bin kişinin hesabını yasa dışı bahis organizasyonlarının kiralık olarak kullandığı ifade ediliyor.

Hisse senetlerine büyük hücum yaşanıyor. Borsa İstanbul 1 yıl aradan sonra ilk defa 11 bin puanı aştı. Yabancı yatırımcılar son 6 haftadan beri aralıksız olarak hisse alıyor. Geçen hafta 135,5 milyon dolarlık pozisyon açtılar. Hisse stokları 33,3 milyar dolara çıktı. Peki neden? 2023’te hayata geçirilen enflasyonla mücadele ve istikrar programı büyük güven veriyor.