TDT+Japonya mı?
Dünya hızla başka bir yere doğru evriliyor.
Dünya gündemine yetişmek neredeyse imkânsız. En son gündemimize oturan haber Türk Cumhuriyetlerinin Japonya’da Tokyo Zirvesi’ne katılacak olmaları. 19-20 Aralık 2025’te Tokyo; Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan cumhuriyetlerinin devlet başkanlarını ağırlayacak.
Tacikistan, Kırgızistan ile olan sorunlarını çözdükten sonra Türk cumhuriyetleriyle hareket ediyor. Bu ülkenin TDT’na gözlemci üye olarak alınmasının yararlı olacağını değerlendiriyorum.
Bu zirve, yirmi yılı aşkın süredir bakanlar düzeyinde yürütülen “Orta Asya+Japonya” diyaloğunun ilk liderler toplantısı olacak. Japonya Başbakanı Sanae Takaichi’nin ev sahipliğinde gerçekleşecek zirve, ekonomik ve jeopolitik ilişkilerde yeni bir dönemin başlangıcı olma niteliğini taşıyor.
Gündemde yeşil enerji, kritik mineraller ve altyapı projeleri var. Bölgedeki güç dengelerinin yeniden şekillendiği bu süreçte Türk dünyasının elde edeceği kazanımlar, Türk Devletleri Teşkilatı’nın (TDT) 7 Ekim 2025’te Gebele’de kabul ettiği TDT+ Formatı’nı ne ölçüde hayata geçirebildiğine bağlı.
Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi, özellikle Kırgızistan başta olmak üzere kimi ülkeler için sürdürülebilirlik tartışmalarını beraberinde getirdi. Özbekistan’ın Çin kaynaklı dış borcunun 2023 sonunda 3,7 milyar doları aşması, Kazakistan’daki bazı maden projelerinin çevre hassasiyetleri doğurması ve Kırgızistan’da yerel halkın haklı endişeleri, iş birliği modellerinin yeniden değerlendirilmesine yol açtı.
Rusya ise Ukrayna krizi nedeniyle bölgedeki ekonomik ve siyasi etkinliğini yitirme noktasına geldi. Bu ortamda Japonya, “kaliteli altyapı”, uzun vadeli ve düşük faizli finansman ile teknoloji odaklı ortaklık önerisiyle öne çıktı. Tokyo’nun masaya getirdiği imkânlar cezbedici. Nadir toprak elementlerini işleme kapasitesinde küresel liderlik, Lityum-iyon batarya pazarında %42’ye yakın payı elde tutma! Çin’in 2024’teki ihracat kısıtlamalarından sonra alternatif arayan büyük Japon otomotiv ve elektronik firmaları, JICA ve JBIC aracılığıyla 50 yıla varan vadelerde, neredeyse sıfır faizli finansman sağlamak istiyor.
Mamafih, Kazakistan lityum ve uranyum için ayrı pazarlık yapar, Özbekistan nadir toprak elementleri için ayrı teklif alır, Türkmenistan doğalgaz boru hattı için ayrı kredi pazarlığı içinde olur ve herkes bireysel pay arayışı cezbesiyle kolektif diplomasi gücünü es geçip kullanmadıkları takdirde 5-10 yıl sonra yine aynı karanlık tablo ile yüzleşmek durumunda kalma riski vardır.
Peki çözüm nedir? Çözüm TDT+Formatı'ndadır!
Geçmişte Çin ve Rusya ile yaşanan deneyimler, yukarıdaki muhtemel riskleri bu ülkelere yaşattı. Oysa TDT+ Formatı’nın sunduğu kolektif diplomasi fırsatı bu ülkelere rehberlik edebilir. Astana, Taşkent, Bişkek, Aşkabat ve Duşanbe, ortak bir heyetle, birbiriyle uyumlu pozisyonlarla ve iyi hesaplanmış tekliflerle Tokyo’ya gidebilirse şu kazanımlar elde edilebilir:
-Kritik minerallerin ihracatı TDT çatısı altında koordineli bir pazarlama mekanizmasıyla yürütülebilir.
-Altyapı projelerinde Türk dünyası müteahhitlik firmalarına belirli bir pay ayrılabilir.
-Teknoloji transferi ve Ar-Ge merkezleri, sadece Japon değil, TDT ülkeleriyle ve ortak modellerle kurulabilir.
-Yenilenebilir enerji projelerinin çıktıları öncelikle Türk dünyasının ihtiyaçlarına yönlendirilebilir...
Bu yaklaşım kabul görürse Japonya da hedeflerine ulaşır. Çin’e karşı güvenli ve çeşitlendirilmiş bir tedarik zinciri elde eder. Türk dünyası ise kaynaklarını daha adil ve sürdürülebilir bir şekilde değerlendirmiş, teknoloji transferini hızlandırmış ve ortak refahını artırmış olur.
TDT+Formatı, Türk Devletleri Teşkilatı’nı kapalı bir kardeşlik platformundan, küresel aktörlerle esnek ve yapıcı ilişkiler kurabilen bir bölge teşkilatına dönüştürme iradesidir. 19 Aralık’ta Tokyo’da beş ayrı sandalye yerine, ortak bir vizyonla hareket eden bir Türkistan bloku oturursa hem Japonya hem de Türk dünyası kazanır.
Büyük Bozkırda güç, birlikte düşünmekten ve birlikte hareket etmekten doğar zira...
