Türkistan’ın parlayan yıldızı: Kazakistan

Kardeş ülke Kazakistan’da yeni reformlar hız kesmeden devam ediyor.

 

Kazakistan, Orta Asya’nın ekonomik devi olarak, bağımsızlığını kazandığı 1991’den beri büyük bir dönüşüm yaşıyor. 2019’da Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in göreve gelmesi, ülkenin yönünü yepyeni bir rotaya çevirdi. Tokayev, 2019’da 28 yıl ülkeyi yöneten Nursultan Nazarbayev’in sürpriz istifasının ardından cumhurbaşkanı oldu. Nazarbayev’in “önce ekonomi” anlayışından farklı olarak, Tokayev ekonomik ve siyasi reformları birlikte yürütmeyi seçti.

 

Tokayev'in “Adil Kazakistan” vizyonu, ekonomik çeşitlilikten dijital dönüşüme, sosyal eşitlikten siyasi yeniliklere uzanan iddialı bir reform paketini içeriyor. 2022’deki "Ocak Protestoları", yakıt fiyatlarındaki artışla başlayan ancak toplumsal taleplere dönüşen bir krizdi. Tokayev, bu krizi “Yeni Kazakistan” vizyonunu hayata geçirmek için bir fırsat olarak gördü ve reformlarını hızlandırdı. 2023’te duyurduğu “Herkes İçin-Adil Kazakistan” programıyla, tekellerle mücadele, özel sektörü güçlendirme ve yeni bir ekonomik model oluşturma sözü verdi.

 

Tokayev'in ekonomik planı, enerjiye bağımlılığı azaltıp tarım, imalat ve teknoloji gibi sektörleri büyütmeyi hedefliyor. “Basit şeyler ekonomisi” adını verdiği strateji, günlük hayatta kullanılan ürünlerin ülkede üretilmesini teşvik ediyor. Tarımda gıda güvenliğini artırmak için çiftçilere destek sağlanırken, imalat sektöründe yerel üretim canlandırılıyor.

 

“Dijital Kazakistan” projesi ise ülkeyi teknoloji merkezine dönüştürme yolunda. Yapay zekâ, 5G ve akıllı şehir teknolojilerine yapılan yatırımlar artıyor. Astana Uluslararası Finans Merkezi, yenilikçi finans ve teknoloji projeleri için bir çekim noktası. Tokayev, esasında Kazakistan’ın tamamen dijital bir ülke olmasını hedefliyor.

 

Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler (KOBİ’ler), Tokayev'in ekonomik vizyonunun temel taşlarından. Bugün 4,3 milyon kişiye iş imkânı sunan KOBİ’ler, iş gücünün neredeyse yarısını oluşturuyor. Devlet, düşük faizli krediler ve teşviklerle bu sektörü destekliyor. Tekelleşmeye karşı büyük mücadele veriliyor. 2022-2023’te, Demonopolizasyon Komisyonu 14 büyük şirketin varlıklarını kamuya devretti. Yasa dışı yollarla edinilen varlıkların iadesini sağlayan yeni bir yasa, ekonomide adaleti güçlendirmeyi amaçlıyor.

 

Tokayev'in reformları, ekonomik büyümeyi hızlandırmayı hedefliyor. 2019’da 181,7 milyar dolar olan millî gelir, 2024’te 288,1 milyar dolara ulaştı. Kişi başına gelir 14.300 dolar seviyesine çıktı. Ancak Tokayev, %4’lük büyüme oranını yeterli görmüyor. 2029’a kadar millî geliri iki katına çıkarma hedefi, yıllık %6-7 büyüme gerektiriyor. 2024’te ekonomi %4,8 büyüdü. Perakende harcamalarındaki %9,1’lik artış ve tüketici kredilerindeki %14,1’lik yükseliş, bu büyümeyi destekledi.

 

Enerji sektörü, Kazakistan’ın büyümesinde hâlâ kilit rol oynuyor. Tokayev, yenilenebilir enerjiye yatırımı artırarak 2060’ta karbon nötrlüğüne ulaşmayı planlıyor. Düşük Karbonlu Gelişim Konsepti, kömür bağımlılığını azaltıp güneş ve rüzgâr enerjisini teşvik ediyor. Uluslararası ticarette ise Trans-Kaspian Rotası (Orta Koridor), Çin ve Avrupa’yı bağlayan stratejik bir koridor olarak öne çıkıyor. 2022-2023’te 41,3 milyar dolarlık yabancı yatırım, özellikle teknoloji ve enerjiye yöneldi.

 

Tokayev, ekonomik reformları siyasi yeniliklerle destekliyor. 2022’deki anayasa değişikliği, süper başkanlık sistemini terk edip parlamentoyu güçlendirdi. Ulusal Kurultay gibi platformlar, halkın reform sürecine katılımını artırıyor.

 

Hasılı Tokayev'in vizyonu, Kazakistan’ı Orta Asya’nın parlayan yıldızı konumuna taşırken, küresel arenada da rekabetçi, vatandaşlarına refah sunan bir ülke yapmayı amaçlıyor. Ancak tengenin değer kaybı, enflasyon ve gelir eşitsizliği gibi zorluklar, reformların başarısını sınamaya devam ediyor maalesef...

 

Kazakistan büyüyor ve her geçen gün Orta Asya’daki nüfuzu artıyor.

 

 

 

Meryem Aybike Sinan'ın önceki yazıları...